506 sayılı Kanun' a göre Yaşlılık aylığı şartları; 4447 sayılı Kanunla 506 sayılı Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendi değiştirilmiş ve genel koşullara göre aylığa hak kazanma koşulları,  sigortalılığı 08.09.1999 tarihinden sonra başlayanlar için; kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olması ve en az 7000 gün veya kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olması, 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4500 gün prim ödeme şeklinde değiştirilmiştir. Bu tarih itibariyle kadınlarda 18, erkeklerde 23 yıl sigortalılık süresi olanların eski hükümlere(3) göre aylığa hak kazanma şartları saklı tutulmuştur. www.ozdogrular.com

Kademeli Geçiş Sürecei; 4447 sayılı Kanunla 506 sayılı Kanun’a eklenen ve 08.09.1999 tarihindeki sigortalılık süresine göre kademeli geçiş sürecinin düzenlendiği geçici 81. maddenin birinci fıkrasının (B) bendi hükümleri, “adil, makul ve ölçülü” olmadığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’nin 23.02.2001 tarih ve 2001/41 sayılı Kararı ile iptal edilmiş ve iptal kararı 23.05.2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İptal edilen geçici hükümler, 01.06.2002 tarihinde yayımlanan ve aynı tarih itibariyle yürürlüğe giren 4759 sayılı Kanunla yeniden düzenlenmiştir

Tablo-1: Sigortalılık Başlangıç Tarihine Göre Emeklilik Yaşı

Yapılan düzenleme ile kadınların emeklilik yaşı 40-56, erkeklerin emeklilik yaşı ise 44-58 aralığında kademelendirilmiştir. Sigortalıların, 506 sayılı Kanun’un mülga 60. maddesinin (G) bendinde sigortalılık başlangıç tarihi için öngörülen 18 yaşında çalışmaya başladıklarını varsaydığımızda, 38 yaşında emekli olabilecek kadın sigortalıların emeklilik tarihi 2 ila 18 yıl, 43 yaşında emekli olabilecek erkek sigortalıların emeklilik tarihi ise 1 ila 15 yıl ötelenmiştir(5).

01.05.2008 tarihinden sonra sigortalı olanlar; 4447 sayılı Kanunla 08.09.1999 tarihinden sonra sigortalı olanlar için 58/60 yaş düzenlemesinin akabinde, emeklilik yaşında ikinci bir düzenlemeye gidilmiş ve 2036 yılından itibaren emeklilik yaşlarında hayatta kalma ümidindeki artışa paralel olarak, emeklilik sonrası kadınlarda 19 yıl, erkeklerde ise 16 yıl ortalama emeklilik süresi hedeflenerek 5510 sayılı Kanunla emeklilik yaşı kademeli olarak 65’e yükseltilmiştir.01.05.2008 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan ve aylık bağlanması için aranan gün sayısını 01.01.2044 ila 31.12.2045 tarihleri arasında dolduran erkekler ile 01.01.2048 tarihinden itibaren dolduran kadınlar 65 yaş şartına tabi olacaktır

ERKEN EMEKLİLİK

Emeklilik sistemlerinin mali açıdan sürdürülebilirliğini tehdit eden faktörlerden birisi erken emekliliktir. Erken emeklilikten kasıt, bir çalışanın kanunlarla belirlenmiş emeklilik yaşından daha önce emekli olması durumudur. Emeklilik sistemlerindeki mali sorunları aşmak için yapılan reformlarda ilk başvurulan önlemlerden biri emeklilik yaşını artırmaktır. Emeklilik yaşının artması sistemin mali dengeleri üzerine oldukça olumlu etkilere sahiptir. Emeklilik yaşının artması sonucu toplumda oluşacak tepkileri göz önünde bulunduran bazı ülkeler, reformlarla emeklilik yaşını artırmalarına rağmen, bütün çalışanlara daha az emekli aylığına razı olmak koşulu ile belirli bir sınıra kadar kanunlarla belirlenmiş emeklilik yaşının altındaki bir yaşta emekli olabilme imkanı sağlamışlardır. Bu ülkelerde erken emeklilik hakkından faydalanan çalışanların aylıkları ülkelerdeki emeklilik mevzuatına uygun bir şekilde hesaplanmış, aktüeryal yöntemlere başvurularak çalışanların erken emeklilik tercihlerinden dolayı hesaplanan aylıklarında indirgemeler uygulanmıştır. Emekli aylıklarında yapılan indirgemeler Aktüerya biliminin esaslarına dayandığı için indirgeme yapılırken kullanılan katsayılara “Aktüeryal İndirgeme Katsayıları” ismi verilmiştir. Aktüeryal Eşitlik prnsibi ve ülkeler itibariyle Erken Emeklilik; Kanunlarla belirlenmiş emeklilik yaşının altındaki bir yaşta emekli olmayı tercih etmiş bir kişiye hayatı boyunca ödenecek olan aylıkların aktüeryal bugünkü değeri ile şayet kişi erken yaşta emekli olmayıp tercihini kanunlarla belirlenmiş emeklilik yaşından yana kullansaydı kendisine hayatı boyunca ödenecek olan aylıkların aktüeryal bugünkü değerinin eşit olması gerekmektedir. Aktüeryal eşitlik prensibi bir kâr/zarar hesabına dayanmamakta olup, denge sağlayıcı bir unsurdur. Erken emeklilik açısından bu denge, kişilerin erken emeklilik tercihinden kaynaklanan emeklilik sisteminin uğradığı maddi kayıpların, erken emeklilik tercihi yapan kişinin hesaplanacak aylığına yansıtılması olarak tanımlanır.  Kişinin olması gereken yaşın altındaki bir yaşta emekliye ayrılarak elde edeceği avantaj, kişinin hesaplanacak aylığında aktüeryal esaslara göre yapılacak bir indirim ile sistemin uğradığı maddi kayıp telafi edilecek ve kişinin erken emeklilik tercihi avantaj olmaktan çıkıp, sistemde bir denge sağlayıcı unsur olacaktır. Erken emekliliğin uygulandığı ülkelerde, söz konusu eşitliği sağlamak üzere erken emekli olunan süreyle orantılı olarak hesaplanan aylıklar, aktüeryal indirgeme katsayıları uygulanmak suretiyle eksiltilmektedir.

