Giriş

İnsanların sürekli ikamet ettikleri yerin dışında devamlı yerleşme niyeti taşımadıkları iş, din, spor, eğlence, kültür, deneyim kazanma gibi sebeplerle, kişisel veya toplu olarak yaptıkları seyahatlerinden, gittikleri yerlerde ortaya çıkan iş veya ilişkileri kapsayan sosyal bir olay, ağır ve bütünleşmiş bir hizmet ve kültür endüstrisi olarak tanımlanan turizm[1], ülkeler açısından önemli bir ekonomik faaliyet alanını oluşturmaktadır.

Bu kapsamda, Türkiye’nin sahip olduğu eşsiz coğrafi konum nedeniyle, turizm sektörü sağladığı döviz gelirleriyle ülke ekonomisine yadsınamaz bir maddi katkı sağlamaktadır. Turizmin ekonomik, sosyal ve kültürel getirileri dikkate alındığında ülkeler bu sektörü desteklemek ve geliştirmek adına çeşitli tedbirler almaya çalışmaktadırlar. Bu yazımızda turizm sektöründe gerçekleştirilen konaklama yatırımlarına 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı (3305 sayılı BKK) kapsamında sağlanan başlıca vergi teşviklerine yer verilecektir.

Hizmetler genel sektörünün içinde bir alt sektör olarak yer alan turizm sektörü ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeyine önemli katkıları olan sektörlerden birisidir. Son yıllarda, insanların gelirlerinin önemli bir kısmını tatile ve turizme ayırması, teknolojik gelişmelerin artmasıyla birlikte gezip görme isteğinin artması ve ulaşım konusunda alternatiflerin çoğalması dolayısıyla en uzak mesafelerin bile kısalmasıyla turizm dünyada en hızlı büyüyen sektörlerin arasında yerini almıştır.

En az bir sanayi kadar ülke ekonomisine yarar sağlayan ve “bacasız sanayi” olarak adlandırılan turizm sektörü, gerek milli gelire gerekse de istihdama ve ülkenin Dünya’daki bilinirliğine ve itibarına çok büyük katkı sağlamaktadır. Öte yandan turizm yatırımlarının çok maliyetli olması, geri kazanımın uzun bir sürece yayılması, ayrıca siyasal ve sosyal olaylardan hemen etkilenmesi dolayısıyla girişimciler söz konusu sektörü riskli olarak görebilmekte ve yatırımdan imtina edebilmektedirler.

Yatırım ve vergi teşviklerinin ekonomiye ve topluma faydalı olacak alanlara yönlendirilmesi ülke ekonomileri açısından önem arz etmektedir. Zira söz konusu vergi teşvikleriyle halihazırda yetersiz olan ancak geliştirilmesi amaçlanan yatırım alanlarına ekonomik canlılık getirilecektir. Bu kapsamda söz konusu sektörlerin geliştirilmesinde en önemli görev devletlere düşmektedir. Şöyle ki, “Turizm sektöründe özel sektör lokomotif işlevi görürken, devlet ise trenin ilerleyeceği demiryolu gibidir. Eğer demiryolu iyi dizilmiş ve hedef iyi belirlenmiş ise tren güvenli ve hızlı bir biçimde ilerleyecektir.”[2] Dolayısıyla, turizm sektörünü yatırıma cazip bir alan haline getirmek için söz konusu yatırımları özendirici vergi teşvikleri devletin alacağı tedbirlerin en başında gelmektedir.

Turizm sektörünün teşvik edilmesini gerektiren nedenler kısaca;

· Turizmin diğer sektörlere oranla otomasyona daha az imkan veren, insan gücünün gerektiği; dolayısıyla istihdam artırıcı etkisi,

· Yerli ve yabancı turistlerin tüketimleri doğrultusunda ülkeye yapılan döviz girdisi ve ödemeler dengesi üzerindeki olumlu etkisi,

· Turizm açısından potansiyele sahip lakin az gelişmiş bölgelerin gelişmiş bölgelerle arasındaki gelir dağılımı farkını azaltıcı etkisi,

· Vergi gelirlerini arttırması,

· Ülkenin itibarını arttırması, doğal ve tarihsel güzelliklerinin bilinirliğinin dış dünyaya açılması,

· Kültürel alışverişi arttırması,

olarak özetlenebilecektir.[3]

II. Turizm sektöründeki konaklama yatırımlarına sağlanan başlıca teşvikler

Yukarıda ifade edilen amaçlar doğrultusunda, turizm sektöründe gerçekleştirilen konaklama tesisi yatırımlarına 3305 sayılı BKK kapsamında sağlanan başlıca devlet yardımları ele alınmıştır.

