Ölüm sigortasında hakkı doğuran olay ölümdür. Dolayısıyla hak sahiplerine ölüm sigortasından aylık bağlanmasında sigortalıların öldüğü tarihte geçerli olan mevzuat esas alınır. Yani sigortalının ölüm tarihinin; 2008/Ekim ve sonrası olması halinde 5510 sayılı Kanun hükümleri, 2008/Ekim öncesi olması halinde mülga kanun hükümleri uygulanacaktır. Ölüm aylığından sağlanan yardımlar 5510 sayılı Kanun’un 32. maddesinde şöyle açıklanmaktadır.

- Ölüm aylığı bağlanması,

- Ölüm toptan ödemesi yapılması,

- Evlenme ödeneği verilmesi,

- Cenaze ödeneği ödenmesidir.

5510 sayılı Kanun yürürlüğe girmeden yani 2008/Ekim tarihinden  önce vefat edilenle için mülga kanun hükümleri  yani 4/1a (SSK) 4/1-b (Bağ-Kur) 4/1-c (Emekli Sandığı) tabi olunması durumunda ölüm aylığından hangi durumda faydalanacağını açıklayalım (506 sayılı Kanun md. 66):

1) Malûllük veya yaşlılık aylığı almakta iken veya hak kazanmış,

2) Toplam olarak 1800 gün veya 5 yıldan beri sigortalı olup en az 900 gün prim ödeme durumda iken ölen sigortalının hak sahibi kimselerine aylık bağlanır.

1479 Sayılı Kanun (md. 41):

1) Ölüm tarihinde en az beş tam yıl sigorta primi ödemiş olan,   

2) Malûllük veya yaşlılık aylığı almakta iken yahut hak kazandıktan sonra ölen,

3) Sigortalı iken geçirdiği iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen, Sigortalıların hak sahiplerine yazılı talepleri halinde aylık bağlanır.

5434 sayılı Kanun (md. 66-Ek 13):

1) İştirakçilerden fiili hizmet müddetleri 10 yıl ve daha fazla olanlardan (5-10 yıl arasında ise başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede malûl ve muhtaç bulunan eş ve çocuklara),

2) Emekli, adi malûllük veya vazife malûllüğü aylığı alanlardan,        

3) İştirakçilerden vazifeden doğma sebeplerle,  ölenlerin dul ve yetimlerine aylık bağlanır.

Ölüm tarihi 2008/ Ekim tarihinden sonra olması durumda ise:

1) En az 1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş,

2) Malûllük veya yaşlılık aylığı almakta veya hak kazanmış, durumda iken

3) Bağlanmış bulunan aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş iken,  ölen sigortalının hak sahiplerine, yazılı istekte bulunmaları halinde bağlanır.  Ancak, 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi, sigortalının genel sağlık sigortası primi dahil sigortalılığından dolayı prim ve her türlü borcunun olmaması şartına bağlıdır.

- Ölüm aylığına hak kazanma koşullarında borçlanmalarında önemi vardır. Ölüm aylığı bağlanması için sadece 4/1-(a) sigortalıları için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartında; gerek ölen sigortalı tarafından gerekse hak sahipleri tarafından yapılan tüm borçlanmalar bu şartların oluşmasında dikkate alınmaz.

- Ancak, 01.10.2008 tarihinden önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında borçlanılan tüm süreler dikkate alınır.

- Kanun’un 32. maddesindeki ölüm aylığı bağlanması için aranan 1800 gün koşulu 4/1-(a), 4/1-(b) ve 4/1-(c) sigortalıları için geçerli olup, 1800 prim gün koşulunun oluşmasında gerek ölen sigortalının gerekse hak sahiplerinin yaptıkları tüm borçlanmalar dikkate alınacaktır. Bu koşulun tek başına yerine gelmesi yeterli olup, herhangi bir sigortalılık süresi aranmayacaktır.

5510 sayılı Kanun’un 34. maddesinin (a) fıkrasına göre, sigortalının dul eşine %50; aylık bağlanmış çocuk bulunmayan dul eşine ise bu Kanun’un 5. maddesinin 1. fıkrasının a, b ve e bentleri hariç, bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması ve kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ve aylık almaması şartlarıyla %75 oranında aylık bağlanacaktır. Ayrıntılı açıklayacak olursak:

- Dul eşine % 50’si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi çalışmalar nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75’i,

- Çocukların her birine %25’i,

- Sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayan çocukların her birine % 50’si,

- Ana ve babaya % 25’i.

- Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır.

ÖRNEKLER

1) Yaşlılık aylığı alan Fatma Hanım eşi Remzi Beyden dolayı ölüm aylığı talebinde bulunduğunu varsayalım. Fatma Hanımın eşinden dolayı ölüm aylığının hisse oranı 2/4 oranında olacaktır. Eğer sigortalının kendi aylığı olmasaydı hissesi 3/4 oranında olacaktı.

2) Hak sahibi Cemile Hanım eşi Mustafa Beyden dolayı ölüm aylığı talebinde bulunmuştur, ancak hak sahibi Nurten hanım herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna tabii çalışması ve yabancı bir ülke mevzuatında kaydının olmadığını var sayalım. Ayrıca hak sahibi Nurten Hanımın 4/b (Bağ-Kur) kapsamında isteğe bağlı ödediğini varsayalım, bu durumda ölen eşinden dolayı hak sahibi Nurten Hanımın aylık hissesi 3/4 olacaktır. Çünkü isteğe bağlı sigortalılık hissesi değişiklik yapması engellemektedir. 

3) Ölen sigortalı Cengiz Beyin hak sahibi eşi Mürşide Hanım ile geride üç öz çocuğu bulunmaktadır. Bu durumda hisselerin paylaştırılmasında hak sahibi Mürşide’nin aylığı 2/5 hisse oranında diğer üç çocuğun aylığı 1/5 hissesi oranında paylaştırılacaktır (Hak sahibi Mürşide Hanımın çalışması, gelir ve aylığı bulunmamaktadır). Eğer hak sahibi mürşide hanım çalışması ya da aylığının bulunması durumda dahi hisse oranı değişmeyecektir.

4) Ölen sigortalı Mehmet Ali Beyin geride hak sahibi olarak üç kız çocuğu bulunmaktadır. Hisselerinin paylaştırılmasında her birine 2/6 hisse oranında aylık bağlanacaktır (Kız çocukları dul olmakla birlikte her hangi çalışması bulunmamakta gelir ve aylık almamaktadır.)

5) Ölen Sigortalı Harun Beyin geride annesi Havva Hanım ile babası Mustafa Bey bulunmaktadır. Ayrıca hak sahibi olarak eşi ve üvey çocuğu, annesi bulunmaktadır. Bu durumda anne Havva Hanım ile eş ve üvey çocuğun eşin: 3/6 üvey çocuğun: 2/6 annenin ise 1/6 olarak dağıtılacaktır. Süleyman Uzunoğlu Yaklaşım / Nisan 2014 / Sayı: 256

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti. / www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.