ALINAN DEFTER VE BELGELERİN İADE EDİLMESİ

Vergi inceleme çalışmaları genellikle inceleme sonu tutanağı olarak anılan ve vergilendirme ile ilgili olaylar ve hesap durumlarını gösteren bir tutanağın düzenlenmesiyle tamamlanır. Nezdinde inceleme yapılanın ya da diğer ilgililerin itiraz ve görüşleri de bu tutanağa kaydedilir. Bu şekilde düzenlenen inceleme sonu tutanağın bir nüshası mükellefe veya nezdinde inceleme yapılan kimseye verilir. İnceleme çalışmaları bu tutanağın düzenlenmesinden sonra rapor yazımıyla sona erer. Vergi İncelemesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre; inceleme raporlarının, rapor değerlendirme komisyonlarına intikal ettirilmek üzere ilgili inceleme ve denetim birimine teslim edildiği tarihte inceleme süreci tamamlanmış olur. İncelemenin tamamlandığı tarihin, incelemenin başladığı tarihten (6 aylık ek süre dışında) sınırlı incelemelerde 6 ay ve tam incelemelerde 12 ayı geçmemesi gerekir.

Yukarıdaki gibi özetlenen inceleme sürecinin tamamlanmasından sonra sıra mükelleften alınan defter ve belgelerin mükellefe geri verilmesine gelmiştir. Defter ve belgelerin mükellefe geri verilmesi Vergi İncelemesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir. Buna göre mükelleften alınan defter ve belgeler rapor değerlendirme komisyonunun rapora ilişkin nihai değerlendirmesinin incelemeyi yapana iletildiği tarihten itibaren en geç on beş gün içerisinde bir tutanak ile iade edilir.

Aramalı incelemelerde defter ve belgelerin iade edilmesiyle ilgili özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Aramalı incelemelerde de rapor değerlendirme komisyonunun rapora ilişkin nihai değerlendirmesinin incelemeyi yapana iletildiği tarihten itibaren en geç on beş gün içerisinde defter ve belgelerin mükellefe iade edilmesi gerekirken, defter ve belgelerin Yargıç kararıyla alıkonması farklı bir durumun doğmasına neden olmaktadır. İnceleme yargıçtan süre uzatma kararı alamadığı durumlarda Vergi İncelemesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikteki düzenlemelere bakmaksızın defter ve belgeleri mükellefe geri vermek zorundadır. Bu konuda Vergi İncelemesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte bir düzenleme yapılması gerektiği açıktır.

Vergi İncelemesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte yukarıda belirtilen düzenleme yapılmadan önce, defter ve belgelerin incelemenin her aşamasında iade edilmesi söz konusu olabilmekteydi. İnceleme elemanı incelemeye ilişkin gerekli gördüğü hususları bir tutanakla tespit ederek defter ve belgeleri mükellefe geri verebilmekteydi. Ancak yeni düzenleme defter ve belgelerin incelemenin her aşamasında mükellefe geri verilmesine engel bir düzenlemedir. Bundan sonra her hal ve takdirde rapor değerlendirme komisyonunun rapora ilişkin nihai değerlendirmesinin incelemeyi yapana iletilmesi beklenecek, ancak bundan sonra defter ve belgeleri geri verebileceklerdir.

Sonuç olarak; Mükellefin defter ve belgelerinin kendisinden alınması ancak yasal düzenlemeyle mümkündür. İdarenin gücünü kanundan almayan bir yetkisinin olmasından söz edilemez. Hukuk devletinin gereği budur. Oysa vergi inceleme sürecinde yukarıda belirtiğimiz gibi birçok durumda mükelleften alınmış olan defter ve belgelerin geri verilmesi kanundan kaynaklanmayan, bazı idari işlemlerin uzamasıyla ilgili yönetmelik düzenlemelerinden kaynaklanan nedenlerle gecikmektedir. Süreyle sınırlanmış olan vergi incelemesinin tamamlanmasına karşın rapor değerlendirme sürecinden ve raporun özelge ile çelişmesinden kaynaklanan nedenlerle defter ve belgelerin idarenin elinde tutulması hukuksal dayanakları bakımından tartışmalı bir durum doğurmaktadır. Mükellefin defter ve belgelerinin alıkonmasının hukuksuzluğu yönünden yapabileceği itirazlar da göz önüne alınarak konunun değerlendirilmesinde yarar olacağını belirtmek isteriz. Tayfun ŞAHİN Yaklaşım / Haziran 2013 / Sayı: 246

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.