Katma değer vergisi (KDV) iadesi, vergi mevzuatının şüphesiz en kapsamlı konularından birisidir. Bir mükellefin iade hakkının doğabilmesi için kural gereği, iade hakkı doğuran bir işlemin gerçekleşmiş olması ve bu işlemle ilgili olarak yüklenilen vergilerin indirim yoluyla giderilmemiş olması gerekmektedir. Böyle bir durumda, KDV'nin iadesi Maliye Bakanlığının belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde yapılabilmektedir.

KDV Kanunu'nun 11'inci maddesinin 1 numaralı fıkrasının (b) bendine, Türkiye'de ikametgahı, işyeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayanların taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak satın alacakları mal ve hizmetler ile fuar, panayır ve sergilere katılımları dolayısıyla satın alacakları mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri KDV'nin, karşılıklı olmak kaydıyla iade edileceği belirtilmiş ve iadeden faydalanacak mal ve hizmetler ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etmeye Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.

Söz konusu düzenleme ile karşılıklılık ilkesi çerçevesinde Türk taşımacılar ile fuar, panayır ve sergilere katılan Türk girişimcilere bu faaliyetlerine ilişkin olarak yüklendikleri KDV'yi iade eden ülkelerde yerleşik gerçek ve tüzel kişi taşımacılar ile Türkiye'de düzenlenen fuar, panayır ve sergilere katılan ilgili ülke girişimcilerine, Türkiye'de bu faaliyetlerine ilişkin olarak yüklendikleri KDV'lerinin iade edilmesi imkanı sağlanmıştır. Yapılan düzenlemenin bir diğer sonucu ise karşılıklılık ilkesi çerçevesinde Türk girişimcilerine de, yurt dışında ödedikleri vergileri iade alma imkanı getirilmesidir.

Madde metninde açıkça belirtildiği üzere,Maliye Bakanlığı, iadeden faydalanacak mal ve hizmetler ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili tayin edilmiş ve bu yetkisini 90 ve 92 seri numaralı KDV Genel Tebliğleri ile 60 numaralı KDV Sirküleri'nde kullanmıştır.

2001 yılında Kanun'a eklenmiş olan bu düzenlemenin gerekçesi şu şekildedir:

"pek çok ülkede yabancı taşımacıların taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak o ülkeden satın alacakları, akaryakıt, yedek parça ve benzeri mallar ile tamir bakım gibi hizmetler dolayısıyla ödedikleri KDV, fuar, panayır ve sergi gibi ticari tanıtım faaliyetlerine katılım dolayısıyla ödedikleri katma değer vergileri girişimcilere iade edilirken ülkemizde buna izin verilmemektedir. Oysa girişimcilerimiz yurt dışında ödedikleri vergileri daha önce iade alabilirken karşılıklılık ilkesi nedeniyle iade alamaz olmuşlardır. Yapılan düzenleme ile hem karşılıklılık ilkesi çerçevesinde girişimcilerimiz açısından yurt dışında ödedikleri vergileri iade almalarına imkan getirilmekte hem de Avrupa Birliği'ne uyum sağlanmaktadır."

Her ne kadar Kanun maddesi 2001 yılından beri yürürlükte olsa da, konuya ilişkin uygulama tebliğleri sırasıyla 2003 ve 2004 yıllarında, 60 numaralı KDV Sirküleri ise 08.08.2011 tarihinde yayımlanmış ve Maliye Bakanlığı karşılıklılık sağlanan ülkelerin listesine ilk defa bu sirkülerde yer vermiştir.

Dolayısıyla, Türkiye'de ikametgâhı, işyeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayanların taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak satın alacakları mal ve hizmetler ile fuar, panayır ve sergilere katılımları dolayısıyla satın alacakları mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma değer vergisinin iadesi, eğer ülke ile karşılıklılık şartı sağlanmış ise mevzuat gereğince mümkün bulunmaktadır.

Son olarak, Gelir İdaresinin internet sitesinde sunulan KDV Kanunu'nda yer alan tüm iade ve istisna maddelerini düzenleyen Taslak Tebliğ'in "İndirim ve İade Hakkı Tanınan İstisna Uygulamaları ile İhraç Kayıtlı Teslim Uygulaması" başlıklı II. bölümünün 6. bendinde; Türkiye'de ikamet etmeyen taşımacılar ile fuar, sergi, panayır katılımcılarına yapılan teslim ve hizmetlerde istisna düzenlemesine yer verilmiş ve "KDV İade Usul ve Esasları"nın anlatıldığı III. bölümün C.1. bendinde ise yabancı taşımacı ve sergi, fuar, panayır katılımcılarına yapılacak iadenin usulleri açıklanmıştır.

