1.2014 İçin 12 TL + KDV Olarak Uygulanan Personel Yemek Haddinin 15 TL + KDV Şeklinde Revize Edilmesi Gerekmektedir
 
İşverenler, personele işyerinde yemek verdikleri takdirde, bu yemeğin işyerinde hazırlanması veya dışardan işyerine getirilmesi için yaptıkları masrafları SINIRSIZ ve stopajsız olarak gider yazabilmekte, KDV indirimi yapabilmektedirler.
 
Fakat yemek işyerinde verilmeyerek, personelin civar lokantalarda yemek yemesinin sağlanması halinde, stopajsız olarak gider yazılabilecek yemek bedeli Gelir Vergisi Kanunu' nun 23/8 inci maddesi ile belirlenmiş olan had ile sınırlanmıştır.
 
Her bir iş günü için KDV hariç azami yemek bedelini belirleyen bu had, yeniden değerleme oranıyla yıldan yıla artmakla beraber, %5''''i aşmayan kesirler dikkate alınmamaktadır.
 
Nitekim 2013 yılında KDV hariç 12 TL olarak uygulanan bu had, yeniden değerleme oranının küçük çıkması nedeniyle artamamış olup bir kararname veya kanunla değişiklik yapılmadığı takdirde 2014 yılında da yine 12 TL olarak devam edecektir.
 
Bakanlar Kurulu bu haddi revize etme konusunda yetkilidir. Bu yetki en son 2006 yılı için kullanılmış olup 2007- 2014 arasındaki sekiz yıl boyunca bu had revize edilmemiş, küsuratların dikkate alınmaması nedeniyle ciddi oranda aşınmaya uğramıştır.
 
Aşağıdaki tabloda 2006 yılından bu yana uygulanan hadler ve dikkate alınmayan küsuratlar gösterilmiştir.
 
 

Yukarıdaki tabloda gösterilen ve son sekiz yılda göz ardı edilen küsuratlar (kuruşlar)  ÜFE endeksi ile güncellendiğinde, yemek haddinin 285 kuruş aşınmaya uğradığı ortaya çıkmaktadır. Başka bir anlatımla 2006 yılındaki 8,25 TL''''nin sağladığı alım gücünü 2014 yılında sağlayabilmek için (12 + 2,85 =) 14,85 TL''''ye ihtiyaç vardır.
 
Bu nedenle Kararname çıkarılmak veya kanun değişikliği yapılmak suretiyle 2014 yılı yemek haddinin yuvarlak 15 TL olarak güncellenmesine ihtiyaç vardır.
 
Personel yemek haddinin, 2006''''daki reel seviyesine getirilmesi, VERGİ GELİRLERİNDE BİR AŞINMAYA SEBEBİYET VERMEYECEĞİ GİBİ, HEM PERSONELİ HEM DE İŞVERENLERİ MEMNUN EDECEKTİR.
 
- Personele iş yerinde pişirerek veya dışarıdan işyerine getirerek işyerinde yemek yedirilmesi,
 
- Personelin iş seyahati esnasında yemek yemesi,
 
- Personelin temsil - ağırlama kapsamında (yemek verilen misafirle birlikte) yemek yemesi,
 
bu hadle sınırlı değildir. Yani bahsi geçen yemek masrafları herhangi bir hadle sınırlı olmaksızın gider kaydedilebilmekte ve KDV indirimi yapılabilmektedir. (Söz konusu haddin uygulama alanı aşağıdaki 5 ve 6 no.lu bölümlerde belirtilmiştir.)
 
Hadde tabi olmayan bunca yemek gideri türü mevcutken, GVK''''nun 23/8''''inci maddesindeki haddin baskı altında tutulması anlamlı değildir.
 
2.Personele İşyerinde ve Müştemilâtında Yemek Yedirilmesi
 
Personele işyerinde veya işyerinin müştemilatında yemek yedirilmesi için yapılan masraflar, sınır söz konusu olmaksızın gider yazılabilir ve KDV indirimi yapılabilir. (Belirlenmiş alıcılara yapılan yemek servis ve organizasyon hizmetlerinin tabi olduğu KDV tevkifatı konusunda www.bdo.com.tr adresli sitemizdeki elektronik KDV Kitabımızın 9''''uncu maddeye ilişkin 3.2.4 no.lu bölümüne bakınız.)
 
