Yıllardır Türkiye'nin gündemini meşgul eden Sosyal Güvenlik Reformu, büyük tartışmaların ardından TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı.

Düzenleme, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayının ardından 1 Ekim 2008'de yürürlüğe girecek. Reform, ilk olarak 2006'da kanunlaşmıştı. Ancak Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararı nedeniyle yürürlüğe giremedi. 22 Temmuz seçimlerinin ardından önemli değişikliklerle yeniden Meclis gündemine gelen düzenlemeyle SSK, Emekli Sandığı, Bağ-Kur, Tarım Bağ-Kur ve Tarım SSK'dan oluşan 5 ayrı sosyal güvenlik mevzuatı tek çatı altında toplandı.

Yediden yetmişe hemen herkesi ilgilendiren reform, dört önemli ayak üzerine oturuyor. Bunların ilki, herkesi sağlık güvencesi kapsamına alan Genel Sağlık Sigortası. Diğerleri ise emeklilik yaşının yükseltilmesi, prim gün sayısının artırılması ve maaş bağlama oranlarının düşürülmesi. Reformla emeklilik şartları zorlaştırıldı. Bu değişikliğin uzun vadede sosyal güvenlik açıklarını azaltması bekleniyor. Yeni dönemde sağlık hizmetlerine aktarılan kaynak ise artacak. Genel Sağlık Sigortası uygulamasıyla, 18 yaşın altındaki herkes kayıtsız şartsız sağlık güvencesine kavuşacak. Doğan her çocuk sağlık güvencesi kapsamında olacak. Yeşil kart kaldırılırken, geliri asgari ücretin üçte birinin altında olanların sağlık primlerini devlet ödeyecek. 18 yaşını doldurmayanların yanı sıra tıbben başkasına muhtaç olanlar, acil haller, iş kazası ve meslek hastalığı halleri, bulaşıcı hastalık halleri ve analık hallerinde kişilere prim ödeyip ödemediklerine bakmaksızın sağlık hizmeti verilecek. Reformla birlikte emekli maaşlarının hesaplanmasına ilişkin sistem sil baştan düzenlendi. Emeklilik maaşının hesaplanmasında çalışma hayatının bütününde ödenen primler dikkate alınacak. Ayrıca halen yüzde 2,6 olan maaş bağlama oranı, sisteme yeni gireceklerde her yıl için yüzde 2'ye çekildi. Sistemde olanlar içinse bu oran ilk 3 bin 600 günde yüzde 3 uygulanacak. Bu değişiklikle, halihazırda çalışanların kayba uğraması önlendi. Emekli maaşlarındaki düşüş, kişilerin sistemde daha uzun kalmasıyla telafi edilebilecek. Emeklilik aylığı hesaplanırken de kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar olan süreler eski mevzuata, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki çalışma süreleri ise yeni mevzuata göre oransal olarak hesaplanacak. İkisinin toplamı yaşlılık maaşını oluşturacak.

Özel hastane yüzde 40 fark alabilecek

Özel hastaneler, hastadan yüzde 20 fark ücreti alabilecek. Ancak Genel Kurul'da yapılan bir değişiklikle bu miktar, Bakanlar Kurulu tarafından iki katına kadar çıkarılabilecek. Ayaktan tedavilerde bütün hastalar 2 YTL katılım payı ödeyecek. Yatan hastalar ise katılım payı ödemeyecek. Yasayla birlikte hastaneler A, B ve C olarak sınıflandırılacak. Hem kamudaki hastaneler hem de özel hastaneler, bu çerçevede ücret alacak. Yeni yasa, doktor tarafından ikamet adresi dışına sevk edilenlere yol ve refakatçi parası ödenmesini de getiriyor. Reform, ilk kez işe girenlerin sağlık hizmetlerinden yararlanması için gerekli süreyi 3 aydan 1 aya indiriyor. Aynı şekilde sigortalı eş ve çocukları için gereken 4 ay bekleme süresi de 1 aya iniyor. Çalışırken işsiz kalanlar da 3 ay boyunca sağlık hizmetlerinden yararlanabilecek. Aile içinde kişi başına geliri asgari ücretin üçte birinden az olanların (202 YTL) sağlık primleri, devlet tarafından karşılanacak. Geliri, asgari ücretin üçte biri ile asgari ücretin tamamına kadar olanların ödeyeceği sağlık primi 24 YTL olacak. Asgari ücret ile asgari ücretin 2 katına kadar gelire sahip olanlar, 73 YTL prim ödeyecek. Geliri asgari ücretin 2 katından fazla olanlardan ise 146 YTL sağlık primi alınacak.