İstisna uygulamasından kimler yararlanabilir

İstisna uygulamasından, Türkiye'de ikametgâhı, işyeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayan yabancı taşımacılar ile Türkiye'de düzenlenen fuar, panayır ve sergilere katılan gerçek ve tüzel kişiler yararlanabileceklerdir. Ancak bu uygulamadan yararlanacakların, Türkiye'de ikametgâhı, işyeri, kanuni ve iş merkezinin bulunmaması ve Türkiye'de KDV, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyetini gerektiren herhangi bir faaliyetinin olmaması gerekmektedir. (KDKGT/90/1)

Taşımacılık faaliyetini yapan yabancı kişi/firma veya fuar, panayır ve sergilere katılan yabancı kişi ve kuruluşlar iade hakkı sahibidir. (KDVGT/90/8)

Bu işlemler nedeniyle ödenen KDV'nin iadesine karşılıklı olmak kaydıyla imkan tanınmaktadır. Bu nedenle iade uygulamasından yararlanacakların kendi ülkelerinde bağlı olduğu vergi dairesinden (ülkesine göre ilgili daireden) temin edilecek ve vergi mükellefiyetinin bulunduğunu gösteren bir belgeyi ibraz etmeleri gerekmekte olup, belgede; ilgilinin, ad ve soyadının/firma adı (unvanının), kendi ülkesinde bağlı olduğu vergi dairesinin, faaliyet konusu ve adresinin yazılı olması gerekmektedir. (KDVGT/90/4)

Hangi ülkeler ile karşılıklılık sağlanmıştır?

Kanun maddesi, 30.12.2001 tarihinden beri yürürlükte olmasına rağmen, Maliye Bakanlığı uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisini 06.11.2003 tarihinde 90 seri numaralı KDV Genel Tebliği'nde ilk defa kullanmış, 08.08.2011 tarihinde yayımlanan 60 numaralı KDV Sirküleri'nde ise karşılıklılık sağlanan ülkelerin listesini ilk defa açıklamıştır.

Buna göre, KDV iadesi için karşılıklılık sağlanan ülkelerin listesi şu şekildedir;

İstisna kapsamında hangi mal ve hizmetler satın alınabilir?

Yapılan düzenlemelere göre;

· Taşımacılık faaliyetine ilişkin olarak; akaryakıt, yedek parça, bakım ve tamir giderleri ile,

· Fuar, panayır ve sergilere katılımda ise münhasıran bu işlerle ilgili mal teslimi ve hizmet ifası giderleri,

iade kapsamında olacaktır. (KDVGT/90/3)

Taşımacılık faaliyetine ilişkin iade kapsamında olan masrafların neler olduğu açıkça belirtilmiş olmasına rağmen, fuar, panayır ve sergilere katılımda iade edilecek masrafların neler olduğu açıkça ifade edilmemiş, münhasıran bu işlerle ilgili mal teslimi ve hizmet ifası giderleri denilmiştir. Taslak Tebliğ'de konuyu detaylandırmak üzere aşağıdaki örnek verilmiştir;

"Örneğin; Türkiye'de düzenlenen fuara katılım sağlayan yabancı firmanın fuarın yapıldığı yerdeki stant kiralama, buradaki elektrik, su ve benzeri genel giderler, fuara katılım nedeniyle geldiği Türkiye'deki konaklama giderlerine ilişkin olarak ödenen KDV tutarları iade konusu yapılabilecektir."

Asgari bir alım tutarı mevcut mudur?

Bu istisna kapsamında satın alınacak mal ve hizmet bedellerinin asgari miktarı, KDV hariç, Vergi Usul Kanunu'nun 232. maddesinde öngörülen ve ilgili dönemde uygulanmakta olan fatura düzenleme sınırı kadardır. Bu miktara, istisnadan yararlanmak şartıyla birden fazla mal veya hizmet dahil edilebilecektir. (KDVGT/90/2)

Vergi Usul Kanunu'nun 232. maddesinde öngörülen fatura düzenleme sınırı 2013 yılı için 800 TL olarak belirlenmiştir. (VUKGT/422)

İadeyi hangi Vergi Dairesi yapacak?

