Geçen hafta yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile özelgelerin mükellef nezdindeki koruyuculuğunu artıran bir düzenleme yapıldı. Diğer kişilere verilen özelgeler şimdiye kadar pratikte önemli bir fayda sağlamamaktaydı. Yeni düzenleme ile mükellefin kendisine verilmiş özelgelerin yanı sıra diğer kişilere verilmiş özelgelerin de inceleme raporlarının değerlendirilmesi sırasında dikkate alınabilmesine imkan tanındı.

Özelgenin bağlayıcılığı

Özelge, mükelleflerin vergi uygulamaları ile ilgili olarak tereddüt ettikleri konular hakkında yazılı olarak açıklama talebinde bulunmaları üzerine yetkili makamlarca kendilerine verilen yazılı görüşü ifade etmektedir.

Mevcut düzenleme uyarınca, kendisine verilmiş özelgeye uygun hareket eden mükelleflere bu fiilleri cezayı gerektirse dahi vergi cezası kesilmemekte, gecikme faizi hesaplanmamakta, sadece vergi aslı alınmaktadır.

Özelgeye aykırı rapor

Vergi Usul Kanunu’nda vergi incelemesi yapanların vergi kanunları ile ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu düzenleyemeyecekleri hüküm altına alınmıştır. Kendisine verilmiş özelgelere göre işlem yapan mükellefler hakkında vergi inceleme raporu düzenlenmesi ise engellenmemiştir.

İlk bakışta, özelgelere aykırı inceleme raporu düzenlenebileceği anlamı çıkmaktadır.Ne var ki, düzenlenen inceleme raporlarının değerlendirileceği komisyonların çalışma usulleri ve yetkileri irdelendiğinde farklı bir durumla karşılaşılmaktadır.

Aynı kanunda yer alan bir başka hüküm ile vergi inceleme raporlarının işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine tevdi edilmeden önce, rapor değerlendirme komisyonları tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirileceği belirtilmiştir.

Bu iki hüküm birlikte değerlendirildiğinde çıkan sonuç; almış olduğu özelgedeki görüşe uygun hareket eden mükellef aleyhinde rapor yazılabilir, ancak bu rapor değerlendirme komisyonlarında tenkid edilebilir.

Uyuşmazlık olursa?

İncelemeyi yapanla komisyon arasında uyuşmazlık oluşması halinde, uyuşmazlığa konu vergi inceleme raporları, üst değerlendirme mercii olarak merkezi rapor değerlendirme komisyonu tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden yeniden değerlendirilmektedir.

Dikkat edileceği üzere, merkezi rapor değerlendirme komisyonu da, vergi inceleme raporlarını bir de özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirmeye tabi tutmaktadır.

Burada da uyuşmazlık olması ve inceleme elemanının yaptığı açıklamaların yeterli görülmemesi halinde, incelemeyi yapan vergi inceleme raporunu merkezi komisyon tarafından yapılacak değerlendirmeye uygun olarak değiştirmek zorundadır.

Ne değişti?

Bugüne kadar ki anlayış, komisyonların raporları özelgelere uygunluk yönünden değerlendirirken sadece mükellefin kendisine verilmiş özelgeleri dikkate alacağı yönündeydi. Ancak geçen hafta yayımlanan genel tebliğde bu değerlendirmenin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilmiş tüm özelgeler dikkate alınarak yapılacağı belirtilmiştir.

Rapor değerlendirme komisyonları, raporları özelgelere uygunluk yönünden değerlendirirken, sadece adına rapor düzenlenen mükellefe verilmiş özelge ile sınırlı kalmayacak, eleştiri konusu yapılan hususla ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilmiş tüm özelgeleri dikkate alacaktır.

Raporda, özelgede yer alan görüş aksine bir tenkid varsa rapor olumsuz değerlendirmeye konu edilecektir.

Olumsuz değerlendirmenin yapılabilmesi için, özelgede yer alan görüşün tam olarak raporda tenkid edilen konuyla ilgili olması, diğer bir ifadeyle verilen izahatın aynı durumda olan tüm mükellefler bakımından uygulanabilir olması gerekmektedir.

Yansıması ne olacak?

31.10.2011 tarihli, Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’ de de belirtildiği üzere; komisyonlar, gerekli gördüğü durumlarda ya da talepleri üzerine mükellefi dinleyebilmektedir.

Uygulamada da bu hususa riayet edildiği, inceleme sonrasında raporlar işleme konulmadan evvel yapılan dinleme taleplerine komisyonların cevap verdiği görülmektedir. Ne var ki, vakıadır,  mükelleflerin dinlenmesinin inceleme raporlarının akıbeti üzerinde bir tesiri olmamaktadır.

