I- GİRİŞ

Analık sigortası, sosyal sigortalar mevzuatı bakımından en eski sigorta kollarından birisidir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda(1) “analık hali”, 4/1(a) ve 4/1(b) kapsamındaki sigortalı kadının veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadının ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve özürlülük halleri olarak ifade edilmektedir (5510 sK. md. 15/II). www.ozdogrular.com

5510 sayılı Kanun’un 16. maddesinde; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasından sağlanan haklara yer verilmiştir. Bu bağlamda analık sigortasından sağlanan haklardan birisi de sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneğinin (istirahat parası) verilmesidir. Ancak bazı sigortalılara bu haktan yararlanma imkanı tanınmamıştır. İşte bu yazımızda analık sigortasından sağlanan geçici iş göremezlik ödeneği ile şirket ortaklarının bu haktan yararlanma hakkının olup olmadığını açıklamaya çalışacağız.

II- ANALIK SİGORTASINDAN SAĞLANAN GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ İLE BU HAKTAN YARARLANMA ŞARTLARI

Analık hali de hastalık gibi geçici bir süre iş göremezlik yaratan bir sosyal sigorta riskidir. Doğuran kadın sigortalıysa geçici bir süre çalışamayacağı için gelir kaybına uğrayabilir, giderlerinde artış olabilir. Sadece sigortalı kadının değil, sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin analık hali de beklenmedik anda sigortalıya ek yükler getirebilir(2). Analık sigortası bu riskin etkilerini azaltmayı ve olası gelir kayıplarını telafi etmeyi amaç edinen ve niteliği itibariyle kısa vadeli bir sigorta koludur. Bu kapsamda analık sigortasından sağlanan haklardan birisi de sigortalı kadına geçici iş göremezlik ödeneğinin verilmesidir.

4/1(a) kapsamındaki kadın sigortalı ile 4/1(b) kapsamındaki kadın sigortalılardan muhtarlarla, ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olan, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olan ve tarımsal faaliyette bulunanların analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir (5510 sK. md.18). www.ozdogrular.com

Buna göre, geçici iş göremezlik ödeneği sadece kendisi sigortalı olan kadının analığı halinde verilmektedir. Dolayısıyla sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşi, geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanma hakkına sahip değildir(3). 

Analık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için;

• İstirahatın başladığı tarihte sigortalılık niteliğinin sona ermemiş olması,
• Doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması,
• Doğum olayının gerçekleşmiş olması

gerekmektedir.

4/1(b) kapsamındaki sigortalı kadına analık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekir (5510 sK. md.18/II). www.ozdogrular.com

III- ŞİRKET ORTAKLARININ DURUMU   

4/1(b) kapsamındaki kadın sigortalılardan muhtarlarla, ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olan, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olan ve tarımsal faaliyette bulunanların analığı halinde gerekli şartları sağlamaları koşuluyla, kendilerine geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir. www.ozdogrular.com

Ancak, bu sigortalılar gibi 4/1(b) kapsamında sigortalı olan anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları ile diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortaklarının analığı halinde, kendilerine geçici iş göremezlik ödeneği verilmemektedir. Başka bir ifadeyle, 4/1(b) kapsamında sigortalı olanlardan anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortağı veya diğer şirketlerin ortağı olan kadın geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanamaz(4). 

Örnek: Limited şirket ortaklığı nedeniyle 5510 sayılı Kanun’a göre zorunlu olarak 4/1(b) kapsamında sigortalı olan Zeynep Hanım’ın doğum yaptığını varsayalım. Zeynep Hanım analık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneğinin verilebilmesi için gerekli olan şartları taşısa bile şirket ortaklarına böyle bir haktan yararlanma imkanı tanınmadığından kendisine geçici iş göremezlik ödeneği verilmeyecektir.  www.ozdogrular.com

IV- SONUÇ

Analık sigortasından sağlanan haklardan birisi de sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneğinin verilmesidir. 4/1(a) kapsamındaki kadın sigortalı ile 4/1(b) kapsamındaki kadın sigortalılardan muhtarlarla, ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olan, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olan ve tarımsal faaliyette bulunanların analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Ancak, 4/1(b) kapsamında sigortalı olanlardan anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan kadın ortakları ile diğer şirketlerin kadın ortaklarına geçici iş göremezlik ödeneği verilmemektedir. 

Reşat MERTTİR*

Yaklaşım

*    İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)  16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)  A. Can TUNCAY - Ömer EKMEKÇİ, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 14. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2011, s.334

(3)  Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, 14.Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2012, s.486

(4)  TUNCAY - EKMEKÇİ, age, s.337

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.