Türkiye Katılım Bankaları Birliği’nin geçtiğimiz günlerde yapılan Genel Kurulu’nda 2014 yılı içerisinde lira veya dolar cinsinden 1 - 2 milyar dolarlık sukuk (kira sertifikası) ihracı yapılabileceği, katılım bankalarımızın bilançolarının aktif toplamının % 6’sının kira sertifikalarından oluştuğu, kira sertifikalarının ikincil piyasada alım satımlarının sağlanması amacıyla Borsa İstanbul ile mutabakata varıldığı ve yakında işlemlere başlanacağı yönünde açıklamalara yer verildi.

Diğer taraftan, “Varlık Kiralama Şirketleri” nin (VKŞ) Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yaptıkları bildirimlerin yanı sıra, BİST Borçlanma Araçları Piyasası verilerine bakıldığında; gerek kamu kesimine ilişkin, gerekse özel sektöre ilişkin kira sertifikalarının borsada zaten işlem görmeye başladığı görülüyor.

Bu gelişmeler çerçevesinde, iktisadi işletmelerin aktifine dahil kira sertifikalarının değerlemesinin ne şekilde yapılacağı ve bu konuda mükelleflerin üzerine düşen ödevlerin neler olduğu sorusu gündeme geliyor.

SPK Düzenlemelerine Göre Kira Sertifikalarının Türleri

Uzun yıllardır son derece muhafazakâr davranarak kira sertifikalarının sadece bir türüne izin veren SPK, geçtiğimiz yıl yaptığı düzenlemeleri gözden geçirerek, daha liberal bir yaklaşımla diğer tür sertifikaları da tanımlamış ve düzenleme altına almıştır. 

Güncel düzenlemelere göre kira sertifikaları;

• ​Sahipliğe, 
• Yönetim sözleşmesine, 
• Alım-satıma, 
• Ortaklığa, 
• Eser sözleşmesine, 
• Sayılanların birlikte kullanılacağı hibrit uygulamalara,
• Niteliği itibarıyla kira sertifikası olduğu Kurulca kabul edileceklere göre,

türlere ayrılmıştır. (Konumuz itibarıyla gerekmediği için ayrıntılara girmiyoruz.)

VUK Hükümlerine Göre Kira Sertifikalarının Değerlemesi

Esas itibarıyla türüne bakılmaksızın tüm kira sertifikalarının borsa rayici ile değerlenmesi gerekir. Buna göre, iktisadi işletmelere dahil BİST’ e kayıtlı kira sertifikalarının dönem sonu değerlemeye esas alınacak değeri, değerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki işlemlerin ortalama değeri olarak dikkate alınacaktır. (Bununla beraber, normal dalgalanmalar haricinde fiyatlarda bariz kararsızlıklar görülmesi halinde, son muamele günü yerine değerleme gününden önceki 30 gün içindeki ortalama rayici esas aldırmaya ilişkin Maliye Bakanlığı’nın yetkisi bulunmaktadır.)

Ancak, borsa rayiciyle değerlenmesi gereken kira sertifikaları, borsada işlem görmüyor olabilir. Söz konusu menkul kıymetler borsada işlem görmekle birlikte, değerleme gününden önceki muamele gününde herhangi bir alım-satım işlemi gerçekleşmemiş olabilir. Yahut borsa rayici muvazaalı bir şekilde oluşturulmuş olabilir.

Bu gibi durumlarda, kira sertifikalarının değerlemesi şu şekilde yapılacaktır: sertifikanın alış bedeline, bu menkul kıymetin vadesinde kur farkları dahil olmak üzere elde edilecek gelirin iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle hesaplanacaktır. Diğer bir ifadeyle, menkul kıymetin ilgili dönemdeki kıst getirisi hesaplanacak ve bu tutar alış bedeline eklenecektir.

Diğer taraftan, borsa rayiciyle değerlenmesi gereken kira sertifikalarından; borsa rayici bulunmayan, türü itibarıyla getirisi ihraç edenin kar ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibarıyla hesaplanması mümkün olmayanlar ise alış bedeli ile değerlenecektir.

