Firmalar çalışanların sosyal hayatlarıyla pek ilgilenmeyebilir; fakat belirli bir düzeyde de olsa zaman zaman çalışanların evlenip, boşandıklarını, çocukları olup olmadığını, çocuk 18 yaşına geldiyse okumaya devam edip etmediğini İnsan Kaynakları Departmanı'nın belirli aralıklarla incelemesi gerekir. Zira personel dosyalarında bu bilgilerin bulunmamasının veya takip edilmemesinin zaman zaman ceza olarak şirketlere geri dönüşleri olabilir. İnsan kaynakları çalışanları bu konuya gerekli önemi vermezse bir şirketin​ yumuşak karnı olabilmektedir. 

Personelinizden gelecek beyanların neden önemli olduğunu daha iyi ortaya koyabilmek için öncelikle 265 Seri No.lu Tebliğ'deki ilgili bölüme göz atalım: 

“5615 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 2'nci maddesi ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun mülga 32'nci maddesi 01.01.2008 tarihinden geçerli olmak üzere başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.

Asgari geçim indirimi

Madde 32- Ücretin gerçek usulde vergilendirilmesinde asgarî geçim indirimi uygulanır.

​

Asgarî geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgarî ücretin yıllık brüt tutarının; mükellefin kendisi için % 50'si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10'u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5 diğer çocuklar için % 5'idir. Gelirin kısmî döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır. Asgarî geçim indirimi, bu fıkraya göre belirlenen tutar ile 103 üncü maddedeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan tutarın, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle uygulanır. Mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iade yapılmaz.

İndirimin uygulamasında "çocuk" tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, "eş" tabiri ise, aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade eder.

İndirim tutarının tespitinde mükellefin, gelirin elde edildiği tarihteki medenî hali ve aile durumu esas alınır. İndirim, yukarıdaki oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır.

Bakanlar Kurulu, indirim konusu yapılacak toplam tutarın asgarî ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması şartıyla ikinci fıkrada belirtilen asgarî geçim indirimi oranlarını artırmaya veya kanunî oranına kadar indirmeye yetkilidir.

Asgarî geçim indiriminin uygulama dönemleri ve mahsup şekli ile diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir."

Anlaşılacağı üzere Devlet, vergi kanunlarında kime “ÇOCUK”  deneceğini belirlemiş durumdadır. Siz aniden gelen bir telefonla anne veya baba olduğunuzu öğrendiğiniz gibi; göz açıp kapayıncaya kadar çocuğunuz 25 yaşına gelebilir. Veyahut 18 yaşında olup üniversiteye devam etmeyebilir. Asgari geçim indiriminin doğru hesaplanabilmesi için bu beyanlara ihtiyacınız olacaktır. Diğer yandan, çalışan bütün personelinizin vergi kanunlarına hakim olmasını bekleyemezsiniz. Bu durumda fazladan yaptığınız beyanınız sebebiyle ceza almanız kaçınılmazdır. “Fazla beyan durumunda karşılaşılabilecek ceza nedir?” sorusunun cevabı ise yine Gelir Vergisi Kanunu ve ilgili tebliğlerinde açıklanmıştır. 

Kısa bir hesapla fazla beyanın ne olduğunu açıklayalım; 

Çalışanınızın çocuğu üniversiteye gidiyor ve 25 yaşını aştı, fakat çalışanınız bunu size beyan etmedi. Bu durumda belirlenen birkaç senaryodan en basit olanını ele alalım: personelinizin eşi çalışıyor ve tek çocuğu var. Normalde bu çalışanın 92,37 TL asgari geçim indiriminden faydalanması gerekirken, çocuğu 25 yaşını geçtiği için faydalanması gereken asgari geçim indiriminin 80,33 TL olması gerekir. Aradaki fark sebebiyle asgari geçim indirimini beyan eden şirketin cezalı tarhiyat ile karşılaşması muhtemeldir.

Bununla ilgili olarak ödenmesi gereken gelir vergisinin eksik hesaplanması halinde uygulanacak cezai müeyyideler aşağıda açıklanmıştır;

"Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.

Şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir.

Yukarıdaki fıkralarda yazılı hallerde verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması ceza uygulanmasına mani teşkil etmez."

Buna göre, işverenler tarafından hizmet erbabının ücret gelirlerinden kesilen gelir vergisinden mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarının, o ayki ücretiyle birlikte ücretliye nakden ödenmesi gerekir. Aksi takdirde, ücretliye nakden ödenmeyen asgari geçim indirimi, işverenler tarafından haksız yere yapılan bir mahsup işlemi niteliği taşıyacak ve tevkif suretiyle kesilen verginin bu tutar kadar olan kısmı, muhtasar beyanname ile eksik beyan edilmiş olacaktır.

Bu nedenle, yukarıda belirtilen şekilde ücretliye nakden ödenmeyen  asgari geçim indirimi o ayda eksik beyan edilmiş vergi tevkifatı olarak kabul edilerek, bu vergiler için de işverenler hakkında cezalı tarhiyat yapılabilecektir.

Kısaca İnsan Kaynaklarınıza veya personel müdürlüğünüze, çalışanların çocuklarının eğitim durumunu, yaşını, daha sonradan bakmakla yükümlü olduğu herhangi bir çocuklarının veya torunlarının olup olmadığını, boşandıysa kaç çocuğunun nafakasını sağladığını, eşinin çalışıp çalışmadığını, işe girdikten sonra çalışmayan eşinden boşanıp boşanmadığını sormayı ve tüm bunları belgelendirmeyi unutmayın. Berkan Tolun/KPMGVergiBlog

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.