Emekli olanların aylık hesaplamasında bugüne kadar SSK, Tarım SSK, Bağ-Kur, Tarım Bağ-Kur ve T.C.Emekli Sandığı ayrı ayrı uygulama yapılmaktadır. Her bir kurum ve kanunda ayrı emekli aylığı hesaplama yöntemi vardır. SSK'lı ve Bağ-Kur'lular için 08.09.1999 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 4447 Sayılı Kanun ile 1978 yılından beri uygulanmakta olan gösterge-katsayı sistemi de 1999 da terkedilmiş ve 2000 yılı ve sonrasında TÜFE sistemli emekli aylığı hesaplaması başlatılmıştır.

2008 den sonra emekli olacaklar

5510 sayılı kanun daha da başka bir emekli aylığı sistemi getirilmektedir.

Bu durumda reformun yürürlüğe girmesinden sonra 2008 yılı ve sonrasında emekli olan bir SSK'lı (4/a'lı) için üç sistemden gelen aylık;

-1999 yılı ve daha öncesindeki çalışmaları için gösterge-katsayı sistemi olan son 10 yılın veya son 5 yılın ortalamasına göre kısmi bir aylığı,

-2000 ile 2007 yılları arasında çalışmaları için TÜFE'li sisteme göre hesaplanan kısmi bir aylığı,

-2008 ve sonrası için yeni sisteme göre hesaplanan bir kısmi aylığı,

Olacaktır. Üç sisteme göre de hesaplanan kısmi aylıkları toplanarak emekli aylığı belirlenecektir.

Hak sahiplerine gelir bağlanması,

İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, aylık kazancının % 70'i, gelir olarak bağlanır.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın birinci fıkraya göre belirlenen tutar, hak sahiplerine gelir olarak bağlanır.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 oranının altında kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmaması halinde sigortalının almakta olduğu sürekli iş göremezlik geliri, hak sahiplerine gelir olarak bağlanır.

4/ (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine gelir bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.

Aylık bağlama oranı

Sosyal güvenlik reformunda en fazla tartışılan maddelerden birisi de aylık bağlama oranı idi.

Aylık bağlama oranı, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi geçen toplam prim ödeme gün sayısının, her 360 günü için yüzde 2 olarak uygulanacak. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınacak, ancak aylık bağlama oranı, yüzde 90'ı geçemeyecek.

Sigortalıların yaşlılık aylığı hesaplanırken, kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar olan süreleri eski mevzuata, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki çalışma süreleri ise yeni mevzuata göre oransal olarak hesaplanacak. İkisinin toplamı sigortalının yeni yaşlılık aylığını oluşturacak.

Mevcut sigortalıların hak kaybını önlemek için yüzde 2 olan aylık bağlama oranı, 10 yıl tamamlanıncaya kadar yüzde 3 olarak uygulanacak. 30 Nisan 2008'den itibaren sisteme giren sigortalılarda uygulanacak olan aylık bağlama oranı ise yüzde 2 olacak. Böylece 30 Nisan ile kanunun yürürlüğe gireceği 1 Ekim 2008 tarihi arasında sigortalı olanların, eski mevzuattan yararlanmasının önüne geçilmiş olacak.

Taban Aylığına Sınır Getirildi

Hem eşinden hem de ana veya babasından ölüm aylığına hak kazananlar, eşinden ya da anne ve babasından bağlanacak aylığın birini tercih edebilecek.

Bu kural, evliliğin ölüm nedeniyle sora ermesi durumunda, sonraki eşinden gelire hak kazananlara da uygulanacak.

Bağlanan gelir ve aylıklar; her yılın Ocak ve Temmuz aylarından geçerli olmak üzere, bir önceki 6 aylık dönemlere göre TÜİK tarafından açıklanan en son temel yıllık tüketici fiyatları genel endeksindeki değişim oranı kadar artırılarak belirlenecek.

