5510 sayılı kanun ile sigortalı işyerinde bulunduğu sırada veya işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle kendisini bedenen veya ruhen özre uğratan olaylara karşı, kısa vadeli sigorta kolları ile koruma altına alınmıştır. Kanuna göre işyerinde hizmet akdine bağlı olarak fiilen çalışan kişi başka bir şarta gerek olmaksızın sigortalılık niteliği taşımaktadır. Sigortalılık niteliği taşıyan kişi kaza olayına maruz kaldığında olay iş kazası sayılmaktadır. Bu sebeple kanunda sayılan şekillerde kaza olayına maruz kalan işçinin işveren tarafından hizmet akdine bağlı olarak çalıştırıldığını Sosyal Güvenlik Kurumu Denetim Elemanları tarafından tespit edilmesi halinde iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sağlanan tüm yardım ve ödeneklerden yararlandırılacaktır.

Sigortasız çalışan işçinin iş kazasına maruz kalması 5510 sayılı kanunun 23 üncü maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; Sigortalı çalıştırmaya başlandığının süresi içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirgenin sonradan verildiği veya sigortalı çalıştırıldığının Kurumca tespit edildiği tarihten önce meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurumca ödenir. Kurumca yapılan ve ileride yapılması gerekli bulunan her türlü masrafların tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri tutarı, yazılı sorumluluk halleri aranmaksızın, işverene ayrıca ödettirilir. denilmektedir. Ayrıca sigortasız çalışan işçi sürekli iş göremezlik hale gelmesi durumunda sürekli iş göremezlik geliri ödenecek, ölümü halinde hak sahiplerine, ölüm sigortasından aylık bağlanacak, gelir veya aylıktan dolayı hesaplanan peşin sermaye değeri işverene ayrıca ödettirilecektir. Bu şekilde sigortalının iş kazası sebebiyle uğradığı zarar ve yaptığı masraflar ile hayatı boyunca uğradığı işgücü kaybı telafi edilecek, bunun faturası işverene çıkartılacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken husus sigortasız çalışırken iş kazası meydana gelmesi durumunda işverenin kazanın meydana gelmesinde hiç bir kusuru olmasa bile işçiyi sigortasız çalıştırdığı için kanun tarafından ağır bir şekilde cezalandırmaktadır. Yani kaza geçiren işçi kazanın meydana gelmesinde tamamen kusurlu olsa bile işveren benim kusurum yok deyip işin içinden sıyrılamayacak, sigortasız çalıştırmasından dolayı kusursuz olması dikkate alınmayacaktır.

İşyerinde meydana gelen kazada kazazede sigortasız olduğu için işveren tarafından kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirim yapamayacak. Bu durumda iş kazası bildirimi yapılmadığı için 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği Kanuna göre 2.156 TL idari para cezası ödemek zorunda kalacaktır. Ayrıca İş Kazasını yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmemesi durumunda bildirimin Kurum’a yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilecektir. Sosyal Güvenlik Mevzuatına göre bir işyerinde meydana gelen iş kazası, kazaya maruz kalan kişinin o işyerinde çalıştığının en büyük kanıtı sayılmaktadır. Bu durumda işveren iş kazası sigortasının getirdiği yükümlülükler yanında sigortalının işe giriş bildirgesinin verilmemesinden dolayı iki asgari ücret ve sigorta bildirimlerinin yapılmamasından dolayı her ay için iki asgari ücret tutarında idari para cezasına muhatap olacaktır. Kişinin işyerinde sigortasız çalışması geçmişe yönelik ise tespit edilmesi durumunda işverenin katlanacağı idari para cezası artacaktır.

Örnek 1:  2012 yılında İşyerinde sigortasız çalışırken kaza geçiren kişi 1 yıldan beri işyerinde sigortasız çalışması olduğu tespit edilmesi durumunda işveren  2 Asgari ücret işe giriş bildirgesinden, 12x2 =24 Asgari ücret aylık prim hizmet belgesinden, 12 aylık güncel sigorta primi olmak üzere maliyete katlanacaktır.

Örnek 2: Tekstil Atölyesi işleten Hasan Bey, Forklift ustası 28 yaşındaki Mehmet Bey ile günde 8 saat çalışmak üzere aylık 1800 tl ücret karşılığında şifai olarak anlaşmışlardır. İşveren kişiye şimdi sigorta yapamayacağını 2 ay sonra sigorta yapma sözü vermiş. Mehmet Bey işe başladıktan 1 ay sonra işyerinde bulunan yük asansörü ile duvar arasına sıkışması sonucu kaza meydana gelmiş, Mehmet agır bir şekilde yaralanmış, yapılan uzun tedaviler sonrası meslekte kazanma gücünü yüzde 70 oranında kaybetmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan incelemede kazazedenin işyerinde bir aydan beri sigortasız şekilde çalıştığını, kaza olayının iş kazası olduğu tespit edilmiştir.

Meydana gelen olay sonrasında Mehmet Beyin hastane masrafları ile iş göremediği sürelere ait tüm ödenekler kurum tarafından karşılanacak ve meslekte kazanma gücünü %70 oranında kaybettiği için sürekli iş göremezlik geliri bağlanacaktır. Yapılan tüm masraflar ve hesaplanan peşin sermaye değeri , kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın işveren Hasan beye ödettirilecektir. İşveren iş kazasının yanında sigortasız işçi çalıştırdığından dolayı idari para cezaları ile birlikte sigorta primlerini gecikme cezası ve zammı ile birlikte ödeyecektir. Kaza geçiren işçinin genç olması ve işinde usta olmasından dolayı kurum tarafından hesaplanacak peşin sermaye değeri çok fazla olacak işverenin katlanması güç bir maliyet olarak karşısına çıkacaktır. Ayrıca İşverenin iş kazası bildirimi yasal süresinde yapmamasından dolayı 2.156 tl idari para cezası uygulanacaktır. İşverenin yukarıda belirttiğimiz maliyetlerle karşı karşıya kalmaması için yapması gereken tek şey çalıştırdığı işçinin sigorta bildirimini zamanında yapmak ve iş kazası bildirimini yasal süresinde bildirmektir. Gökhan Bedir/ E-Yaklaşım / Eylül 2013 / Sayı: 249

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.