MEMURLARIN EMEKLİLİK ŞARTLARI

Bilindiği üzere sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğini amaçlayan değişiklikleri içeren 25.08.1999 tarih ve 4447 sayılı Kanun’un 23. maddesi ile değişik 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun mülga 39. maddesi ile istekle emekliliğe hak kazanabilmek için kadın ise 20, erkek ise 25 hizmet yılının tamamlanmasına ek olarak emeklilik yaşının da doldurulmuş olmasının gerektiği hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda, 08.09.1999 tarihinden önce SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı’na tabi herhangi bir çalışması olmayan ve ilk defa bu tarihten sonra devlet memuru olarak göreve başlayanlar kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmaları ve 25 fiili hizmet yılını tamamlamaları halinde emekli aylığı bağlanmasına hak kazanacaktır. 08.09.1999 tarihinden önce göreve başlamış olanlar hakkında uygulanacak emeklilik yaşı ise yine 4447 sayılı Kanun ile 5434 sayılı Kanun’a eklenen geçici 205. madde ile kademeli olarak belirlenmiştir. Kademeli yaş grubu 2002 yılında 4759 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik uyarınca ilgililerin 15.06.2002 tarihindeki toplam hizmet süresine göre tespit edilmektedir. EÖH Sınıfında görevli öğretmenlerle, diğer hizmet sınıflarında, örneğin Genel İdare Hizmetleri Sınıfında görevli bir memurun, Teknik Hizmetler Sınıfında görevli bir mühendisin, Sağlık Hizmetleri ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri Sınıfında görevli bir doktor arasında emeklilik şartları bakımından bir farklılık bulunmamaktadır. Bahsi geçen iki şartı (yaş ve fiili hizmet süresi) bir arada tamamlayan ve emeklilik hakkını kazanan bir devlet memuru, 5434 sayılı Kanun’un 40. maddesinde belirtilen yaş hadlerinin dolumu tarihine kadar istediği bir zaman diliminde kendi iradesini kullanarak emekliye ayrılma yönünde Kurumlarına yazılı talepte bulunabilir, sosyal bir hak olan emeklilik hakkını kullanabilir.  www.ozdogrular.com

ÖĞRETMENLERİN EMEKLİLİK BAŞVURU TARİHLERİ

Sosyal güvenlik bakımından 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu kapsamındaki Öğretmenler de 04.04.1998 tarihine kadar emeklilik şartlarını tamamladıkları herhangi bir tarihte istekleri ile emekliye ayrılmaları mümkünken,  4359 sayılı Kanun’un(5) 13. maddesiyle 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun’a eklenen Ek 1. madde ile emeklilik başvuru tarihi için bir sınırlama getirilmiştir. Bahse konu Ek 1.  maddenin;“Son bir yılık sürenin en az yarısında Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıfına ait bir kadroda bulunup emeklilik hakkını kazananlardan (son bir yıl içerisinde istifa etmiş veya müstafi sayılmış olanlar dahil), emekliliklerini isteyenlerin emeklilik işlemleri temmuz ve ağustos ayları içerisinde yapılır. Bu aylar dışında emeklilik işlemi yapılabilmesi için görev yapılan il sınırları içerisinde emeklilik talebinde bulunan personelin sınıf ve branşında öğretmen fazlasının bulunması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın uygun görmesine bağlıdır.”Madde hükmü gereğince Haziran ve Temmuz ayları dışında emekli olabilmek için, görev yapılan il sınırları içerisinde kendi sınıf ve branşında öğretmen fazlasının bulunması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın uygun görmesi şarta bağlanmıştır. Bu kapsamda Haziran ve Temmuz ayını beklemeden istifa eden ya da istifa etmiş sayılan bir öğretmen  fiili hizmet süresi ve yaş şartını tamamlamış olsa dahi, bu aylardan önce emekli aylığı bağlanması, emekli ikramiyesinin ödenmesi mümkün olamamış, bu ise muhtelif mağduriyetleri beraberinde getirmiştir. Ancak son olarak, 652 sayılı KHK ile 3797 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. Kararname’nin “Personele İlişkin Hükümler” başlıklı Yedinci Bölümünün “Öğretmenlerin Emekliliği” başlıklı 39. maddesi; “(1) Öğretmenlerin emeklilik işlemleri Haziran ve Temmuz ayları içinde yapılır. Bu aylar dışında emeklilik işlemi yapılabilmesi, görev yapılan il sınırları içinde emeklilik talebinde bulunan personelin sınıf ve branşında öğretmen fazlasının bulunması ve işlemin Bakanlıkça uygun görülmesine bağlıdır.” hükmü ile emeklilik işlemleri, bir önceki düzenlemeye göre önemli değişiklikler yapılmış, uygulama esaslarını içeren ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan 2012/15 sayılı Genelge 19.03.2012 tarihinde yayımlanmıştır. www.ozdogrular.com