Sigortalıya bağlanacak aylıklar ile ölen sigortalının hak sahiplerinin aylıklarının hesabına esas olan tutar, çalışma sürelerindeki her yıl için tespit edilen prime esas günlük kazancın alt sınırları dikkate alınarak ortalama aylık kazancın yüzde 35'inden az olmayacak. Ancak eşi ve çocuğu olan sigortalılara bağlanacak olan alt sınır aylığı, ortalama aylık kazancının yüzde 40'ndan az olamayacak

İş kazası sonucu başkasının sürekli bakımına muhtaç durumda olan sigortalıya bağlanacak olan sürekli iş görememezlik gelirinin alt sınırı, yüzde 70'den yüzde 85'e yükseltilecek.

Hak sahibi olan kişilerin aylıkları; hak sahibi 1 kişi ise alt sınır aylığının yüzde 80'inden, hak sahibi 2 kişi ise de yüzde 90'ından az olamayacak.

Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince bağlanan kısmi aylıklar için bu kural uygulanmayacak.

Ölen sigortalıların hak sahiplerinden, kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya iş göremez ve malul hale getirdiği mahkeme kararıyla belgelenen kişiye, gelir ve aylık bağlanmayacak. Daha önce ödenen gelir ve aylıklar ise geri alınacak.

Bağ-Kur'lulara ödeme kolaylığı

4 Ekim 2000 tarihinden bugüne kadar vergi mükellefiyet kaydı bulunan BAĞ-KUR'lular, kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar olan süreyi geçmişe dönük borçlanabilecek. Prime esas kazancının yüzde 32'si üzerinden borçlanacak olan BAĞ-KUR'lu, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde bu tutarı öderse, aradaki süre sigortalılık süresinden sayılacak.

5 yıllık borcu bulunan BAĞ-KUR'luya, 6 aylık süre verilecek. Bu süre içinde borcunu ödemezse, üyeliği askıya alınacak. Daha sonraki bir tarihte, tekrar başvuru yaparsa, prim borcunu 3 ay içinde ödeyecek.

10 yıl süreyle sağlık sigortası veya genel sağlık sigortası primi ödemeyen BAĞ-KUR emeklisinden, maaşının yüzde 10'u tutarında 10 yılı tamamlayacak şekilde prim kesilecek.

Nisan 2008'den Önce İşe Girenler İçin Emeklilik Şartları Değişmiyor

30.04.2008 gününden önce işe girmiş olanlar için geçerli olan emeklilik yaşları ve şartlarından herhangi bir değişiklik getirilmemiştir.

30.04.2008 günü ve sonrasında işe girenler için ise 7200 günü tamamladıkları tarihe göre daha geç yaşlarda emekli olacaklardır. Nisan 2008 sonrasında işe girenler 7200 günü tamamladıkları güne göre;

1) 1/1/2036 ilâ 31/12/2037 tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61,

2) 1/1/2038 ilâ 31/12/2039 tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62,

3) 1/1/2040 ilâ 31/12/2041 tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63,

4) 1/1/2042 ilâ 31/12/2043 tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64,

5) 1/1/2044 ilâ 31/12/2045 tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65,

6) 1/1/2046 ilâ 31/12/2047 tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65,

7) 1/1/2048 tarihinden itibaren ise kadın ve erkek için 65,

Yaşlarında emekli olacaklardır.

Sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası prim oranları

5510 sayılı Kanun uyarınca alınacak sigorta prim oranları "Prim oranları ve Devlet katkısı" başlıklı 81. maddede düzenlenmiştir.

Malullük, Yaşlılık Ve Ölüm Sigortaları Primi

Uzun vadeli sigorta kolları: malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarıdır. Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının % 20'sidir. Bunun % 9'u sigortalı hissesi, % 11'i işveren hissesidir. Sosyal güvenlik reformu öncesinde, SSK ve Bağ-Kur sigortalıları için %20 olarak uygulanan malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası prim oranında bir değişiklik yapılmamıştır.

Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi

Kısa vadeli sigorta kolları: İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kollarıdır. Prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre % 1 ilâ % 6,5 oranları arasında olmak üzere, Sosyal Güvenlik Kurumu'nca belirlenecektir. Bu primin tamamını işveren ödeyecektir.