A.     3305 sayılı BKK ile sağlanan teşvikler[4]

Teşvik sistemi; genel, bölgesel (bu grup altında ek olarak öncelikli yatırımlar da sınıflandırılmıştır), büyük ölçekli ve stratejik yatırımların teşviki uygulamalarından oluşmaktadır. Türkiye, illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyleri dikkate alınarak 6 bölgeye ayrılmıştır. Yatırımın türü ve gerçekleştirildiği bölgeye göre farklılık göstermekle beraber teşvik sistemi kapsamında sunulan destek unsurları şu şekildedir:

a)     Vergi indirimi (indirimli kurumlar vergisi uygulaması),

b)     Sigorta primi işveren hissesi desteği,

c)     Gümrük vergisi muafiyeti,

d)     KDV istisnası,

e)     Faiz desteği,

f)      Yatırım yeri tahsisi,

g)     Sigorta primi işçi payı desteği, (6’ncı bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için)

h)     Gelir vergisi stopajı desteği (6’ncı bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için) ve

i)      KDV iadesidir. (Sabit yatırım tutarı beş yüz milyon Türk Lirasının üzerindeki stratejik yatırımlar kapsamında yapılacak bina-inşaat harcamaları için)

Yazımızda, turistik konaklama tesisi yatırımlarının teşvik mevzuatı çerçevesinde genel değerlendirmesi yapılmıştır. Söz konusu teşviklerle ilgili karar mercii Ekonomi Bakanlığı’dır. Diğer bir ifadeyle yapılacak her yatırımın bütün bir proje halinde kendine özgü koşulları, bölgesi, sektörü, karakteristiği vb. unsurlar incelenip bir arada değerlendirerek Bakanlık tarafından teşvik belgesi düzenlenmektedir. Dolayısıyla teşvik mevzuatına uyumlu kalmakla birlikte nihai karar mercii teşvik belgesi düzenleyen Ekonomi Bakanlığı olmaktadır.

3305 sayılı BKK’ya ekli 2-A sayılı listede otellerin bölgesel desteklerden yararlanabilmesi için bölgeler itibarıyla gerekli şartlar belirtilmiştir. Söz konusu listeye göre, otel yatırımları “41 numaralı oteller” kodu altında yer almakta olup 6. bölge hariç tüm bölgeler için 3 yıldız ve üzeri otel olunması şartı aranmakta, 6. bölge için ise 500 bin TL asgari yatırım tutarı şartı aranmaktadır.

Anılan Karar’a ekli 2-B sayılı listede ise iller itibarıyla karşılarında numaraları belirtilen sektörler, 2-A sayılı listede ilin bulunduğu bölgedeki şartları sağlamaları durumunda anılan vergi indiriminden yararlanabileceklerdir. Söz konusu listeye göre, sadece 1. bölgede yer alan İstanbul ili dışında diğer tüm illerde gerçekleştirilen ve asgari yatırım tutarı ile diğer şartları sağlayan otel yatırımları bölgesel desteklerden yararlanabilecektir.

Ayrıca, Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde yapılacak turizm yatırımlarından bölgesel desteklerden yararlanabilecek nitelikteki turizm konaklama yatırımları, öncelikli yatırım konuları arasında sayılmıştır. Bu kapsamda bahsi geçen yatırım, 1-5. bölgeler arasında hangi bölgede gerçekleştirilirse gerçekleşsin 5. bölgede uygulanan bölgesel desteklerden faydalanabilecektir. Söz konusu yatırımın 6. bölgede yer alması halinde ise bulunduğu bölge desteğine tabi olacaktır.

Bu kapsamda bölgesel ve öncelikli yatırımlar kapsamında teşvik belgeli yatırımcılara sağlanan destek unsurlarına aşağıda yer verilmektedir:

1.      Vergi indirimi

3305 sayılı BKK ve 2012/1 sayılı Tebliğ uyarınca, bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarda, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/a maddesi çerçevesinde kurumlar vergisine veya gelir vergisine, öngörülen yatırım katkı tutarına ulaşıncaya kadar uygulanacak indirim oranları ile yatırıma katkı oranları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

*Yatırıma başlama tarihi: 3305 sayılı BKK’nın 24. maddesi uyarınca, yatırımın başlangıç tarihi, teşvik belgesi için Bakanlığa veya ilgili yerel birime müracaat tarihidir. Ancak, yatırıma başlanıldığının kabul edilebilmesi için, yatırımın başlangıç tarihinden sonra arazi-arsa, altyapı, bina-inşaat, makine ve teçhizat (avans ve ön ödemeler dahil) ile diğer yatırım harcamalarına yönelik olarak teşvik belgesinin ilk düzenlendiği tarihteki sabit yatırım tutarı esas alınmak üzere, sabit yatırım tutarının en az yüzde onu oranında (sabit yatırım tutarı elli milyon Türk Lirasının üzerindeki yatırımlar için en az beş milyon Türk Lirası) harcama yapılması gerekir.