Örnek 1: 

(ABC) A.Ş., 11.12.2014 tarihinde ihraç edilen, nominal bedeli 100.000 lira olan 77 gün vadeli ve yıllık getiri oranı % 12 (basit) olan kira sertifikası satın almıştır. Vade sonunda 2.566,70 lira kar payı alacaktır. Bu sertifikaların 30 Aralık 2014 tarihi itibariyle BİST’te işlem gördüğü ortalama fiyat 100.583 lira olarak gerçekleşmiştir.

31.12.2014 tarihinde kira sertifikalarının değerlemesinin, Vergi usul Kanunu'nun 4369 sayılı Kanun'la değişik 279. maddesine göre borsa rayiciyle yapılması gerekir. 

Buna göre, 31.12.2014 tarihinde kira sertifikası borsa rayicine göre 100.583 lira olarak değerlenecektir. Söz konusu sertifikanın 31.12.2014 tarihindeki değeri ile alış bedeli arasındaki fark (100.583 - 100.000 = ) 583 liradır. Ortaya çıkan 583 liralık bu tutarın, mükellef kurumun 2014 takvim yılı kurum kazancına eklenerek, 2015 yılı Nisan ayında verilecek kurumlar vergisi beyanına dahil edilmesi gerekir.

Diğer taraftan, bu tutar aynı zamanda geçici vergi açısından 2014 Ekim - Aralık dönemine ilişkin ticari kazancın bir unsurunu oluşturmaktadır. Bu nedenle, 583 liralık bu tutar, geçici vergiye tabi 4. döneme ilişkin karın hesaplanmasında dikkate alınacak ve 14.02.2015 tarihinde verilecek geçici vergi beyannamesine dahil edilecektir.

Örnek 2: 

Bir an için yukarıdaki örnekte yer verdiğimiz kira sertifikasının borsada işlem görmediğini veya borsada işlem görmekle birlikte, değerleme gününden önceki muamele gününde herhangi bir alım-satım işlemi gerçekleşmemiş olduğunu; yahut borsa rayicinin muvazaalı şekilde oluştuğunu düşünelim. İşte bu gibi durumlarda söz konusu kira sertifikasının kıst getiri esasına göre değerlenmesi gereği ortaya çıkar.

Buna göre, sertifikanın alış bedeline, bu menkul kıymetin vadesinde kur farkları dahil olmak üzere elde edilecek gelirin iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle hesaplanacaktır. Söz konusu kira sertifikasının 31.12.2014 tarihi itibariyle kıst getirisi 666,67 lira olup, dönem sonu itibariyle söz konusu kira sertifikası kıst getiri esasına göre 100.666,67 lira olarak değerlenecektir. Söz konusu sertifikanın 31.12.2014 tarihindeki değeri ile alış bedeli arasındaki fark (100.666,67 - 100.000 = ) 666,67 liradır. Ortaya çıkan 666,67 liralık bu tutarın, mükellef kurumun 2014 takvim yılı kurum kazancına eklenerek, 2015 yılı Nisan ayında verilecek kurumlar vergisi beyanına dahil edilmesi gerekir.

Diğer taraftan, bu tutar aynı zamanda geçici vergi açısından 2014 Ekim - Aralık dönemine ilişkin ticari kazancın bir unsurunu oluşturmaktadır. Bu nedenle, 666,67 liralık bu tutar, geçici vergiye tabi 4. döneme ilişkin karın hesaplanmasında dikkate alınacak ve 14.02.2015 tarihinde verilecek geçici vergi beyannamesine dahil edilecektir.

Örnek 3: 

(XYZ) A.Ş., 30.09.2014 tarihinde ihraç edilen, 230.000 liralık ortaklığa dayalı kira sertifikası satın almıştır. 31.12.2014 tarihi itibariyle söz konusu menkul kıymet borsada işlem görmediği gibi, kıst getirisinin hesaplanması imkanı da bulunmamaktadır. Dolayısıyla söz konusu kira sertifikası dönem sonu itibariyle 230.000 lira olan alış bedeliyle değerlenecektir. Buna göre, 4. dönem geçici vergi beyanı ile 2014 yılı kurum kazancını etkileyecek bir husus olmayacaktır. Bülent Ak http://www.kpmgvergi.com

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti. / www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.