1- Emeklilik Döneminde (Haziran ve Temmuz) Talepte Bulunulması; Emekli olmak için genel başvurular yine Haziran ve Temmuz aylarında yapılabilmekte, emeklilik için gerekli olan şartları 31 Temmuz’dan sonraki bir tarihte dolduracak olanlarla, isteklerinde gecikenler bir sonraki döneme kadar (Haziran ve Temmuz) emekliye ayrılma isteğinde bulunamamaktadırlar. Emeklilik için gerekli olan yaş şartı ve fiili hizmet süresini tamamladığı ve emekliye ayrılmasında bir engel bulunmadığı anlaşılanların emeklilikleri onaylanmaktadır. Bu kişilerin emeklilikleri kendilerine tebliğ edilerek, KHK gereği en geç Temmuz ayının son iş günü itibariyle görevleriyle ilişiklerinin kesilmesi sağlanmakta ve tahsis belgeleri Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığı’na gönderilmektedir.

2- Emeklilik Dönemi (Haziran ve Temmuz) Dışında Talepte Bulunulması;İl genelinde ya da bulunduğu yerleşim yeri, ilçe, eğitim bölgesi veya okulda/kurumda branş fazlası olanlar, yönetici olanlar (kurucu müdür, müdür vekili ve müdür yetkili öğretmen olarak görevlendirilenler hariç),   65 yaşına kadar çalışmış olması halinde en az 15 yıl hizmeti olup, bayan ise 20 erkek ise 25 hizmet yılını dolduramayacak durumda olanlar (61 istekle yaş haddi) Haziran ve Temmuz ayları dışında da emeklilik talebinde bulunabilmektedirler. Haziran ve Temmuz ayında emeklilik işlemi yapılıp görevinden ayrılan ve kurumlarıyla ilişkileri kesilenlerden, SGK tarafından emeklilik için gerekli şartları taşımadığı anlaşılan ve emekli aylığı bağlanmadan emeklilik onayının iptali ile göreve iade edilmesi gerektiği bildirilenler ise göreve başlatılmaktadır. Bunlardan eksik hizmet süresini ve/veya yaş şartını tamamlamaları ve yeniden emekliye ayrılmak istemeleri halinde emeklilik dönemini beklemeden durumları değerlendirilmek suretiyle emeklilik işlemleri yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde yürütülmektedir.  Yine emekliye ayrılmalarını zorunlu kılan bir özür beyan edenler, Haziran ve Temmuz ayları dışında da emeklilik başvurusu yapabilmektedirler. Sağlık mazeretiyle emekli olmak isteyenler bakımından kendisi, eşi, annesi, babası, çocuğu ile yargı kararıyla vasi tayin edilmesi kaydıyla kardeşi adına düzenlenen sağlık kurulu raporunun başvuru tarihi itibariyle son altı ay içinde alınmış, en az üç doktor imzalı ve hastane baştabipliğince onaylanmış olması, kendisi için düzenlenen raporda, uzun süreli tedaviyi gerektiren bir hastalığa yakalandığını, görevini sürdürmesine engel ve/veya hayati öneme haiz olup olmadığının; aile fertlerinden biri için düzenlenen raporda ise, hastalığın tedavisi süresince, hastanın ailesinin bakım ve desteğine ihtiyacı olup olmadığının belirtilmesi gerekmektedir. Bu başlık altında yer alan müracaatların kabul görmesi için ayrıca Bakanlığın uygun görüşü gerekmektedir. Ancak konu ile ilgili işlemlerin hızlı ve etkili yürütülmesi açısından Bakanlık Makamından alınan 23.02.2012 tarih ve 9167 sayılı onay ile uygun görüş verme yetkisi Valiliklere (Doğrudan merkeze bağlı taşra teşkilatı konumundaki okullarda/kurumlarda görevli olanlar bakımından İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğüne) devredilmiş, bürokratik işlemler ortadan kaldırılmıştır. Emeklilik izin yazılarını imzalama yetkisi Valinin olup, Vali adına emeklilik izni onaylanamamaktadır. Bunun yanı sıra emeklilik dönemi dışındaki bir dönemde verilen emeklilik onaylarının SGK’ya gönderilmesi sırasında uygun görüş yazısının mutlaka bir örneğinin de gönderilmesi gerekmektedir. www.ozdogrular.com