2.      Sigorta primi işveren desteği

Büyük ölçekli yatırımlar, stratejik yatırımlar ve bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenen yatırımlardan, tamamlama vizesi yapılmış teşvik belgesinde kayıtlı istihdamı aşmamak kaydıyla;

-       Komple yeni yatırımlarda, teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla sağlanan,

-       Diğer yatırım cinslerinde, yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla ilave edilen,

istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı Ekonomi Bakanlığı bütçesinden karşılanır. Söz konusu desteğin uygulama sürelerine ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Yararlanılan sigorta primi işveren hissesi desteğinin tutarı, bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenen yatırımlarda sabit yatırım tutarının aşağıda belirtilen oranlarını geçemez.

3.      Faiz desteği

Talep edilmesi halinde, bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklerden yararlanacak yatırımlar için bankalardan kullanılacak en az bir yıl vadeli yatırım kredilerinin teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının yüzde 70’ine kadar olan kısmı için ödenecek faizin veya kâr payının;

-       3. bölgede yapılacak bölgesel yatırımlar için Türk Lirası cinsi kredilerde üç puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde bir puanı,

-       4. bölgede yapılacak bölgesel yatırımlar için Türk Lirası cinsi kredilerde dört puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde bir puanı,

-       5. bölgede yapılacak bölgesel yatırımlar için Türk Lirası cinsi kredilerde beş puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı,

-       6. bölgede yapılacak bölgesel yatırımlar için Türk Lirası cinsi kredilerde yedi puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı,

Ekonomi Bakanlığı’nca da uygun görülmesi halinde azami ilk beş yıl için ödenmek kaydıyla bütçe kaynaklarından karşılanabilir.

İlgili Karar’da bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında yapılacak yatırımlarda proje bazında sağlanacak faiz desteği tutarlarının 3, 4, 5 ve 6. bölgelerde sırasıyla 500.000, 600.000, 700.000 ve 900.000 TL’yi geçemeyeceği belirtilmiştir.

Ayrıca bahsi geçen Karar’da,

•   Döviz kredisi ile gerçekleştirilecek yatırımlarda ise faiz desteği uygulamasının, vade tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru dikkate alınarak yapılacağı,
•   Kullanılmış makine ve teçhizat için ve kamu iktisadi teşebbüsleri dahil kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının yapacağı yatırımlar için faiz desteği uygulanmayacağı ve
•   Aynı teşvik belgesi kapsamındaki yatırım için faiz desteği uygulamasına yönelik olarak birden fazla aracı kurumun talepte bulunamayacağı,

belirtilmiştir.

4.      Gümrük vergisi muafiyeti

Teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malı makine ve teçhizatın ithali, yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken gümrük vergisinden muaftır.

5.      Katma değer vergisi (KDV) istisnası

3065 sayılı KDV Kanunu gereğince, teşvik belgesi sahibi yatırımcılara teşvik belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat (ithal ve yerli) teslimleri KDV’den istisnadır. Aynı hüküm, teşvik belgesinin veya teşvik belgesi kapsamı makine ve teçhizatın devir işlemleri ile makine ve teçhizat listelerinde set, ünite, takım vb. olarak belirtilen malların kısmi teslimlerinde de uygulanabilecektir.

6.      Yatırım yeri tahsisi

Bakanlıkça teşvik belgesi düzenlenmiş bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için, 29.6.2001 tarihli ve 4706 sayılı Kanun’un ek 3. maddesi çerçevesinde Maliye Bakanlığı’nca belirlenen usul ve esaslara göre yatırım yeri tahsis edilebilir.

7.      Sigorta primi işçi payı desteği

6. bölgede; bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında teşvik belgesine istinaden gerçekleştirilecek yatırımla sağlanan ilave istihdam için, tamamlama vizesi yapılan teşvik belgesinde kayıtlı istihdam sayısını aşmamak kaydıyla, işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı, tamamlama vizesinin yapılmasını müteakip on yıl süreyle işveren adına Bakanlık bütçesinden karşılanabilir.