Personel yemeği işyerinde hazırlanabileceği gibi, civar lokantalardan veya yemek fabrikalarından işyerine veya müştemilatına yemek getirilip personele yedirilebilir. Bu takdirde de herhangibir sınır söz konusu olmaksızın gider kaydı ve KDV indirimi yapılabilir.
 
Yemeğin işyerine getirildiğinin tevsiki bakımından lokanta faturasında "işyerine gönderilen yemek bedeli" ifadesine yer verilmesi, fatura yerine yazarkasa fişi veya kartı alınması veya para yerine yemek fişi veya kartı kullanılması hallerinde mahsup fişi veya kartına yahut yemek fiş veya kartlarına ilişkin sarf raporunda yemeğin işyerine getirilerek yenildiği hususları belirtilmelidir.
 
GVK''''nun 40/1''''inci maddesinde, personelin işyerinde veya işyerinin müştemilatında iaşe edilmesi (yemek yedirilmesi) İŞLETME GİDERİ sayılmıştır. Bu nedenle personele işyeri veya müştemilatında yemek yedirilmesi, personele sağlanmış menfaat değil iş ile ilgili gider niteliğinde olup, söz konusu yemek masraflarının bordro ile ilişkilendirilmeyerek doğrudan KDV indirimine ve gider kaydına konu edilmesi gerekir.
 
Burada bahsi geçen müştemilat tabiri, Türk Hukuk Lügatinde şöyle tarif edilmektedir:
 
"Akar ve mesken halinde inşa edilmiş olan gayrimenkullerin kullanış maksatlarından herhangi birini tamamlayan bina ve yapılardır. Binadan ayrı kömürlük, ahır, kümes, çamaşırlık gibi."
 
Bu tariften de anlaşılacağı üzere müştemilat, bir arazi üzerindeki ana bina veya binalar ile bağlantılı olarak kullanılan binalardır. Şayet gayrimenkul bağımsız bölüm şeklinde ise, bu bağımsız bölümün bulunduğu binadaki veya binalar grubundaki "ortak yerler" müştemilat niteliği taşır. Örneklerle ifade etmek gerekirse, fabrika sahasında müstakil bir bina olarak inşa edilmiş bulunan yemekhane, o fabrika personeline hitap ettiği için, fabrika binasının müştemilatı durumundadır. Aynı şekilde bağımsız bölümlerden oluşan bir iş hanında bu bağımsız bölümlerin tümüne hitap edecek şekilde düzenlenmiş olan ve han idaresi tarafından yönetilen yemekhane ortak yer (müştemilat) niteliğini taşır. Yine bağımsız bölümlerden oluşan büyük alışveriş merkezlerinde yemek yenilmesi için ayrılmış bulunan ve alışveriş merkezini oluşturan bağımsız bölümlere ait ortak yer niteliği taşıyan yerlerin de müştemilat olarak kabulü gerektiği kanaatindeyiz.
 
Personele işyerinde veya müştemilatında verilen yemeğin maliyetinin bir kısmı personelden tahsil edildiğinde veya personelin net maaşından kesildiğinde tahsilata veya kesintiye konu edilen tutar personel yemek giderleri hesabının alacağına kaydedilecek olup bu işlem, yemek faturasına dayalı gider kaydını ve KDV indirimini etkilemez. Çünkü vergi mevzuatımız, belli bir kurallar dahilinde personele yedirilen yemeğin KDV hariç tutarının gider veya maliyet olarak dikkate alınabileceğini KDV''''sinin indirilebileceğini düzenlemiştir. Mükellef bu haklarını kullandıktan sonra, maruz kaldığı maliyetin bir kısmının tazmini amacıyla personelin net maaşından kesinti yaparsa, bu kesinti suretiyle işverenin aldığı para, satılan bir mal veya hizmetin bedeli değildir. Bu nedenle işverenin personele hitaben fatura kesmesi ve KDV hesaplaması söz konusu olamaz.
 