Reform öncesinde, iş kazası ve meslek hastalığı primi oranı %1,5 ve %7 arasında iken, prim oranı düşürülmüştür.

Genel Sağlık Sigortası Primi

Genel sağlık sigortası: Kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigorta koludur. Genel sağlık sigortası primi, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tâbi olanlar için prime esas kazancın % 12,5'idir. Bu primin % 5'i sigortalı, % 7,5'i ise işveren hissesidir.

Yalnızca genel sağlık sigortasına tâbi olanlar ile 5510/60.md 1-(e) bendi ve 5510 sayılı Kanunun Geçici 13 üncü maddesinde belirtilenlerin genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın % 12'sidir.

Sosyal güvenlik reformu öncesinde, SSK sigortalıları için % 11 hastalık, %1 analık primi alınmaktaydı. Yine, iş kazası ve meslek hastalığında düşürülen yarım puanlık primi oranı da dikkate alındığında işverenlerin prim oranında değişiklik olmadığı görülmektedir. Ancak, Bağ-Kur sigortalıları için %20 olarak uygulanan sağlık sigortası prim oranında düşüş olmuştur.

Sosyal Güvenlik Destek Primi Oranları

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerden yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra;

5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi (Tarımsal faaliyette bulunanlar) hariç olmak üzere 5510 sayılı Kanuna göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilecektir.

Diğer bir deyişle emeklilik sonrası çalışma yasağı sadece 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişiler için geçerlidir.

4/a'lılar için Sosyal güvenlik reformu öncesinde %30 olarak uygulanan SSK sosyal güvenlik destek primi oranında artış olmuş olup, toplam %33,5 ile %39 arasında değişen oranlarda uygulanacaktır. 2008 bütçesini yaparken bu artış dikkate alınmalıdır. Gerek halen sigortalı olarak çalışanlar ve gerekse de sosyal güvenlik kanunlarına göre yaşlılık aylığı alanlar sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışabileceklerdir.

Ancak, sosyal güvenlik reformu olarak adlandırılan 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerden yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanuna göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilmesi öngörülmektedir.

5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olanlar, vazife malullüğü, malûllük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenler hakkında sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilir. Ancak 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında (SSK'lı) çalışanlar için sosyal güvenlik destek primi prime esas kazançlar üzerinden 81 inci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen kısa vadeli sigorta kolları prim oranına yüzde 30 oranının eklenmesi suretiyle bulunan toplamdır. Yüzde 30 oranının dörtte biri sigortalı, dörtte üçü işveren hissesidir. Bu kapsamda sayılan kişilerden sosyal güvenlik destek primine tabi olanların prim ödeme yükümlüsü bunların işverenleridir. Bunlar hakkında sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır.

Yani, kamuoyunda bilindiğinin aksine, 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olanlar, emekli olduktan sonra sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışabileceklerdir. Bu sigortalıların ne zaman emekli olduklarının/olacaklarının bir önemi yoktur.

3308 Sayılı Kanuna Tabi Çıraklar Ve Öğrencilerin Prim Oranları

Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık sigortası uygulanacaktır. Aday çırak, çırak ve meslekî eğitim gören öğrencilerin prime esas kazancı ilgili 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen şekilde % 4 olarak uygulanacaktır.

Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim görenlerin primi Milli Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar tarafından ödenecektir.

İşsizlik Sigortası Primi

İşsizlik sigortası, 4447 sayılı Kanunla getirilen düzenlemeyle 01.06.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. 4447 sayılı Kanun kapsamına giren tüm sigortalılar, işverenler ve Devlet, işsizlik sigortası primi ödeyecektir. İşsizlik sigortası primi, sigortalının prime esas aylık brüt kazançlarından, % 1 sigortalı, % 2 işveren ve % 1 Devlet payı olarak alınacaktır.

Sosyal güvenlik reformu işsizlik sigortası prim oranlarında herhangi bir değişiklik yapmamıştır.