Türk Ticaret Kanunu'ndaki (TTK) bir boşluk, sattığı mal karşılığında çek alanları mağdur ediyor. Bazı uyanık borçlular, bedelini ödemek istemedikleri çeklere 'karşılıksız' damgası vurdurmamak için, "Çekim hilafımda (isteğim dışında) elimden çıktı." diyerek boşluktan yararlanıyor.

Alacaklı, kanuni işlem yapamazken bankalar da kanunen ödemeleri gereken 410 YTL'lik miktardan kurtuluyor.

Türkiye'de karşılıksız çeklere 2003 yılına kadar hapis cezası öngörülüyordu. Bu tarihte Avrupa Birliği kriterleri çerçevesinde mali suçlara mali cezalar getiren sisteme geçildi. Böylece bütün mali suçlar için verilen hapis cezalarının yerini para cezaları aldı. Yeni sisteme geçilirken ortaya çıkan bazı hukuki boşluklar, ödeme yapmak istemeyen ya da nakit sıkıntısı çeken bazı kuruluşlarca suistimal ediliyor. Çek mağdurlarının sayısı her geçen gün artıyor. TTK'nın 711. maddesindeki boşluğu yakalayanlar, çeki verdikten sonra ilgili bankaya telefonla ya da yazıyla başvurarak, "Çekim hilafımda elimden çıkmıştır." diyor. Banka da bu başvuruya dayanarak alacaklıya, "Ödeme durduruldu." diyerek çeke "karşılıksızdır" kaşesi vurmuyor. İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri Birliği Başkanı İsmail Gülle, reel sektörde büyük bir sıkıntı haline gelen bu uygulamanın mağdurlarından biri. Bazı firmaların bu kanun boşluğunu kullandığını belirten Gülle, "Karşılıksız damgası vurulursa çek Merkez Bankası'na gider ve sahibi kara listeye alınır. Ancak bazı uyanıklar bundan kurtularak kendisine avantaj sağlıyor." diyor. Bu konuda bir başka mağdur K.A. ise sattığı mal karşılığı aldığı 3 bin 500 YTL'lik çeki tahsil etmek için bankaya gidince, "Bu çek, sahibinin isteği dışında elinize geçmiştir." cevabıyla karşılaştı.

Israrına rağmen karşılıksız damgası da vurduramayan K.A., çek sahibiyle anlaşarak parasını alabildi. İbra tarihli ödeme aracı olan çekte bu sıkıntının çözümü için yeni bir düzenleme getiren TTK Değişiklik Tasarısı, Meclis komisyonunda bekliyor. Onaylanırsa, "Çekim isteğim dışında elimden çıktı" diyenlerin savcılıktan belge getirmesi gerekecek. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Ünal Tekinalp, tasarının kanunlaşması durumunda çek kullanımının daha sıkı denetime tâbi tutulacağını söylüyor. Tekinalp'e göre çeki verdikten sonra bankaya 'ödemeyin' talimatı verenler, zaman kazanma amacı taşıyor. Zira ödenmeyen çekin bedeline herhangi bir faiz işlemiyor. Tekinalp, bankaların 'karşılıksızdır' kaşesi vurmamasını da, "Çünkü 410 YTL'lik ödemeden kurtuluyorlar." şeklinde açıklıyor.

Damga için ısrar edin

Av. Oğuz Demirci çekin bedelini tahsil edemeyenlerin kanuni süre olan 10 gün içinde muklaka karşılıksız kaşesi vurdurması gerektiğini belirtiyor. Aksi takdirde çekin kambiyo vasfını kaybedeceğini belirten Demirci, "Çeki ibra eden kişi, bankaya kanuni süre içinde, 'men talimatı olduğundan ödeme yapılamamıştır' şerhini mutlaka koydurmalı. Aksi takdirde çek adi senet hükmüne düşer ve icra takibi başlatılamaz." uyarısında bulunuyor. Bugünkü kanunda çeki karşılıksız çıkan borçlu için çek bedeli kadar ağır para cezası öngörülüyor. Suçun tekrarında da hapis cezası yok. Alacaklı ise sadece icra takibi yapabiliyor. Kötü niyetli borçluların üzerine kayıtlı menkul bulundurmaması da tahsilatı zorlaştırıyor. Çek bedeli kadar (80 bin YTL'den fazla ceza verilemiyor) kesilen para cezası da alacaklı yerine devlete ödeniyor.

http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=659526