Personele yemek yedirilmesi, ayni yardım niteliğinde bir ücret unsurudur. 5510 sayılı Kanunun 80''''inci maddesi uyarınca ayni yardımlar prime esas kazanca dahil olmadığı için SGK primi hesaplanmasını gerektirmemektedir. Keza personele yemek yedirmek nakdi bir ücret unsuru olmadan da damga vergisi de gerekmez.
 
3.Personelin İş Seyahati Esnasında Yemek Yemesi
 
GVK’ nun 24' üncü maddesine göre iş için seyahate giden bir firma personeli, yönetim kurulu üyeleri, denetçiler veya tasfiye memurları, bu seyahat esnasında yedikleri yemeğin bedelini belge ibraz ederek ve herhangi bir sınır söz konusu olmaksızın tahsil edebilirler. Yahut iş seyahatine giden bu kimselerin yemek yemesi ilgili firma tarafından sağlanabilir. İş seyahati esnasında yenilen yemeklerle ilgili masraflar yemeği yiyen kişilere sağlanmış menfaat sayılmaz. (GVK' nun 40/4' üncü maddesi uyarınca işletme gideri niteliğindedir.) Herhangi bir vergi, stopaj ve SGK primi gerektirmez. İşin ehemmiyet ve genişliği ile mütenasip olmak kaydıyla, fatura ve benzeri belgelere dayanılarak doğrudan gider kaydına ve KDV indirimine konu edilir.
 
İş için seyahate gönderilen bu kimselere, seyahat esnasında yemek sağlanması veya yedikleri yemeğin bedelinin belgesi karşılığında kendilerine ödenmesi yanında ayrıca harcırah ödenmesi halinde, ödenen harcırah net ücret niteliği taşır.
 
Bizim anlayışımıza göre, bilhassa büyük şehirlerde civar semtlere iş için gönderilen personelin yemek saatinde bu yerlerdeki görevlerinin devam ediyor olması halinde söz konusu kişilerin iş seyahatinde bulunuyor sayılması ve yemek giderlerine limit uygulanmaması icab eder. Mesela Taksim' de bulunan bir işyerinde görevli kişi, herhangi bir iş için Pendik' e gönderildiğinde, sırf yemek yemek için işini bırakıp Taksim' e gelemeyeceğine göre bu kişinin iş seyahatinde bulunduğunu varsaymak bize göre zorunludur. Ancak 6245 sayılı Harcırah Kanunu' nun 3-g maddesindeki tarife göre, bu örneğimize konu personel iş seyahatinde sayılmamaktadır. Özellikle şehirlerin bu derece büyüdüğü günümüzde, çok eski tarihlerde yapılmış olan söz konusu tarifin değiştirilmesine ihtiyaç bulunmaktadır.
 
4.Personelin Temsil ve Ağırlama Meyanında Yemek Yemesi
 
Firma ile iş ilişkisi bulunan kimselerin Türk örf ve adetleri uyarınca yemeğe götürülmesi ile görevli personelin bu kimselerle birlikte yemek yemesi için yapılan gider, personele menfaat sağlanması anlamına gelmez, temsil ve ağırlama gideri niteliğini taşır. Bu nedenle herhangi bir vergi, stopaj veya SGK primi hesaplanmasını gerektirmez. Gerek misafirin gerekse misafire eşlik eden personelin yediği yemek bedeli doğrudan gider kaydedilir ve KDV''''si indirilir. Temsil ve ağırlama amaçlı yemeklerin bedelinin, aracı kuruluşlardan temin edilen yemek fişleri veya kartları ile de ödenmesi mümkündür (Bu konuda aşağıdaki 6 no.lu bölüme bakınız).
 
