4857 sayılı İş Kanunu’na göre uygulanan izinlerden biri de mazeret izni uygulamasıdır. Mazeret izni uygulaması 1475 sayılı eski İş Kanunu’nda da vardı. Aynı düzenlemeler 4857 sayılı İş Kanunu’nda da yer almıştır. Aşağıda bu izinler açıklanmıştır.4

Evlenme İzni; İşçilerin evlenmelerinde 3 güne  kadar verilecek izinler (İş Kanunu md. 46, 55).

Ölüm İzni; İşçilerin ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde 3 güne kadar verilecek izinler (İş Kanunu md. 46, 55).

Yol İzni; Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam 4 güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır (İş Kanunu md. 56).

Yeni İş Arama İzni; Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde 2 saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır (İş Kanunu md. 27).

Doğum İzni; Kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye 2 hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir. Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz (İş Kanunu md. 74).

Periyodik Kontrol İzni; Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir (İş Kanunu md. 74).

Doğuma Bağlı Ücretsiz İzin; İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir (İş Kanunu md. 74).

Süt İzni; Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk (1,5) saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır (İş Kanunu md. 74).

Hastalık ve Dinlenme İzni; Bir haftalık süre içinde kalmak üzere hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri (İş Kanunu md. 46).

Diğer İzinler ; Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinler (İş Kanunu md. 46).

Sonuç olarak; İhtiyaçtan kaynaklanan işe devamsızlık halleri mazeret izni olarak tanımlanabilir. İş Kanunu’nda “Mazeret İzni” başlıklı özel bir düzenleme yer almamaktadır. Mazeret izinleri ile ilgili düzenlemeler Kanun’un çeşitli maddelerine dağılmıştır. Bunlardan biri “Hafta Tatili Ücreti” başlığı altında düzenlenen 46. madde ve “Yıllık İzin Bakımından Çalışılmış Gibi Sayılan Haller” başlıklı 55. maddedir. Burada yer alan düzenlemelere göre, işçilerin evlenmelerinde 3 güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş ya da çocuklarının ölümünde yine 3 güne kadar izin verilmesi gerekmektedir. Bu süreler yıllık izinden düşülemez. Söz konusu süreler hem yıllık izin hesabında hem de hafta tatili ve ücretinin hesaplanmasında mazeret izni sayılmaktadır.İş Kanunu’nda sayılmayan, işçinin çocuklarının, kardeşlerinin veya diğer bir yakın akrabasının evlenmesi, anne-baba, eş veya çocuk gibi yakınlarının hastalanması gibi hallerde işçiye mazeret izni verileceği yönünde herhangi bir düzenleme yer almamaktadır. Ancak bireysel iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmelerinde bu yönde hükümlere yer verilerek işçilerin bu haklardan yararlanması sağlanabilir. Kanun’da, sadece mazeret izinlerinin, yıllık ücretli izin hesabında çalışılmış gibi sayılan süreler içinde belirtilmiş, ancak bu sürelere ait ücretin işçiye ödenip ödenmeyeceği yönünde de bir düzenleme yapılmamıştır. Ancak yine, bireysel veya toplu iş sözleşmeleri veya işyeri uygulamaları ile işçinin mazeret izinlerinde ücretlerinin ödenmesine yönelik düzenlemeler yapılması mümkündür. Umut Topçu/Yaklaşım Dergisi

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.