Söz konusu işlemler nedeniyle ödenen katma değer vergisinin karşılıklı olmak kaydıyla iadesi, taşımacılık ile ilgili olarak İstanbul Ulaştırma Vergi Dairesi Başkanlığı; fuar, panayır ve sergiye katılım ile ilgili olarak da bu faaliyetin yapıldığı yerdeki defterdarlığın belirleyeceği vergi dairesi tarafından yerine getirilecektir. (KDVGT/90/5)

Türkiye'de fuar, panayır ve sergilere katılan yabancıların, fuar, sergi ve panayırların yapıldığı yerin defterdarlığına başvurarak, bu işler için yüklendikleri KDV'yi iade talep edebilecekleri vergi dairesini tespit ettirmeleri gerekmektedir.

Taslak Tebliğ'de, fuar, panayır ve sergiye katılım ile ilgili olarak da bu faaliyetin yapıldığı yerdeki Vergi Dairesi Başkanlığının (bulunmayan yerlerde Defterdarlığın) belirleyeceği vergi dairesinin iadeyi yerine getirebileceği belirtilmiştir.

İade için başvurulabilecek dönem

Türkiye'de ikametgahı, işyeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayanların taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak satın alacakları mal ve hizmetler ile fuar, panayır ve sergilere katılmaları dolayısıyla satın alacakları mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri KDV'yi, takvim yılının birer aylık dönemleri itibarıyla iade talep edilebilecektir. İade, nakden veya banka havalesi ile yapılabilecektir. (KDVGT/90/6)

Halihazırda yürürlükte olan düzenlemelerde; bu işlemler nedeniyle yüklenilen vergilerin takvim yılının birer aylık dönemleri itibarıyla iade edilebileceği belirtilmiş olmakla birlikte, iade talebinin en geç hangi tarihe kadar yapılabileceği veya geriye dönük kaç yılın kapsamda olduğu konusunda bir açıklama yapılmamıştır. Oysa ki Taslak Tebliğ'de; takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla ve en geç fatura tarihini takip eden yıl sonuna kadar iade talep edilebileceği belirtilerek, hem aylık iadenin önüne geçilmiş, hem de iade istenebilecek dönem sınırlandırılmıştır.

İade İçin hangi evrakların hazırlanması gerekmektedir?

Söz konusu taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak satın alınan mal ve hizmetler ile fuar, panayır ve sergilere katılımları dolayısıyla satın alınan mal ve hizmetlerin niteliği, miktarı ve tutarına ilişkin bilgileri içeren belgelerin Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenmiş fatura veya serbest meslek makbuzu olması gerekmektedir. (KDVGT790/7)

1)     İade talebi, ilgili vergi dairesine verilecek bir dilekçe ile yapılacak ve bu dilekçeye aşağıdaki belgeler eklenecektir. (KDVGT/90/9)

- 90 seri numaralı KDV Genel Tebliğine ekli "iade talep formu",

- İadenin herhangi bir aracı tarafından talep edilmesi halinde noter onaylı "Vekaletname" belgesi,

- Fuar, panayır ve sergilere katılanların gerçek kişi olması, taşımacılığın sürücü tarafından kendi adına yapılması halinde bunlara ait pasaportların noter onaylı fotokopisi,

- Kendi ülkelerinde vergi mükellefiyetini gösteren "vergi mükellefiyeti" belgesi,

- Yapılan harcamalara ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenmiş fatura veya serbest meslek makbuzunun asılları veya noter onaylı suretleri,

2)     Yabancı taşımacılık faaliyetinde bulunanlar bu belgelere ek olarak aşağıdaki belgeleri de eklemek zorundadırlar.

- Taşımacılık faaliyetine ilişkin olarak TIR karnesinin Türkiye'ye giriş çıkış tarihlerini gösteren dip koçanının veya transit beyannamesinin onaylı örneği,

- Taşımanın yapıldığı aracın plakasının ve taşıma işini yapan kişi/firmanın isminin yer aldığı belgelerin asılları veya noter onaylı suretleri.

İade nasıl yapılacaktır?

- 1.000 TL'yi (92 seri numaralı KDV Genel Tebliği ile belirlenmiştir) aşmayan nakden iade talepleri, iade için gerekli belgelerin ibraz edilmesi halinde, inceleme raporu ve teminat aranılmadan yerine getirilecektir. (KDVGT/90/10)

- İade edilecek tutarın, 1.000 TL'yi aşması durumunda, buna ilişkin iade talepleri, vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine getirilecektir. Teminat gösterilmesi halinde inceleme raporu beklenilmeden iade yapılabilecek ancak teminat, vergi inceleme raporuna dayanılarak çözülecektir. Vergi dairesince ödeme belgesine, inceleme raporunun bir örneği, teminat gösterilmişse teminata ilişkin alındının bir örneği eklenecektir.