Örnek:

Doğum tarihi  : 30.04.1968

İşe giriş tarihi : 30.04.1988

Gün Sayısı     : 7200

Kazançlar      : Asgari

Emeklilik yaşı  : 50

Bugünkü Yaşı  : 45

Örnekte yer alan sigortalı, emekli olabilmesi için aranan 50 yaş şartını 2018 yılında tamamlayacaktır. 5 yıl erken emeklilik hakkı verildiğinde söz konusu sigortalı aylık bağlanmasına hak kazanacaktır. Kazançlarının tamamı asgariden bildirilen sigortalıya 2013 Nisan itibariyle bağlanacak aylık miktarı 746 TL’dir. Erken emekli olunan her yıl için aylıktan yapılacak indirgeme katsayısının 0,05 olduğunu varsaydığımızda, 5 yıl için aylığa uygulanması gereken katsayı 0,75 olacak ve aylık miktarı 560 TL’ye düşecek, aylıktaki kayıp ise % 33 olarak gerçekleşecektir.

Sonuç olarak, Aktüeryal indirgeme uygulanarak erken emeklilik hakkının tanındığı ülkelerde resmi emeklilik yaşı genel itibariyle 65, erken emekli olunabilecek yaş ise 60’tır. Erken emeklilik için aranan 60 yaş sınırı, ülkemizde 08.09.1999 tarihinden itibaren sigortalılığı başlayan sigortalıların resmi emeklilik yaşıdır.

Kademeli emeklilik geçiş süreci nedeniyle 50’li yaşların henüz uygulanmaya başladığı ülkemizde, erken emekli olunabilmesi durumunda emeklilik yaşı yeniden 40’lı yaşlara gerileyecektir.www.ozdogrular.com

Erken emeklilik; yetişmiş işgücü kaybı, genç yaşta emekli olunması ve aylıklarda indirgeme uygulanmasıyla birlikte daha fazla gelir elde edilebilmesi için kayıt dışı çalışma riski, erken emekli olunan sürede oluşacak prim kaybı ve daha uzun süre emekli aylığı ödenmesi gibi olumsuz sonuçları da beraberinde getirebilecektir.

Kâr veya zarar hesabına dayanmayan ve denge sağlayıcı unsur olarak öngörülen aktüeryal eşitlik prensibi doğrultusunda sadece 08.09.1999 tarihinden önce SSK’lı olanlar için getirilmesi kamuoyunda tartışılmaya başlanılan erken emeklilik uygulamasında; 2925, 2926, 1479 ve 5434 sayılı Kanunlara tabi olanların da kapsama dahil edilebileceği, indirgenen aylıkların ilerleyen yıllarda yeniden tam aylığa dönüştürülmesi yönünde irade oluşabileceği hususları göz ardı edilmemelidir.

Bu nedenle, dünya örneklerinde olduğu gibi erken emeklilik uygulaması; 08.09.1999 tarihinden önce sigortalı olan ve 50’li yaşlarda emeklilik hakkını kazanabilecek olan sigortalılar yerine, bu tarihten sonra işe giren ve kademeli olarak emeklilik yaşı 65’e çıkarılan sigortalılar için kurgulanmalıdır. Erdoğan ÜVEDİ Yaklaşım Dergisi / Mayıs 2013 / Sayı: 245

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.