I. Giriş
 
4447 sayılı Kanunla Mülga 506 sayılı Kanunun 79''''uncu maddesine eklenen ikinci ve üçüncü fıkralarla işverenlere ay içinde 30 günden az bildirdikleri sigortalılar için, eksik bildirme nedenini açıklayan bilgi ve belgeleri Sosyal Güvenlik Kurumu' na verme yükümlülüğü getirilmiştir. Sigortalıların ayda 30 gün çalıştıkları varsayılmaktadır, aksi halde bunu kanıtlama zorunluluğu işverenlere yüklenmiştir. 5510 sayılı Kanunun 86''''ncı maddesinde yer alan hüküm doğrultusunda uygulamaya devam edilmiş, ancak Kurum''''ca belirlenen işyerlerinde eksik gün bildirilen sigortalılar için açıklayıcı belge istenmeyeceği belirtilmiştir.
 
Bazı işyerlerinde işçi otuz gün çalıştığı halde, işverence prim gün sayısı eksik bildirilmektedir. Bu uygulamada, Kurum gelir kaybına uğradığı gibi gerçekten otuz gün çalışan işçi, düşük gün sayısı üzerinden sigortalanmaktadır. Yapılan düzenleme ile, işverenlerin istihdam ettikleri işçilere ait prim ödeme gün sayısının eksik bildirilmesinin önlenmesi ve bir oto kontrol sistemi getirilmesi amaçlanmıştır. Bu uygulama işverenlere külfet getirse de sigortalıların hak kayıplarının önlenmesinde büyük katkı sağlamıştır.
 
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından zamanla uygulama aşamasında değişiklikler yapılmış ve işverenler lehine düzenlemeler yapılmıştır. Bu yazımızda ay içinde 30 günden az çalışan sigortalıların Sosyal Güvenlik Kurumu' na bildirilmesi ile ilgili bilgiler açıklanacaktır.
 
II. Yasal Dayanak
 
Ay içinde 30 günden az çalışan sigortalılar için eksik gün bildirimi ilk defa mülga 506 sayılı Yasanın 79''''uncu maddesine eklenen ikinci ve üçüncü fıkralarda yer alan "Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların otuz günden az çalıştıklarını açıklayan bilgi ve belgelerin işverence prim bildirgelerine eklenmesi şarttır.
 
Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait primler Kurumca re' sen tahakkuk ettirilerek 80' inci madde hükümlerine göre tahsil olunur. Uygulamanın usul ve esasları altı ay içinde yürürlüğe konulacak yönetmelikle belirlenir." hükümlerine istinaden 01.01.2000 tarihinden itibaren uygulamaya konulmuştur.
 
01.10.2008 tarihinden itibaren de 5510 sayılı Kanunun 86' ncı maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan "Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır Kurumca belirlenen işyerlerinde bu şart aranmaz." ve beşinci fıkrasında yer alan "Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi Kurumca re' sen düzenlenir ve muhteviyatı primler, bu Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.” hükümlerine istinaden uygulama devam etmektedir.
 
Bu hükümlere göre işverenlerin ay içinde 30 günden az çalışan sigortalıları için eksik gün bildirim formlarını ilgili olduğu aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken son güne kadar Sosyal Güvenlik Kurumu' na vermesi gerekmektedir.
 
III. Eksik Gün Bildirim Formunu SGK' ya Vermek Zorunda Olan İşyerleri
 
Uygulama ilk önce tüm işyerlerini kapsasa da 5510 sayılı Yasa ile Kamu idareleri ile toplu iş sözleşmesi imzalanan işyerleri kapsam dışında tutulmuştur. 6111 sayılı Kanun ile değişen 5510 sayılı Kanunun 86' ncı maddesinin dördüncü fıkrasında "Kurumca belirlenen işyerlerinde bu şart aranmaz." hükmü ile bu sınırı belirleme yetkisi Sosyal Güvenlik Kurumu' na verilmiştir.
 
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 102' nci maddesinin 12. fıkrasına göre aylık prim ve hizmet belgesi ile birlikte ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin;
 
a) Kurumca elektronik ortamda alınabilenler hariç, Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatli olduğunu gösteren raporu,
 
b) Ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesi,
 
c) Disiplin cezası uygulaması, gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeleri,

ç) Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesi,
 
d) Sigortalının imzasını taşıyan puantaj kayıtları,
 
e) Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmî makamlardan alınan yazı örneği, sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin bilgi formu (Ek-10) ekinde Kuruma verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir.
 