Teminat, 6183 Sayılı Kanun'un 10'uncu maddesinde sayılan teminat türlerinden banka teminat mektubu olmalıdır. Bu teminat mektubunun, paraya çevrilmesi konusunda hiçbir sınırlayıcı şart taşımayacak biçimde ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar veya özel finans kurumları tarafından düzenlenmiş olması gerekmektedir.

Bu kapsamdaki iade hakkı sahiplerinin Türkiye'de mükellefiyetleri, buna bağlı olarak da vergi borçları olmadığı için, kendilerinin, ortaklarının, mal veya hizmet satın aldıkları mükelleflerin vergi ve SSK prim borçları ile ithalde ödenmesi gereken vergilere mahsup suretiyle iade de söz konusu olamamaktadır. (KDVGT/90/10)

Taslak Tebliğ'de hüküm altına alınan yeni düzenleme ise 1.000 lirayı aşan iade taleplerinin arzu edilmesi halinde Yeminli Mali Müşavir raporu ile yerine getirileceğinin belirtilmiş olmasıdır.

Ayrıca teminat verilerek iade istenecek olması durumunda, teminatın, vergi inceleme raporuna veya YMM raporuna dayanılarak çözüleceği de ifade edilmiştir.

Sonuç

KDV Kanunu'nun 11/1-b maddesi ile düzenlenenTürkiye'de ikametgahı, işyeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayanların taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak satın alacakları mal ve hizmetler ile fuar, panayır ve sergilere katılımları dolayısıyla satın alacakları mal ve hizmetler nedeniyle ödedikleri katma değer vergisinin iadesi müessesinin amacı, karşılıklılık ilkesi çerçevesinde ticaretin adil vergileme ilkesi çerçevesinde artırılmasına vesile olunmasıdır.

Bu kapsamda, her ne kadar Kanun maddesi 2001 yılından beri yürürlükte olsa da, konuya ilişkin uygulama tebliğleri sırasıyla 2003 ve 2004 yıllarında, karşılık sağlanan ülkelerin listesinin ise 60 numaralı KDV Sirküleri ile 08.08.2011 tarihinde yayımlanmış olması, uygulamanın aslında yeni yeni gündeme geldiğini göstermektedir.

Taşımacılık faaliyetlerine ilişkin olarak yetkilendirilen Ulaştırma Vergi Dairesi Başkanlığı ile yaptığımız şifahi görüşmelerde, taşımacılık faaliyetine ilişkin olarak faaliyeti yapan yabancı kişi/firmaların iade prosedürü ile ilgili henüz başvuru yapmamış oldukları öğrenilmiştir. Bize göre, bunun sebebi Türkiye'de ikametgahı, işyeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayan bir çok girişimcinin böyle bir iade mekanizması olduğunu bilmemelerinden kaynaklanmaktadır. 

Diğer taraftan, konuya ilişkin en önemli sorunlardan biri, söz konusu iadenin nasıl alınacağının veya 90 seri numaralı KDV Genel Tebliği'nde yer verilmiş olduğu üzere, iadenin herhangi bir aracı tarafından talep edilmesi halinde noter onaylı "vekaletname" belgesinin içeriğinin tam olarak bilinmemesi, "vekil" tayin edilen kişinin/kurumun sorumluluklarının belirlenmemiş olması da bir sorun olarak ortada durmaktadır.

Bununla birlikte, Taslak Tebliğ ile getirilen iadenin YMM raporu ile yerine getirilebileceğine ilişkin düzenlemenin yerinde olduğu ve hızlı ve güvenilir bir iadenin yolunu açacağı kuşkusuzdur.

Türkiye'de bulunan yabancı ülke elçiliklerinin ve Türkiye'de fuar, panayır ve sergi düzenleyen kuruluşların, Türkiye'de gerçekleşen ticaretin hacminin artırılmasına vesile olacağına inandığımız bu iade sisteminin yaygınlaşması için, iade sisteminden faydalanabilecek Türkiye'de ikametgahı, işyeri, kanuni ve iş merkezi bulunmayan taşımacılık faaliyetini yapan yabancı kişi/firma veya fuar, panayır ve sergilere katılan kişi ve kuruluşları konu hakkında bilgilendirmeleri yerinde olacaktır. Cansu Yağcı/E&Y

 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.