3- İstifa Eden ya da İstifa Etmiş Sayılanların Emeklilik İşlemleri;Önceki düzenleme gereği Haziran ve Temmuz ayını beklemeden istifa eden ya da istifa etmiş sayılan bir kişiye fiili hizmet süresi ve yaş şartını tamamlamış olsa dahi bu aylardan önce emekli aylığı bağlanması ve emekli ikramiyesinin ödenmesi mümkün değilken, 652 sayılı KHK ve konuya ilişkin Genelge ile sınırlayıcı bu uygulama sona erdirilmiştir.Buna göre, EÖH Sınıfına dahil kadrolarda iken görevinden çekilen (istifa), çekilmiş sayılan (müstafi), malûl vb. durumda olanlardan, istemeleri halinde, belirli bir zaman dilimine bağlı olmaksızın ve emeklilik izni aranmaksızın emeklilik işlemleri doğrudan en son görev yaptıkları Bakanlık merkez, merkeze bağlı taşra teşkilatı ve/veya Valilikçe yapılacaktır. Bu durumda olanların emeklilik işlemleri 5434 sayılı Kanun’un (değişik) 91/c maddesi gereğince en son görev yaptıkları kurumlarca gerçekleştirileceğinden, başvuruların en son görev yapılan kuruma yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla fiili hizmet süresi ve yaş şartını tamamladıktan sonra istifa eden ya da istifa etmiş sayılan bir kişinin gerekli belgelerinin (Emekliye Sevk Onayı ve Emeklilik Belgeleri)  SGK’ya ulaşması halinde müracaat tarihini takip eden aybaşından itibaren emeklilik haklarından yararlandırılacaklardır. www.ozdogrular.com

Sonuç olarak, Sosyal Güvenlik Hakkı herkesin kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilemez, vazgeçilemez Sosyal ve Ekonomik Haklardandır. Anayasamızın 60. maddesinde Devletin bu güvenliği sağlayacak önlemleri alacağı ve teşkilatını kuracağı öngörülmüş, 17. maddesinde ise herkesin, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu hüküm altına alınmıştır. Anayasa’nın 17 ve 60. maddeleri birbirleri ile bağlantılıdır. Dolayısıyla devlet, ekonomik ve sosyal alandaki görevlerini yerine getirirken yapacağı düzenlemelerde yaşama hakkını ortadan kaldıran veya kısıtlayan kurallar koymaması gerekmektedir. 652 sayılı KHK öncesi düzenleme gereği Haziran ve Temmuz ayını beklemeden istifa eden ya da istifa etmiş sayılan bir kişiye fiili hizmet süresi ve yaş şartını tamamlamış olsa dahi bu aylardan önce emekli aylığı bağlanmaması ve emekli ikramiyesinin ödenmemesi,  sosyal güvenlik hakkının kesintiye uğratılmasına neden olmuştur. Geleceğe güvenle bakarak yıllarca görev yapan kişileri bir süre de olsa güvencesiz bırakan, hayatını sürdürmesi için gerekli olan parasal destekten yoksun kalmasına neden olan ve Anayasa’nın belirtilen hükümleri ile çelişen bu düzenleme ve uygulamaların 652 sayılı KHK ile değiştirilmesi bu yönde oluşan mağduriyetleri ortadan kaldırmıştır.

İsmail ERTÜZÜN*

Yaklaşım Dergisi

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.