Bu belgeler aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken son güne kadar Kurum' a yönetmelik ekinde yer alan Ek-10 eksik gün bildirim formu ile birlikte verilmek zorundadır. Yukarıda belirtilen belgelerden sadece elektronik ortamda Kurum' a gönderilen sağlık raporları hariç diğer belgelerin kâğıt ortamında verilmesi gerekmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu 21.08.2013 tarihinde yönetmelikte değişiklik yaparak işverenler tarafından en çok bildirilen eksik gün sebebi olan puantaj kayıtlarında sigortalının imzasını şart koşmuştur. Daha önce işveren veya sigortalının imzasını taşıyan puantaj kayıtlarının verilmesi yeterli iken, bu değişiklikle birlikte puantaj kayıtlarında işveren imzasından ziyade sigortalının imzası aranmaya başlanılmıştır. Bu değişiklik yerinde bir değişiklik olmuş ve işverenlerin bu konuda hareket alanını kısıtlamıştır.
 
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 102' nci maddesinin 13' üncü fıkrasına göre "Onikinci fıkrada sayılan hâllere ilişkin belgelerin geriye yönelik olarak her zaman düzenlenebilir nitelikte olanları, aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süreden sonra verilmesi hâlinde işleme konulmaz. Bu durumların dışındaki otuz günden az çalışılan sürelere ait geçerli belgeleri belirlemeye Kurum Yönetim Kurulu yetkilidir." Buna göre söz konusu belgelerden sonradan düzenlenebilir nitelikte olanlar cari ayda, her zaman düzenlenebilir nitelikte olmayanlar ise daha sonra da Kurum' a verilebilmektedir. Örneğin Puantaj kayıtları sonradan düzenlenebilir belge niteliğinde olduğundan en geç ilgili olduğu ayın aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken son gün Kurum' a verilebilmektedir. Bu sürenin geçirilmesi halinde ilgili belge dikkate alınmayacak ve eksik bildirilen süreler 30 güne tamamlanacaktır. Noter onaylı kısmi süreli iş sözleşmesi ise geriye yönelik düzenlenebilir nitelikte belge olmadığından ilgili olduğu aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken son günden sonra Kurum' a verilse bile geçerli belge kabul edilecektir.
 
Anılan yönetmeliğin 102' nci maddesinin 14' üncü fıkrasına göre ise "Genel bütçeye dahil dairelerin, özel bütçeli idarelerin, döner sermayelerin, fonların, belediyelerin, il özel idarelerinin, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmelerin, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşların, kamu iktisadi teşebbüslerinin ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin % 50' sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarının, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının, sendikaların, vakıfların, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşların işyerleri ve toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile 10 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylara ilişkin özel sektör işyerlerinde eksik gün bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde belirtilmesi yeterlidir. Bu işyerleri için ayrıca eksik gün bildirim formu ile eki belgeler aranmaz." Burada da söz konusu uygulamanın hangi işyerlerine uygulanacağının çerçevesi çizilmiştir. Buna göre kamu kurumları, kitler, belediyeler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, sendikalar, vakıflar, bankalar, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile özel sektöre ait 10 ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerleri uygulamanın dışında tutulmuşlardır. Özel sektöre ait işyerlerinde daha önce çalışan sigortalı sayısı açısından bir ayrım yokken 16. 06.2011 tarihindeki yönetmelik değişikliği ile 50 ve üzerinde sigortalı çalıştıran, 17.04.2012 tarihinde yapılan değişiklikle de 30 ve üzeri sigortalı çalıştıran işyerleri uygulamadan muaf tutulmuşlardı. Yönetmelikte en son 21.08.2013 tarihinde yapılan değişiklikle bu sayı 10 a düşürülmüştür. Böylece özel sektöre ait birçok işyeri de uygulamanın dışına çıkarılmıştır. 9 ve altında sigortalı çalıştıran özel sektöre ait işyerleri ise ay içinde 30 günden az çalışan sigortalıların bildiriminde aylık prim ve hizmet belgesi ile birlikte anılan yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-10 eksik gün bildirim formu ile eksik gün nedenini açıklayıcı belgeyi Sosyal Güvenlik Kurumu' na vereceklerdir.
 
Dikkat edilmesi gereken diğer husus ay içinde 30 günden az çalışan sigortalılar için eksik gün bildirim formu ve eksik gün nedenini açıklayıcı belgenin Kurum''''a verilme şartının olmaması eksik gün nedenini açıklayıcı belgelerin düzenlenmemesine sebep olmamasıdır. Uygulama kapsamı dışında tutulan işyeri ay içinde 30 günden az çalışan sigortalısının gün sayısını sadece aylık prim ve hizmet belgesinde belirterek, eksik gün bildirim formu düzenlemeyecek ve eksik gün nedenini açıklayıcı belgeyi Sosyal Güvenlik Kurumu''''na vermeyecektir. Ancak işveren eksik gün nedenini açıklayıcı belgeyi kendi bünyesinde muhafaza etmek durumundadır ve herhangi bir incelemede eksik gün nedenini açıklayıcı belgeyi ilgililere sunmak zorundadır.
 
