I. Başlangıç
20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (1) ile ilgili olarak çıkartılan İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (2) 20.07.2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle, bu Yönetmelik öncesi yürürlükte bulunan 4857 sayılı Kanunun (3) "İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri" başlıklı 81''''inci maddesi uyarınca çıkarılan İşyeri Hekimlerinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (4) yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu makalemizde yeni çıkarılan İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik hükümlerinin ne getirdiği ele alınıp, değerlendirilecektir.
II. Konu
1- İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İşyeri Hekimi Konusundaki Hükümleri Hangi Tarihte Yürürlüğe Girmektedir?
6331 sayılı Kanunun işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli ile iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğünün yürürlüğe girmesinde ve iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin Sosyal Güvenlik Kurumu''''nca desteklenmesinde işyerinde çalışan sayıları belirleyici olmuştur.
Buna göre; İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu''''nun işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli ile iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü; çalışan sayısı 50''''den az olan az tehlikeli sınıfta yer alan özel sektör işyerlerinde ve çalışan sayısına bakılmaksızın kamu kurumlarında (4857 sayılı İş Kanunu''''nun mülga 81''''inci maddesi kapsamında çalışanlar hariç) 01.07.2016 tarihinde yürürlüğe girecek olup, bu yükümlülük çalışan sayısı 50''''den fazla olan özel sektör işyerlerinde 01.01.2013 tarihinde, çalışan sayısı 50''''den az olan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan özel sektör işyerlerinde de 01.01.2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanunun diğer hükümlerinin yürürlüğe giriş tarihi ise 30.06.2012 ve 01.01.2013 tarihleridir.
Çalışan sayısı 50''''nin altında olan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile kamu kurumları dışında kalan işyerlerinde, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli ile iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğünün yürürlüğe girmiş olması nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlığı konusu daha da önem kazanmış bulunmaktadır.
2- İşyeri Hekimi Nasıl Tanımlanmakta ve Bunlarda Hangi Nitelikler Aranmaktadır ?
İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı''''nca yetkilendirilmiş işyeri hekimliği belgesine sahip hekim İşyeri Hekimi olarak adlandırılmaktadır.
Vardiyalı çalışma yapılan işyerlerinde bu belgeye sahip işyeri hekimi görevlendirmesinin, işveren tarafından vardiyalara uygun şekilde yapılması gerekir. İşyeri hekimlerinin görevlendirilmesinde, çalışma sürelerinin bölünmesi suretiyle birden fazla işyeri hekiminin görevlendirilmesi söz konusu değildir.
3- İşyeri Hekimliği Belgesi Kimlere Verilmektedir?
a) İşyeri hekimliği eğitim programını tamamlayan ve eğitim sonunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı''''nca yapılacak veya yaptırılacak işyeri hekimliği sınavında başarılı olan hekimlere,
b) İş sağlığı veya iş sağlığı ve güvenliği bilim uzmanı unvanına sahip olan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı''''nca yapılacak veya yaptırılacak işyeri hekimliği sınavında başarılı olan hekimlere,
c) Hekimlik diplomasına sahip iş sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği bilim doktorlarına, iş sağlığı ve güvenliği alanında yardımcılık süresi dahil en az 8 yıl teftiş yapmış olan hekim iş müfettişlerine, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az 8 yıl fiilen çalışmış hekimlere istekleri halinde,
işyeri hekimliği belgesi verilmektedir.
4- İşyeri Hekimliği ve Diğer Sağlık Personelinin Yenileme Eğitimleri Ne Zamandır?
İşyeri hekimliği ve diğer sağlık personeli belgesi sahibi olan kişilerin, bu belgelerini aldıkları tarihten itibaren 5 yıllık aralıklarla eğitim kurumları tarafından düzenlenecek yenileme eğitim programlarına katılmaları zorunludur.