5.Personele İş Yerinin ve Müştemilâtının Dışında Yemek Yedirilmesi
 
Personelin civar lokantalara veya yemek alınabilen diğer yerlere gönderilerek oralarda yemek yemesinin sağlanması halinde de, bu nedenle yapılan masraflar, çalışılan gün başına yukarıdaki 1 no.lu bölümde belirttiğimiz had dahilinde stopaj hesaplanmaksızın gider kaydedilebilmekte ve KDV indirimi yapılabilmektedir.
 
Ancak bunun için ödemenin personele değil yemek verme hizmetini sağlayan mükellefe, fatura ve benzeri belgeler karşılığında yapılmış olması, yemek bedeli fatura ile belgelenmişse faturanın iş veren adına düzenlenmesi gerekmektedir.
 
2014 yılı için 12 TL olarak uygulanan ve 1 no.lu bölümde açıkladığımız nedenlerle 15 TL olarak revize edilmesi gereken bu had yemeğin KDV hariç tutarına yöneliktir. Zira bedel, KDV''''ye matrah teşkil eden KDV hariç tutardır. Bu husus 186 no.lu GVK Tebliği ile de kabul edilmiştir. Buna göre 2014 yılı itibariyle halen geçerli olan 12 TL''''lik hadde göre çalışılan gün başına (12 + % 8 KDV = ) 12,96 TL, günlük haddin KDV dahil tutarını göstermektedir. Personele iş yeri dışında yedirilen yemeğin KDV dahil bedeli, 12,96 TL''''yi aştığı takdirde aşan kısım net ücret sayılmak sureti ile brüte götürülerek stopaja tabi tutulmalıdır. Brüte götürülürken SGK ve damga vergisinin dikkate alınmaması gerekir. Çünkü yemek işyerinin dışında yediriliyor da olsa ayni yardım niteliğini korur ve 5510 sayılı Kanunun 80''''inci maddesi uyarınca prime esas kazanca dahil edilmez. Keza sadece nakdi ücret unsurlarının damga vergisine tabi olması nedeniyle damga vergisini de gerektirmez.
 
Personele işyeri veya müştemilatı dışında yedirilen yemeklere ilişkin fatura ve benzeri belgelere, bu yemeğin hangi personel için kaç günlük yemek olduğuna dair listenin iş veren firma tarafından eklenmesi, 186 no.lu GVK Genel Tebliği ile mecburi kılınmıştır.
 
6.Personele Yemek Fişi veya Yemek Kartı Verilmesi
 
Personel yemek haddi içinde olan veya olmayan yemek bedellerine ilişkin belgenin, yemeği veren lokanta veya büfe gibi işletmeler tarafından düzenlenmiş olması şart değildir.
 
Çok sayıda lokanta ve yemek sağlayan diğer işletmelerle anlaşma yaparak, bu yerlerde para yerine geçen yemek fişi oluşturan yahut yemek kartı hazırlatarak bu kartlara kredi yükleyen firmalar da birer aracı kuruluş olarak "yemek verme hizmetini sağlayan mükellef" niteliğini taşımakta olup bu firmaların düzenlediği faturalara dayalı olarak, yukarıdaki 5 no.lu bölümde açıklanan esaslar dairesinde gider kaydı ve KDV indirimi yapılması mümkündür.
 
Belge düzeninin yerleşmesinde önemli katkıları bulunan bu firmalardan fiş veya kart temin edildiğinde bunun karşılığında alınan faturalar bakımından yapılacak işlemler şöyle özetlenebilir:
 
- Şayet bu fiş veya kartlar, anlaşmalı lokanta ve benzeri yerlerden personelin çalıştığı yere yemek getirilip personele bu yerde (personelin işyerinde) yedirilmesi amacıyla kullanılmakta ise, söz konusu faturalar had gözetilmeksizin doğrudan gider yazılarak KDV''''si indirilebilir. Ancak bunun için söz konusu yemeğin personele iş yerinde veya müştemilatında yedirildiğinin herhangi bir şekilde ispat edilebilir olması gerekir.
 