8.      Gelir vergisi stopajı desteği

6. bölge için düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarla sağlanan ilave istihdam için, belgede kayıtlı istihdam sayısını aşmamak kaydıyla, işçilerin ücretlerinin asgari ücrete tekabül eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi, yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçtiği tarihten itibaren on yıl süreyle verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilir.

B.    Teşvik edilmeyecek yatırımlar veya teşviki belirli şartlara bağlı turizm konaklama yatırımları

3305 sayılı BKK’nın Ek-4’ünde teşvik edilmeyecek veya teşviki belirli şartlara bağlı yatırım konuları düzenlenmiştir. Bu kapsamda ilgili ekte yer alan düzenlemeler çerçevesinde; turizm yatırım/işletme belgeli oteller, butik oteller, tatil köyleri, özel konaklama tesisleri ve dağ/yayla evleri dışında kalan turizm konaklama tesisleri teşvik edilmeyecek yatırımlar olarak belirlenmiştir.

Diğer taraftan, bahsi geçen Ek-4’ün “Teşviki belirli şartlara bağlı yatırımlar” başlıklı bölüm altında ise;

→  Kültür yatırımları için, Kültür ve Turizm Bakanlığından alınacak kültür belgesine istinaden teşvik belgesi düzenlenebileceği, ancak, münhasıran bu amaçla inşa edilenler dışında, yeme-içme, spor, eğlence ve satış üniteleri gibi birimlerin kapsama dâhil edilemeyeceği,

→  Kültür ve Turizm Bakanlığından alınacak turizm belgesini haiz eğlence merkezi ve temalı tesis gibi konaklama içermeyen turizm yatırımlarının teşvik belgesine bağlanabileceği, ancak, münhasıran bu amaçla inşa edilenler dışında, yeme-içme, spor, eğlence ve satış üniteleri gibi birimlerin kapsama dâhil edilmeyeceği,

belirtilmiştir.

    III.        Sonuç

Türkiye’nin coğrafi konumu göz önüne alındığında, turizm cenneti denilecek bir konumda olduğu görülmektedir. Bu sebeple, turizm sektörünün ekonomiye sağlayacağı katkılar göz ardı edilmemelidir, dolayısıyla çok büyük bir potansiyel sahibi olan turizm sektörünün gelişmesinde Devletin uygulayacağı teşvikler ve vergi politikaları önemli bir yer tutmaktadır.

Yazımızda yer verildiği üzere, 2012/3305 sayılı BKK ile bu alanda önemli gelişmeler olmuş ve turizm sektörüne canlılık getirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, dünya turizminde çok daha iyi yerlere gelmek için alınacak tedbirlerin en başında, devletin turizm sektörü üzerindeki vergi yükünü azaltması, reklam harcamalarını arttırması ve çeşitli teşviklerle yatırımcıları bu sektöre yönlendirmesi gelmektedir.  Ayşe Cebe - Müjde İnanç Uçar/E&Y

Kaynakça

TEZCAN Keramettin, KARADENİZ Erdinç, KANDIR Serkan Yılmaz, ÖNAL Yıldırım Beyazıt, “Türk Turizm Sektörünün Gelişimi Açısından Uygulanan Vergi Politikalarının Değerlendirilmesi”, IV. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, Belek-Antalya, 23-27 Nisan 2008, s.827-851. (http://www.anatoliajournal.com)

TOKER Boran, “Türkiye’de Turizm Sektörü Teşviklerinin Değerlendirilmesi”, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt:14, Sayı 2, 2007. (http://www.bayar.edu.tr)

TÜĞEN Kamil, “Vergi Teşvikleri Ve Turizm Sektöründeki Gelişmeler”, Sayı 77, Şubat 1995.

[1] Tüğen Kamil, “Vergi Teşvikleri ve Turizm Sektöründeki Gelişmeler”, Vergi Sorunları Dergisi,1995 Şubat.

[2] Toker Boran, “Türkiye’de Turizm Sektörü Teşviklerinin Değerlendirilmesi”, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt:14, Sayı:2. (Erişim: http://www.bayar.edu.tr)

[3] Tezcan Keramettin, Karadeniz Erdinç, Kandır Serkan Yılmaz, Önal Yıldırım Beyazıt, “Türk Turizm Sektörünün Gelişimi Açısından Uygulanan Vergi Politikalarının Değerlendirilmesi”, IV. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi. (Erişim: http://www.anatoliajournal.com).

[4] 2012/3305 sayılı BKK 19.06.2012 tarihli Resmi Gazetede, 2012/01 numaralı Tebliğ ise 20.06.2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmış ve yayımlandıkları tarihte yürürlüğe girmiştir.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.