Yenileme eğitim programlarının süresi işyeri hekimliği belgesi sahibi olanlar için 30, diğer sağlık personeli belgesi sahibi olanlar için 18 saatten az olması mümkün değildir.
İşyeri hekimleri ve diğer sağlık personelinin temel eğitim programına katılmış olmaları durumunda, alınan bu eğitimler kişinin mevcut belgesiyle ilgili yenileme eğitiminden sayılmaktadır.
5- Hangi İşyerlerinde Kaç İşyeri Hekimi Tam Süreli Görevlendirilmektedir?
Çok tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde her 1000 çalışan için en az 1, tehlikeli sınıfta yer alan 1500 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde her 1500 çalışan için tam gün çalışacak en az 1, az tehlikeli sınıfta yer alan 2000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde her 2000 çalışan için en az 1 tam gün çalışacak işyeri hekiminin görevlendirilmesi gerekmektedir. Çalışan sayısının çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 1000, çalışan sayısının tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 1500 ve çalışan sayısının az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 2000 sayısının tam katlarından fazla olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı dikkate alınmak suretiyle bir sonraki maddemizde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekiminin ek olarak görevlendirilmesi söz konusudur.
6- İşyeri Hekimlerinin Görev Süresi Ne Kadardır?
İşyeri hekimlerinin;
a) Çalışan sayısı 10''''dan az olan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına yılda en az 25 dakika,
b) Diğer işyerlerinden; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, çalışan başına ayda en az 8 dakika, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, çalışan başına ayda en az 6 dakika, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, çalışan başına ayda en az 4 dakika,
görev yapması icap etmektedir.
İşyeri hekiminin görevlendirilmesinde, işyeri hekimi iş sözleşmesinde belirtilen süre kadar işyerinde hizmet sunmalıdır. Birden fazla işyeriyle kısmi süreli iş sözleşmesi yapıldığı takdirde bu işyerleri arasında yolda geçen süreler haftalık kanuni çalışma süresinden sayılmamaktadır.
7- Hangi Durumda İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi Kurulur?
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurmak durumundadır. Bu birimde çalışanların tabi oldukları kanun hükümleri saklı kalmak koşuluyla, 4857 sayılı Kanunda yer alan haftalık en çok 45 saatlik çalışma süresinin dikkate alınması gerekir.
8- İşyeri Hekiminin Yükümlülükleri Nelerdir?
İşyeri hekimleri, bu görevlerini yerine getirirken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları hakkındaki bilgiler ile çalışanın kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler.
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, işyeri hekimleri, hizmet sundukları işverene karşı sorumludurlar.
Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekiminin yetki belgesinin geçerliliği 6 ay süreyle askıya alınmaktadır. Bu konudaki ihmalin tespitinde kesinleşmiş yargı kararı, malullüğün belirlenmesinde ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu''''nun (5) "Malul sayılma" başlıklı 25''''inci maddesindeki kriterler esas alınmaktadır.
İşyeri hekimi, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyeleri ile Yönetmeliğin "İşyeri hekiminin görevleri" başlıklı 9''''uncu maddesinde belirtilen hususlara ait çalışmalarını, iş güvenliği uzmanı ile birlikte yapılan çalışmaları ve gerekli gördüğü diğer hususları onaylı deftere yazması icap eder.
İşyeri hekimi, meslek hastalığı ön tanısı koyduğu vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk etmek durumundadır.
9- İşyeri Hekiminin Yetkileri Nelerdir?
a) İşverene yazılı olarak bildirilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike bulunanların, işyeri hekimi tarafından belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi durumunda, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmesi,
b) İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi durumunda, işin durdurulması için işverene başvurması,
c) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapması, gerekli bilgi ve belgelere ulaşması ve çalışanlarla görüşmesi,
ç) Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dâhilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapması,
işyeri hekiminin, İşyeri Hekimlerinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik''''ten aldığı yetkilerdir.
Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen işyeri hekimleri, çalıştıkları işyeri ile ilgili mesleki gelişmelerini sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma hakkına sahip bulunmaktadır.
Bu gibi organizasyonlarda geçen sürelerden bir yıl içerisinde toplam 5 iş günü kadarı çalışma süresinden sayılmakta ve bu süreler sebebiyle işyeri hekiminin ücretinden herhangi bir kesinti yapılamamaktadır.
10- İşyeri Hekiminin Görevleri Nelerdir?
İşyeri hekiminin görevleri;
10.1) Rehberlik,
10.2) Risk değerlendirmesi,
10.3) Sağlık gözetimi,
10.4) Eğitim, bilgilendirme ve kayıt,
10.5) İlgili birimlerle işbirliği
olmak üzere 5 bölümde toplanmaktadır.
10.1) Rehberlik: İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerin işverene yazılı olarak bildirilmesi dahil olmak üzere, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işyeri ve çalışanlarla ilgili olarak işverene öneri, tavsiyelerde bulunulmasıdır.
10.2) Risk Değerlendirmesi:
a) İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılınması, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunulması ve takibinin yapılması,
b) Gebe veya emziren kadınlar, 18 yaşından küçükler, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı olanlar, kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, malul ve engelliler, alkol, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi özel politika gerektiren grupların yakın takip ve koruma altına alınması, bilgilendirilmesi ve yapılacak risk değerlendirmesinde özel olarak dikkate alınmasıdır.
10.3) Sağlık Gözetimi:
a) Sağlık gözetimi kapsamında yapılacak işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler ile ilgili olarak çalışanların bilgilendirilmesi ve onların rızasının alınması,
b) Gece postaları da dâhil olmak üzere çalışanların sağlık gözetiminin yapılması,
c) Çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda;
- Az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç 5 yılda bir,
- Tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç 3 yılda bir,
- Çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç 1 yılda bir,
defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanılır. Ancak işyeri hekiminin gerek görmesi halinde bu süreler kısaltılır.
ç) Çalışanların yapacakları işe uygun olduklarını belirten işe giriş ve periyodik sağlık muayenesi ile gerekli tetkiklerin sonuçlarının Yönetmelik EK-2''''de verilen örneğe uygun olarak düzenlenmesi ve işyerinde muhafaza edilmesi,
d) Özel politika gerektiren gruplar, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı alanlar, kronik hastalığı, madde bağımlılığı, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi çalışanların, uygun işe yerleştirilmeleri için gerekli sağlık muayenelerini yaparak, rapor düzenlenmesi, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı almış çalışanın olması durumunda kişinin çalıştığı ortamdaki diğer çalışanların sağlık muayenelerinin tekrarlanması,
e) Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumları ile işyerinde olabilecek sağlık tehlikeleri arasında bir ilişkinin olup olmadığının tespit edilmesi, gerektiğinde çalışma ortamı ile ilgili ölçümler yapılmasını planlayarak işverenin onayına sunulması ve alınan sonuçların çalışanların sağlığı yönünden değerlendirmesinin yapılması,
f) Çalışanların sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri halinde işe dönüş muayenesi yaparak eski görevinde çalışması sakıncalı bulunanlara mevcut sağlık durumlarına uygun bir görev verilmesini tavsiye ederek işverenin onayına sunulması,
g) Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yayılmayı önleme ve bağışıklama çalışmalarının yanı sıra gerekli hijyen eğitimlerinin verilmesi, gerekli muayene ve tetkiklerinin yapılmasının sağlanması,
h) İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaların kaydedilmesi, iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapılması, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarının hazırlanması ve bu konuları da içerecek şekilde yıllık çalışma planını hazırlayarak işverenin onayına sunulması, uygulamaların takibinin yapılması ve Yönetmelik EK-3''''te belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunun hazırlanmasıdır.
