5510 sayılı Kanun’da; sigorta primlerine esas günlük kazançta alt sınır, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 6,5 katı olarak tanımlanış olup, alt sınırın altında olan sigortalılar ile ücretsiz çalışan sigortalıların günlük kazançları alt sınır üzerinden, günlük kazançları üst sınırdan fazla olan sigortalıların ise günlük kazançları da üst sınır üzerinden hesaplanmaktadır (5510/82. md.). Yine aynı Kanun’un 86. maddesinde; “Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca işyerinde fiilen yapılan tespitlerden ve kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden kayıt ve belgelere dayanmaksızın çalıştığı belirlendiği halde, hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının Kurum’a bildirilmediği anlaşılan veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalıların geriye yönelik hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının, en fazla tespitin yapıldığı tarihten geriye yönelik bir yıllık süreye ilişkin kısmı dikkate alınır” ve 86. maddenin 8. fıkrasında ise “Aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurum’ca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacakları ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları dikkate alınır.” denilmektedir. Bu itibarla Kanun’un 4/1-a bendi kapsamında çalışan sigortalıların gün ve/veya kazançlarının tamamen veya kısmen bildirilmediği gerek talepleri ile gerekse de resen yapılan incelemelerle kayıt veya belgeye dayanmaksızın tespit edilmesi halinde tespit tarihinden itibaren geriye dönük bir yıla kadar, incelemenin sonradan değiştirilmesi mümkün olamayan kayıt ve belgelerle desteklenmesi halinde ise bir yıllık süre gözetilmeksizin geriye dönük gün ve kazançları yukarıda belirtilen tutarlar arasında kalmak üzere dikkate alınabilmektedir. Yine sigortalılar hizmetin geçtiği yılın sonundan başlamak üzere beş yıl içerisinde iş mahkemeleri nezdinde hizmet tespit davaları açarak geriye dönük eksik gün ve kazançlarını tespit ettirebilmekteler. Ayrıca işveren işçinin sigorta primini aldığı gerçek ücret üzerinden tam ve eksiksiz olarak ödemek zorunda olduğundan, eksik yatırılan ya da hiç yatırılmayan primlere karşı işçinin iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı bulunmaktadır. Sigortalı çalıştığı işte 1 yılını doldurup sigorta primi eksik yattığı için ayrılırsa, kıdem tazminatını alma hakkı vardır. Fakat işçi sözleşmeyi feshettiği için ihbar tazminatı alma hakkı yoktur.

İŞVERENLERE UYGULANACAK İDARİ PARA CEZALARI

İşverenler, ay içinde 4 ve 5. maddeye tabi çalıştırdıkları sigortalılar ile Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi sigortalılara ait aylık prim ve hizmet belgesi ve sosyal güvenlik destek primi belgelerini en geç müteakip ayın 23’üne kadar vermesi gerekmekte olup (SSİY md. 102-103), anılan yükümlülüğü belirtilen şekilde ve usulde veya hiç yapmayan ve kanuni süresi geçtikten sonra yapan işverenler için ise 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesine göre idari para cezası öngörülmüştür. Dolayısıyla Kanun’un 4/1-a bendi kapsamında sigortalıların prim esas kazançlarının eksik beyan edildiğine dair yapılan tespitlerde de yukarıda belirtilen yükümlülükteki sürenin aşılması durumunda işverenler idari para cezasıyla karşı karşıya kalmakta olup, söz konusu durumlarda işverenlerin maruz kalacağı idari para cezaları aşağıda belirtilmiştir.

a) Gerek idarece, gerekse de mahkemelerce sigortalıların gerçek ücretlerinin beyan edilmediğinin tespiti halinde, tespit tarihindeki ay veya ayları ihtiva edecek olan aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresinde Kurum’a verilmemesi nedeniyle sigortalı sayısına bakılmaksızın her bir ay için iki asgari ücret idari para cezası uygulanmaktadır. Ancak yasal süresi geçtikten sonra işverenlerin anılan prim belgeleriyle çalıştırdığı sigortalı veya sigortalıların eksik kazançlarını kendilerince beyan etmeleri durumunda iki asgari ücreti geçmemek üzere çalışan sayısı ile asgari ücretin sekizde birinin çarpımı sonucu oluşacak tutarda idari para cezası uygulanmaktadır(2).

Örnek-1: 10 tane işçisi olan A Ltd. Şti., işçilerin almakta oldukları kazançları ile 2014/Ocak ayı aylık prim ve hizmet belgesinde beyan edilen kazançların örtüşmediği 25.03.2014 tarihinde Kurum’un denetim elemanlarınca tespit edilmiş olsun. Bu durumda anılan firmaya, 2014/Ocak ayında geçerli olan asgari ücret baz alınarak iki asgari ücret tutarında (1.071 TL x 2 = 2.142 TL) idari para cezası uygulanacaktır.

b) Prim esas kazançları Kurum’a bildirilmediği veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalıların geriye yönelik kazançları tespit edilirken yapılan incelemeye işyeri kayıt ve belgeleri de dahil edilmiş ise eksik kazançların ilişkin olduğu aylarla sınırlı kalmak üzere sigortalı veya sigortalıların aldığı ücretlerin deftere eksik işlenmesi nedeniyle defter kayıtlarının işçilik ücret kayıtları yönünden geçersiz sayılmakta ve her bir geçersizlik hali için fiil tarihindeki asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca kazançların ücret tediye bordrolarında eksik gösterilmesi nedeniyle işyerinin tespit edilen aylara ait ücret tediye bordroları da geçersiz sayılmakta ve her bir geçersizlik hali için fiil tarihindeki asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır(3).

Örnek-2: Örnek-1’deki işyeri çalışanlarına ait kazançların Kurum’a eksik beyan edildiğine yönelik tespitte işyerinin kayıtları da incelenmiş olsun, bu itibarla çalışanların 2014/Ocak ayında kazançları eksik beyan edildiği tespit edildiğinden anılan ay işçilik ücretleri yönünden defter kayıtları ve ücret tediye bordrosu geçersiz sayılmakta, işverene her iki geçersizlik ihlali nedeniyle toplamda bir asgari ücret tutarında yani 1.071 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Kemal AKYOL Yaklaşım / Nisan 2014 / Sayı: 256

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti. / www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.