Yeni düzenleme sayesinde artık mükelleflerin dinleme talepleri daha etkili sonuçlar doğuracaktır.

Vergi incelemesi geçiren mükellefler, eleştiri konusu yapılan hususla ilgili olarak almış oldukları bir özelge bulunmasa dahi, diğer kişilere verilmiş özelgelerden durumlarına uygun bir özelge bulmaları durumunda haklarında düzenlenen raporun söz konusu özelgeye aykırı olduğu iddiasında bulunabileceklerdir.

Bu takdirde rapor değerlendirme komisyonları söz konusu özelgeyi dikkate almak ve gerekiyorsa ilgili inceleme raporunun değiştirilmesi yönünde mütalaasını vermek durumunda kalacaktır.

Dikkat!

Tebliğde rapor değerlendirme komisyonunun dikkate alacağı özelgenin ilgili konuda Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilmiş en güncel özelge olması gerektiği ifade edilmiştir.

Öncelikle altını çizmek gerekir ki, bu belirlemenin kanuni bir dayanağı bulunmamaktadır. Özelgeler arasında eski tarihli - yeni tarihli ayrımı bulunmamaktadır. Diğer taraftan pek çok konu hakkında birbiriyle çelişen özelgelerin olduğu da vakıadır. Anlaşılan o ki, idare bu konuda yaşanması muhtemel kargaşayı en yeni tarihli özelgeyi dikkate alarak çözme arzusundadır.

Mükellefler kendilerine verilmiş özelgeye güvenerek işlem yaparken, aynı konuda verilecek diğer özelgeleri de takip etmeli, ilerleyen zaman içerisinde aksi yönde özelge verilmiş ise olası bir vergi incelemesinde kendilerine verilmiş özelge eski tarihli olacağı için inceleme raporunun düzeltilmesinde esaslı bir etki yaratmayacağını bilmelidir.

Yine belirtmek gerekir ki, verilmiş olan özelge mevzuata uygun niteliğe haiz olmak bir yana, “yanlış izahat” niteliğinde de olabilir. Bu konuda karar vermek için kurulacak komisyon, özelgedeki görüşün yanlışlıkla verilmiş olduğu sonucuna da varabilir. Bu durumda özelgeye aykırı yazılan rapor işleme konulur, verilen özelge yenisi ile değiştirilir.

Altını çizmek gerekir ki, bu tür olumsuzluklar ancak ilgili özelgenin inceleme raporunda yapılan eleştiriyi engelleme gücünü ortadan kaldırmaktadır. Yoksa, yapılacak vergi tarhiyatında ilave olarak vergi cezası kesilmeyeceği ve gecikme faizi hesaplanmayacağı tabiidir. Ceza kesilmemesi ve gecikme faizi hesaplanmaması elbette sadece mükellefin kendisine verilen özelgeye uygun hareket edilmesi halinde geçerlidir.

Tavsiyeler

Gerek kendi almış olduğu özelgeye, gerek diğer mükelleflere verilmiş özelgelere uygun hareket etmelerine rağmen hakkında vergi incelemesi raporu düzenlenen mükellefler, tarhiyat yapılmadan evvel dinleme talebinde bulunarak ilgili özelgeyi rapor değerlendirme komisyonunun dikkatine sunmalıdır.

Eleştiri konusu yapılan konuya ilişkin olarak mükellef uygulaması lehine verilmiş herhangi bir özelge bulunursa ve aksi yönde daha yeni tarihli bir özelge olmazsa ve ilgili özelge kanununa aykırı “yanlış izahat niteliğinde” görülmez ise, rapor değerlendirme komisyonunun kararıyla inceleme raporunun düzeltilmesi gerekecektir.

İnceleme sürecinde mükellefin yaptığı savunmaların inceleme elemanının görüşünü değiştirdiği şimdiye kadar pek nadir görülmüştür. Yeni düzenleme sonrasında ise inceleme raporlarının tarhiyat aşamasına geçmeden düzeltilmesine daha sık rastlanılacaktır.

Tereddüt edilen her konuda özelge taraması yaparak güncel özelgelerde yer alan açıklamalar doğrultusunda hareket edilmesi de ayrıca tavsiye edilir.

Özetleyelim; inceleme elamanları özelgeleri dikkate almadan rapor yazabilirler ancak herhangi bir özelge marifetiyle rapor değerlendirme komisyonuna başvurarak inceleme raporlarının düzeltilmesi mümkün hale geldi. Onur Elele/E&Y

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.