10.4) Eğitim, Bilgilendirme ve Kayıt:
a) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına sunulması ve uygulamalarının yapılması veya kontrol edilmesi,
b) İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarının ilgili mevzuat doğrultusunda yürütülmesi,
c) Yöneticilere, bulunması halinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve çalışanlara genel sağlık, iş sağlığı ve güvenliği, hijyen, bağımlılık yapan maddelerin kullanımının zararları, kişisel koruyucu donanımlar ve toplu korunma yöntemleri konularında eğitim verilmesi, eğitimin sürekliliğinin sağlanması,
ç) Çalışanların işyerindeki riskler, sağlık gözetimi, yapılan işe giriş ve periyodik muayeneler konusunda bilgilendirilmesi,
d) İş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ve sağlık gözetimi sonuçlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme raporunun iş güvenliği uzmanı ile işbirliği halinde Yönetmelik EK-3''''teki örneğine uygun olarak hazırlanmasıdır.
10.5) İlgili Birimlerle İşbirliği:
a) Sağlık gözetimi sonuçlarına göre, iş güvenliği uzmanı ile işbirliği içinde çalışma ortamının gözetimi kapsamında gerekli ölçümlerin yapılmasının önerilmesi, ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi,
b) Bulunması halinde üyesi olduğu iş sağlığı ve güvenliği kuruluyla işbirliği içinde çalışılması,
c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgi ve eğitim sağlanması için ilgili taraflarla işbirliği yapılması,
ç) İş kazaları ve meslek hastalıklarının analizi, iş uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik programlar ile yeni teknoloji ve donanımın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi mevcut uygulamaların iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılınması,
d) Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Yönetmeliğine göre meslek hastalığı ile ilgili sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye yetkili hastaneler ile işbirliği içinde çalışılması, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan çalışanların rehabilitasyonu konusunda ilgili birimlerle işbirliği yapılması,
e) İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılınması,
f) Gerekli yerlerde kullanılmak amacıyla iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerinin hazırlanmasında iş güvenliği uzmanına katkı verilmesi,
g) Bir sonraki yılda gerçekleştirilecek iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili faaliyetlerin yer aldığı yıllık çalışma planının iş güvenliği uzmanıyla birlikte hazırlanması,
h) İşyerinde görevli çalışan temsilcisi ve destek elemanlarının çalışmalarına destek sağlanması ve bu kişilerle işbirliği yapılmasıdır.
11- İşyeri Hekimi Çalıştırmamanın Cezası Ne Kadardır?
İşyeri hekimi çalıştırmayan işverene 2014 yılında aykırılığın devam ettiği her ay için 5.601,- TL idari para cezası uygulanmaktadır.
III. Sonuç
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun "İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler" başlıklı 30''''uncu maddesi uyarınca çıkarılan İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik hükümleri 20.07.2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
İşyeri hekimlerinin, çalışan sayısı 10''''dan az olan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına yılda en az 25 dakika, diğer işyerlerinden; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, çalışan başına ayda en az 8 dakika, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, çalışan başına ayda en az 6 dakika, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, çalışan başına ayda en az 4 dakika görev yapması icap etmektedir.
İşyeri hekimi çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverene 2014 yılında aykırılığın devam ettiği her ay için 5.601,- TL. idari para cezası uygulanması söz konusudur. Raşit Ulubey/Lebib Yalkın Yayımları
-------------------------------------
* İŞKUR Eski İstihdam Dairesi Başkanı.
----------o----------
(1) 30.06.2012 tarihli ve 28339 sayılı Resmi Gazete''''de yayımlanmıştır.
(2) 20.07.2013 tarihli ve 28713 sayılı Resmi Gazete''''de yayımlanmıştır.
(3) 10.06.2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmi Gazete''''de yayımlanmıştır.
(4) 27.11.2010 tarihli ve 27768 sayılı Resmi Gazete''''de yayımlanmıştır.
(5) 16.06.2006 tarihli ve 26200 sayılı Resmi Gazete''''de yayımlanmıştır. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti. / www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