- Yemek fişi veya kartı, iş için seyahate gönderilen personele bu seyahatte kullanılmak üzere veya temsil ağırlama görevi verilen personele bu amaçla kullanması için verilmişse, yine söz konusu faturalar herhangi bir sınıra tabi olmaksızın ancak işin ehemmiyet ve genişliği ile mütenasip olmak şartıyla gider yazılabilir ve KDV''''si indirilebilir. Yemek fişi veya yemek kartı sarfiyatlarının seyahat ortamında veya temsil ağırlama kapsamında gerçekleştiği hususu da bir şekilde ispat edilebilmelidir.
 
- Yemek fişleri veya yemek kartları personel tarafından işyeri ve müştemilatı dışına gidilerek bunların geçerli olduğu lokanta ve benzeri yerlerden yemek alınması amacıyla kullanılıyorsa, her bir personel açısından çalışılan gün başına KDV dahil yemek tutarı, yemek haddini (2014 yılı için 12,96 TL''''yi) aşmadığı sürece stopaj doğurmayacaktır. Bu değer haddi aştığı takdirde hadde kadar olan kısım doğrudan gider yazılıp KDV''''si indirilecek aşan kısım ise net ücret sayılarak brüte götürülüp stopaja tabi tutulacaktır.
 
- Örnek vermek gerekirse bir personele, içinde 20 iş günü bulunan bir ay için  (15 x 20 = ) 300 TL''''lik yemek kartı verildiğinde, (12,96 x 20 =) 259,2''''lik kısmı had dahilindedir. Bunun 240 TL''''si gider veya maliyet kaydedilir, kalan 19,2 TL''''si KDV indirimine tabi tutulur. 300 TL ile 259,2 TL arasındaki 40,8 TL bu personele sağlanmış net ücret niteliğindedir. Söz konusu personelin ilgili aydaki gelir vergisi diliminin % 20 olduğu varsayımına göre (40,8 ÷ 0,80 =) 51 TL brüt üzerinden % 20 hesabıyla (51 x 0,20 =) 10,2 TL gelir vergisi stopajı yapılması gerekir.
 
Yemek fiş veya kartlarının hangi amaçlarla sarf edildiğinin tevsiki için bu dağıtımların bir sarf raporuna bağlanmasının, raporda bunların kimlere, hangi amaçlarla, hangi meblağlarda, hangi tarihlerde verildiği konularında özet bilgilere yer verilmesinin ve raporun firma yetkililerince imzalanmasının, personele yemek fiş veya kartı tesliminin bir liste üzerine ilgili personelin imzası alınmak suretiyle yapılmasının yukarıda belirtilen tevsik gereğinin yerine getirilmesi açısından yeterli olacağı kanaatindeyiz.
 
Başkaca bir tevsik şekli düşünemiyoruz. Zira yemek fişi veya kartı karşılığında hizmet veren lokanta, büfe gibi işletmeler bu hizmetin bedelini yemek yiyene veya onun işverenine değil, fişi veya kartı bastırıp pazarlayan firmaya fatura etmektedir. Tevsik konusunda yemek fişi veya kartı pazarlayan firmanın da katkısı olamaz. Çünkü bu firma yemek fişi veya kartı satın alan firma tarafından,
 
- Personele işyeri veya müştemilatında yemek yedirmek için mi,
 
- Temsil ve ağırlama amaçlı yemekler için mi,
 
- Personelin iş seyahatlerinde yediği yemekler için mi,
- Personelin işyeri dışında (anlaşmalı lokanta ve büfelere giderek) yemek yemesi için mi,
 
kullanıldığını bilmesi (özel haller) dışında mümkün değildir.
 
(Seyahatte geçen günler için hem yemek fişi veya kartı vermek, hem de harcırah ödemek mükerrerlik yaratacağı için, fiş veya kart verme, ya da harcırah uygulama yöntemlerinden biri tercih edilmelidir.)
 
Personele yemek fişi veya kartı verilmesi işlemi hiçbir şekilde SGK primi ve damga vergisi hesaplanmasını gerektirmez. Nitekim, 28.09.2008 tarihli Resmi Gazete''''de yayınlanan, sigortalıların prime esas tutulacak kazançlarına dair Tebliğ''''in 2.2.1 no.lu bölümünde şu açıklamalara yer verilmiştir:
 
"Öte yandan, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından (örneğin yemek kuponu karşılığında) gerek işyerinde, gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi halinde, işverenlerce bu firma veya şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedelleri prime esas kazanca dahil edilmeyecektir."
 
