Finansal Kiralama Sözleşmesinin Unsurları

Finansal kiralama sözleşmesi konusunda mevzuatımızda iki Kanun’da “finansal kiralama” işlemi ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır. Bu düzenlemelerin ilki “6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu” (bu kanun öncesinde 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu) düzenlemesi, ikincisi ise 213 sayılı Vergi Usul Kanunu düzenlemesidir. Her iki düzenleme de farklı amaçlara yöneliktir. Bunlarda vergi düzenlemesi, gerek finansal kiralama şirketleri tarafından imzalanan; gerekse adi kira sözleşmesi olarak düzenlenen kiralama sözleşmelerinin “dönem sonu değerleme” işlemlerini kavramaya yöneliktir.

Bu açıklamalardan sonra “6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’nun bir “kiralama işlemini” nasıl tanımladığına bakmakta fayda var. 6361 sayılı Kanun’a göre, “bir finansal kiralama sözleşmesine dayalı olmak koşuluyla, bu Kanun veya ilgili mevzuatı uyarınca yetkilendirilen kiralayan tarafından finansman sağlamaya yönelik olarak bir malın mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi; kiracıya kira süresi sonunda malın rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması; kiralama süresinin malın ekonomik ömrünün yüzde sekseninden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya finansal kiralama sözleşmesine göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının malın rayiç bedelinin yüzde doksanından daha büyük bir değeri oluşturması hâllerinden herhangi birini sağlayan kiralama işlemi” olarak tarif edilmiştir.

Ayrıca, aynı Kanun’un 18’inci maddesinde finansal kiralama sözleşmesi, “kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka bir suretle temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören sözleşme” olarak tanımlanmıştır.

Sıfır Faizli Finansal Kiralama Olur mu?

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, bir şirket tarafından ekipman satıcısı ile yapılacak “sıfır faizli makine kiralama” kampanyası kapsamında kiracı ile finansal kiralama şirketi arasında yapılacak sözleşmenin faiz içermeyeceği ve finansal kiralama işleminin faizinin iş makinesi satıcısı tarafından kiralayan finansal kiralama şirketine fatura karşılığı ödeneceğine ilişkin sorulan soruya olumlu cevap vermiştir. Buna göre BDDK, kiracı ile kiralayan finansal kiralama şirketi arasında “sıfır faizli” veya “faiz şartı içermeyen” finansal kiralama sözleşmesi yapılmasının 6361 sayılı Kanun’un emredici çerçevesinde aykırı olmadığı görüşünü vermiştir. Diğer bir anlatımla “sıfır faizli” finansal kiralama işlemi 6361 sayılı Kanun kapsamında gerçekleştirilmiş bir sözleşme ve işlem olarak kabul edilmiştir. 

Aynı görüş yazısında “sıfır faizli” finansal kiralama sözleşmelerinden kaynaklanan varlık, yükümlülük, gelir ve gider kalemlerinin TMS çerçevesinde Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerince Uygulanacak TDHP ve İzahnamesi ile Kamuya Açıklanacak Tabloların Biçim ve İçeriği Hakkında Tebliğ’de yer alan “finansal kiralama” ile ilgili açıklamalara göre muhasebeleştirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Finansal kiralama şirketlerinin bu sözleşmelerden elde ettikleri gelirlerin “-Peşin Tahsil Edilen Komisyonlar” ve “Diğer Komisyon Gelirleri”  hesaplarında izlenmesine imkân verilmemiştir. Diğer bir değişle, “sıfır faizli” işlemlerden elde edilen gelirlerin “Kiralama İşlemlerinden Alacaklar” hesabında izlenmesi uygun görülmüştür.

“Sıfır faizli finansal kiralama” işlemi aslında sıfır faizli veya faiz içermeyen bir işlem değildir. Çünkü söz konusu sıfır faizli finansal kiralama işleminde faiz yükü kiracı tarafından yüklenilmektedir. Aksi takdirde ticari faaliyet yapan finansal kiralama şirketinin faaliyetine devam etmesi, ortaklarının sermayesine getiri sağlaması mümkün olmayacaktır. Dolayısıyla iktisadi kıymetin satıcısı tarafından da üstlenilmiş olması bu işlemin bir finansman işlemi olmasını teyit etmektedir. 

Sıfır Faizli Finansal Kiralama Uygulamasında Vergi Sorularına Cevaplar

BDDK’nın finansal kiralama kapsamında değerlendirdiği “sıfır faizli finansal kiralamalar ile ilgili olarak vergi uygulamaları hakkındaki görüşlerimiz aşağıdaki gibidir:

VUK Uygulaması

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na ilişkin uygulama incelendiğinde “finansal kiralama işlemleri” değerlemesinin mükerrer 290’ıncı madde hükümleri ve bu maddeyle ilgili olarak açıklanan 319 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde yer verilmiştir. Kısaca hatırlamak g​​erekirse; bu düzenlemeler özetle aşağıdaki gibidir:

Kiralayan (finansal kiralama şirketi) Yönünden

• ​ Kiracının yapacağı kira ödemelerinin toplam tutarı, ana para ve faiz olmak üzere ayrıştırılarak aktife alınacaktır. “Sıfır faizli” kiralamalarda bu uygulamaya devam edecektir. Ancak, sıfır faizli finansal kiralama işlemlerinde sözleşmeden kaynaklanan faiz tutarının yükümlüsü maddi kıymetin satıcısı olacaktır. Aktife alınan faiz tutarları kiralayan finansal kiralama şirketi tarafından gelir yazılmalıdır. 
• Sözleşme hükümlerine bağlı olarak, finansal kiralama sözleşmesinden doğan faizin sözleşme başlangıcında elde edilip edilmediği konusunda sözleşme hükümleri incelenerek değerlendirilmelidir. Bu hükümler kiralayan açısından gelirin ne zaman elde edildiği ile ilgili önemli ipuçları verecektir.
• Diğer taraftan, genel olarak iktisadi kıymetin net bilanço aktif değeri ile kira ödemelerinin bugünkü değeri çoğu zaman birbirine eşit olduğundan kiralayan söz konusu iktisadi kıymeti kayıtlarında ve envanterinde “iz bedeli” ile izlenmelidir.  Bu durumda da kiralayan tarafından amortisman uygulaması yapılmayacaktır.

Kiracı (iktisadi kıymetin zilyedi) Yönünden

• ​ Finansal kiralama konusu iktisadi kıymet, kullanma hakkı olarak aktife alınacak karşılığında ise kiralayana olan borç pasife kaydedilecektir. “Sıfır faizli” kiralamalarda bu uygulamaya devam edecek, ancak sıfır faizli finansal kiralama işlemlerinde kiralayana borç kira ödemelerinin ana para kısmından oluşacak, faiz tutarı ise maddi kıymetin satıcısı tarafında muhasebeleşecektir.
• İktisadi kıymete ilişkin amortisman gideri kiracı tarafından Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen sürelere göre uygulanacaktır.

Satıcı (faizin yükümlüsü) Yönünden

• ​“Sıfır faizli” kiralama işlemlerinde faiz tutarı ise maddi kıymetin satıcısının yükümlülüğü olacaktır.
• BDDK’nın “finansal kiralama işlemi” saydığı uygulama nedeniyle, işlem özü itibariyle birden fazla tarafı içeren bir “finansman işlemi” olarak kabul edilmelidir. Bu nedenle, işlemin finansal kiralama sözleşmesi olması nedeniyle, değerlemesinin de de kredi olarak işleme tabi tutulmalıdır. 

Kurumlar Vergisi Uygulaması

• Kiralayan ve kiracı açısından işlemdeki kurumlar vergisi uygulamasının net olduğu kanaatindeyiz. Kiralayan, normal bir finansal kiralama sözleşmesini nasıl işleme tabi tutuyorsa, sıfır faizli olanda da aynı işleme devam edecektir.
• Satıcı açısından ödenen faiz tutarlarının, söz konusu kurumun ticari faaliyeti ile ilgili olması nedeniyle, kurum kazancının tespitinde gider (finansman gideri) olarak dikkate alınması gerekmektedir;çünkü yapılan işlem nedeniyle yüklenilen faiz ödemelerinin, satıcı kurumun banka kredisi kullanmasından bir farkı bulunmamaktadır.

KDV Uygulaması

Gelir İdaresi Başkanlığı “finansal kiralama işlemleri ile ilgili olarak” yayımladığı 18 No.lu KDV sirküleri ile Finansal Kiralama Kanunu kapsamında gerçekleştirilen işlemlerde (eski Kanun 3226 sayılı Kanun yerine 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’na dayalı işlemler) uygulanacak KDV oranı hakkında açıklamalar yapmıştır. 

Bu açıklamalara göre, “finansal kiralama şirketleri” dışındaki şirketlerin yaptığı ve finansal kiralama sayılan işlemlerde, Finansal Kiralama Kanunu’na göre (6361 sayılı Kanun) yapılan sözleşmeler için öngörülen indirimli KDV oranlarının uygulanmasının mümkün olmadığı açıklanmıştır. Diğer bir deyişle, 6361 sayılı Kanun’a tabi olmayan kiralama şirketleri tarafından imzalanan finansal kiralama sözleşmeleri kapsamındaki kiralamalar Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 290’ıncı maddesi uyarınca değerleme açısından finansal kiralama kapsamında olsalar dahi, “finansal kiralama” izin belgesi sahibi şirketler bahse konu indirimli KDV oranlarından yararlanabilir. 

Dolayısıyla, “sıfır faizli” finansal kiralama sözleşmelerinin 6361 sayılı Kanun kapsamında olması nedeniyle, bu sözleşmelerden kaynaklanan kira ödemelerinde indirimli KDV oranlarının uygulanmasının mümkün olduğu kanaatindeyiz. 

Diğer taraftan, Gelir İdaresi’nin “sıfır faizli” finansal kiralama sözleşmelerindeki vergi uygulamaları hakkındaki görüşleri yakından takip edilmelidir. Abdulkadir Kahraman

http://kpmgvergi.com/Blog/Pages/FullBlog.aspx?article=246

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti. / www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.