IV. Eksik Gün Bildirim Yükümlülüğüne Uyulmamasının Yaptırımları
 
5510 sayılı Kanunda idari para cezalarının düzenlendiği 102' nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin üç numaralı alt bendine göre "ek belgenin 86' ncı maddenin beşinci fıkrasına istinaden Kurumca re' sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında ... idari para cezası uygulanır." burada kastedilen ek belge eksik günlere ilişkin aylık prim ve hizmet belgesidir. Eksik gün nedenini gösteren belgelerin Kurum' a verme zorunluluğu olduğu halde verilmemesi veya verilen belgenin Kurum' ca kabul edilmemesi halinde 30 günden eksik günler Kurum' ca re' sen 30 güne tamamlanmaktadır. Bu durumda sigortalı başına aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Ama bu ceza her ay için aylık asgari ücretin iki katını geçemeyecektir.
 
Bir diğer husus eksik gün nedenini gösteren belgelerin Kurum' a verme zorunluluğunun olmaması veya zorunlu olunması durumunda eksik gün bildirilmesinin gerçeği yansıtmadığı mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde idari para cezası aylık asgari ücretin iki katı tutarında uygulanır (5510 sayılı Kanunun 102' nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin dört numaralı alt bendi). Örneğin işveren tarafından ücretsiz izin belgesi düzenlenerek Kurum' a ay içinde 30 günden az çalışmış gibi bildirilen sigortalının ilgili ayda 30 gün çalıştığının Kurum' un denetim elemanlarınca tespiti halinde ait olduğun ayda eksik bildirilen günler 30''''a tamamlanacak ve işveren hakkında aylık asgari ücretin iki katı idari para cezası uygulanacaktır.
 
V. Sonuç
 
Sosyal Güvenlik Kurumu' nun prim gelirlerini artırmak ve sigortalıların hak kayıplarının önüne geçmek amacıyla 01. 01.2000 tarihinden itibaren sosyal güvenlik mevzuatı kapsamına giren eksik gün bildirim formu verme uygulaması oldukça yerinde bir uygulamadır.
 
Eksik gün bildirim formu ve açıklayıcı belgelerin Kurum' a verilmesi uygulamasında zaman içinde değişiklikler olmuş ve son olarak 9 ve daha az işçi çalıştıran özel sektöre ait işyerleri bu uygulamanın kapsamında tutulmuşlardır. Bunun haricindeki diğer işyerleri, uygulamadan muaf tutulmuşlardır. Kapsam içindeki işyerleri azaltılırken muhtemelen uygulamanın sonuçları değerlendirilmiş ve işyerlerinin bildirimleri dikkate alınmıştır. Ancak bu uygulamanın Sosyal Güvenlik Kurumu taşra teşkilatında tam olarak takibinin yapıldığını söylemek mümkün değildir. Buna rağmen işverenlerin gerekli bilince ulaştıklarını varsayarak lehte düzenlemeler yapılması olumlu bir adımdır. İşyerleri açısından yapılan bu olumlu düzenlemelere rağmen Sosyal Güvenlik Kurumu' nun herhangi bir ihbar, şikâyet veya şüphe durumunda her zaman ay içinde 30 günden az bildirilen sigortalılar açısından işyerlerini denetleyebileceği göz ardı edilmemelidir. Ayrıca sigortalının işyerinde çalıştığı günler için düzenlenen puantaj kayıtlarında sigortalının imzasının aranır olması da işverenler açısından külfet olarak algılansa da sigortalılar açısından oldukça faydalı olmuştur.
 
Ayrıca işverenlerin dikkat etmesi gereken husus özellikle de kapsam dışında tutulan işyerleri için ay içinde 30 günden az çalışan sigortalılar için eksik gün bildirim formu ve eksik gün nedenini açıklayıcı belgenin Kurum’ a verilme şartının kaldırılmış olması eksik gün nedenini açıklayıcı belgelerin olmaması anlamına gelmediğidir. Yani 10 ve daha fazla sigortalı çalıştıran işyeri ay içinde 30 günden az çalışan sigortalısının gün sayısını sadece aylık prim ve hizmet belgesinde belirtecek, eksik gün bildirim formu düzenlemeyecek ve eksik gün nedenini açıklayıcı belgeyi Sosyal Güvenlik Kurumu 'na vermeyecektir. Ancak herhangi bir incelemede eksik gün nedenini açıklayıcı belgeyi sunmak durumundadır. Mehmet UĞUR   Sosyal Güvenlik Denetmeni

Kaynak:  http://www.mevbank.com.tr/dergi_icerik_p.asp?dicerik_id=303&dergi_id=117

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti. / www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.