Görüldüğü gibi resmi anlayış, yemek fişi veya yemek kartı verme işleminin nakit değil ayın verme işlemi olduğu yönündedir. Verilen şeyin ayın olması herhangi bir hadle sınırlı olmaksızın SGK primlerini ve damga vergisini gerekli olmaktan çıkarmaktadır.
 
7.Personele Yemek Parası Verilmesi
 
Personele, yemek yediğini gösterir fatura yahut fiş veya kart karşılığı olmaksızın, "yemek parası" adı altında yapılan ödemelerin tümü net ücret niteliğindedir. Bu ödemeler üzerinden gelir vergisi ve damga vergisi hesaplanması gerekir. Bu ödemeler prensip olarak SGK kesintisine de tabidir. Ancak, 5510 sayılı Kanunun 80''''inci maddesinin 1''''inci fıkrasının b bendi uyarınca personele ödenen yemek paralarının, fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak günlük asgari ücretin % 6''''sına tekabül eden kısmı sigorta priminden müstesnadır.
 
2014/1 sayılı SGK Genelgesi' nin 1.3 no.lu bölümünde, SGK primine tabi tutulmayacak yemek parası miktarının;
 
1/1/2014 ilâ 30/6/2014 tarihleri arasında; 35,70 TL x % 6 = 2,14 TL (günlük)
 
1/7/2014 ilâ 31/12/2014 tarihleri arasında; 37,80 TL x % 6 = 2,27 TL (günlük)
 
olarak uygulanacağı belirtilmiştir.
 
Örnek vermek gerekirse bir işveren, 2014 yılının ilk yarısındaki belli bir ay içinde 20 iş günü çalışmış olan personele yemek parası adı altında 100 TL ödemede bulunursa, bu net ödemenin brüte götürülmesinde, personelin o ay için tabi olduğu gelir vergisi dilimine tekabül eden stopaj oranı, ücret damga vergisi oranı yanında, bu personel için SGK primi dışında kalan (20 iş günü x 2,14 = ) 42,8 TL''''nı aşan yemek parasının gerektirdiği SGK primi işçi payı da dikkate alınacaktır. Bu örneğimizde ilgili personelin tabi olduğu SGK işçi payı oranının %15, gelir vergisi stopaj oranının % 20 ve damga vergisi oranının binde 7,59 olduğu varsayıldığında, 100 TL netin brütü 141,10 TL olarak bulunmaktadır.

Buna göre kesinti hesaplamaları şöyledir:
 
• SGK Kesintisi: (141,10 – 42,8 =) 98,30 x 0,15 = 14,7450 TL
 
• Ücret Gelir Vergisi Stopajı: (141,10 – 14,7450 =) 126,3550 x 0,20 = 25,2710 TL
 
• Damga Vergisi Kesintisi: (141,10 x 0,00759 =) 1,0709 TL
 
Brüt ücret                        : 141,10 TL
SGK primi işçi payı             : (14,75 TL)
Ücret Gelir Vergisi Stopajı    : (25,28 TL)
Damga Vergisi Kesintisi       :   (1,07 TL)
                                       --------------
NET ÜCRET                       : 100,00 TL
 
8.Personele Özel Yaşamında Tüketilmek Üzere Erzak Verilmesi
 
Personele evinde yemesi için verilen yemeklik malzemelerin (erzakın) KDV dahil tutarı da net ücret niteliğinde olup brüte götürülmek suretiyle stopaja tabi tutulması gerekir. (Stopaj esnasında Sosyal Sigorta Primi hesaplanmaz. Personele nakit değil ayın verilen bu gibi hallerde bizim anlayışımıza göre damga vergisi de doğmaz. Mehmet MAÇ  Yeminli Mali Müşavir

 http://www.mevbank.com.tr/dergi_icerik_p.asp?dicerik_id=311&dergi_id=119

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------