Yasa, emeklilik yaşını 65'e yükseltti. 2036 yılından sonra kademeli olarak yükseltilecek emeklilik yaşı, 2048'de 65'e çıkacak. 2036 yılına kadar prim gün sayısını tamamlayan kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşında emekli olabilecek. Reformla emeklilik için gereken prim gün sayısı SSK'lılar için 7 binden 7 bin 200 güne çıkarıldı. Emekli Sandığı ve Bağ-Kur'da ise 9 bin gün prim ödeyecek. Reformla Emekli Sandığı'nda ölüm aylığına hak kazanma şartları kolaylaştırıldı. Bu aylığa hak kazanabilmek için gerekli sigortalılık süresi 3 bin 600 günden 1.800'e indirildi. SSK'lılar ise borçlanma hariç 900 gün prim ve 5 yıl sigortalılık süresiyle ölüm aylığı alabilecek. Bağ-Kur'da 1.800 günlük mevcut düzenleme korundu. Çokça tartışma konusu olan emzirme ve cenaze ödeneklerinin ne kadar olacağı yasadan çıkarıldı. Bu yardımların miktarı, Sosyal Güvenlik Kurumu'nun önerisi ve Çalışma Bakanı'nın onayı ile belirlenecek. Yasa, sigortalıların kız çocuklarına verilecek çeyiz yardımını 24 aylık maaş tutarına çıkardı. Halen dul eşlere evlenmeleri halinde verilen çeyiz yardımı ise kaldırıldı. Bağ-Kur'lu esnafın kızları da artık ilk evliliklerinde çeyiz yardımı alabilecek.

Bağ- Kur'da basamak sistemi kalktı

Artık Bağ-Kur'lu da hastalık nedeniyle çalışamama durumunda rapor parası alabilecek. Bağ-Kur'lu kadınlar doğum öncesi ve doğum sonrasında 8'er hafta rapor parasından yararlanacak. Ayrıca prim borcu 30 günü geçmedikçe sağlık hizmetinden yararlanabilecek. Mevcut sistemde 1 gün dahi prim borcu bulunana bile sağlık hizmeti sunulmuyor. Bağ-Kur'da basamak sistemi ise kalktı. Bundan sonra Bağ-Kur'luların primi, kendileri tarafından beyan edilen günlük kazancına göre belirlenecek. Sigortalı aynı zamanda işverense, beyan edeceği aylık kazanç, çalıştırdığı sigortalının kazancından az olamayacak. Ayrıca şirket ortağı olan birisi her ortaklığı için ayrı prim ödeyecek. Sosyal Güvenlik Reformu, köy muhtarlarının tarım sigortası kapsamına alınmasını da sağladı. Muhtarlar artık 101 YTL prim ödeyerek tarım sigortasından faydalanabilecek. Gazeteci, pilot ve sanatçılar başta olmak üzere bazı işkollarında yıpranma payı olarak bilinen fiili hizmet zammı kaldırıldı. Reformla birlikte kurşun, arsenik, cam, çimento, kok, alüminyum ve döküm fabrikaları ile itfaiye çalışanları her yıl için 60 günlük fiili hizmet zammı alacak. 1999 ile 2005 yılları arasında disiplin cezası nedeniyle işten atılan memurlar için geriye dönük borçlanma imkanı getirildi. Buna göre disiplin cezası sonucu memuriyetten atılan ancak daha sonra çıkan afla yeniden göreve dönen kişiler, çalışmadıkları dönemi borçlanabilecek. Yeni yasayla memur olarak çalışmaya başlayan gazilerin emekli aylıkları kesilmeyecek. Gazilerin ihtiyaç duyduğu her türlü ortez, protez ve diğer iyileştirici araçlar da hiçbir katkı payı ödemeden en iyisinden temin edilecek. Ayrıca özel hastaneler, gazi ve şehit yakınlarından fark ücreti alamayacak. Çalışan kadınlara da doğum izinlerini borçlanma hakkı verildi. Bu hak, 2 çocuk için geçerli olacak.

Malullük aylığı bağlanabilmesi için en az 10 yıl sigortalı olma ve toplam bin 800 gün prim ödeme şartı aranacak. Ancak, başka birinin bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar bu hüküm dışında tutulacak. Bu kişilerde, bin 800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları bildirilme şartı aranacak. Ayrıca bunların maaşı yüzde 10 daha yüksek olacak. Hem eşinden hem de ana veya babasından ölüm aylığına hak kazananlar, bunlardan birini tercih edecek. Anne ya da babasını kasten öldürdüğü veya iş göremez hale getirdiği mahkeme kararıyla belgelenen kişiye, aylık bağlanmayacak. Bakıma muhtaç çocuğu olan anneye, 5 yıl erken emeklilik hakkı verildi. Buna göre bakıma muhtaç çocuğu bulunan sigortalı kadınlar, 20 yıl çalıştıktan sonra 25 yıl çalışmış gibi kabul edilerek emekli olabilecek. Daha önce ortalama kazancın yüzde 35'i olarak öngörülen emekli maaşının alt sınırı, eşi ve çocuğu olan sigortalılar için 40'a çıktı.

http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=678659