I- GİRİŞ
Kamu İhale Kurumu’nun 2008 yılı istatistiklerine göre geçtiğimiz yıl içerisinde 80 milyar TL’lik kamu alımı gerçekleşmiştir([1]). Ekonomimiz açısından önemli büyüklüğe ulaşan kamu alımları piyasanın düzenlendiği mevzuat 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’dur. İdarelerimiz bu Kanun uyarınca ihtiyaçlarını tedarik için ihaleye çıkmakta ve isteklilerimizde bu Kanun düzenlemeleri doğrultusunda tekliflerini hazırlamakta ve ihale komisyonlarınca değerlendirilmektedirler. Bilindiği üzere 2008 yılının sonuna doğru 5812 sayılı Kanun ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda önemli değişiklikler gerçekleşti([2]). Bu değişiklikler doğrultusunda Kamu İhale Genel Tebliği’nde([3]) de değişiklik yapılması beklenmekte idi. Bu yazımızın konusunu kamu ihalelerine başvuruda bulunacaklar açısından önemli bir husus olan isteklilerin vergi borçları yapılan değişiklikler teşkil edecektir.

II- VERGİ BORCU KAVRAMININ İHALELERE KATILIM AÇISINDAN ÖNEMİ
Kamu ihalelerine katılma hususunda istekliler açısından önemli bir husus “isteklinin vergi borcu olmaması” dır.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye Katılımda Yeterlilik Kuralları” başlıklı 10. maddesinin dördüncü fıkrasında ihale dışı bırakılacak istekliler 10 bent halinde sıralanmıştır:

“Aşağıda belirtilen durumlardaki istekliler ihale dışı bırakılır:

a) İflas eden, tasfiye halinde olan, işleri mahkeme tarafından yürütülen, konkordato ilan eden, işlerini askıya alan veya kendi ülkesindeki mevzuat hükümlerine göre benzer bir durumda olan.

b) İflası ilan edilen, zorunlu tasfiye kararı verilen, alacaklılara karşı borçlarından dolayı mahkeme idaresi altında bulunan veya kendi ülkesindeki mevzuat hükümlerine göre benzer bir durumda olan.

c) Türkiye'nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu olan.

d) Türkiye'nin veya kendi ülkesinin mevzuat hükümleri uyarınca kesinleşmiş vergi borcu olan.

e) İhale tarihinden önceki beş yıl içinde, mesleki faaliyetlerinden dolayı yargı kararıyla hüküm giyen.

f) İhale tarihinden önceki beş yıl içinde, ihaleyi yapan idareye yaptığı işler sırasında iş veya meslek ahlakına aykırı faaliyetlerde bulunduğu bu idare tarafından ispat edilen.

g) İhale tarihi itibariyle, mevzuatı gereği kayıtlı olduğu oda tarafından mesleki faaliyetten men edilmiş olan.

h) Bu maddede belirtilen bilgi ve belgeleri vermeyen veya yanıltıcı bilgi ve/veya sahte belge verdiği tespit edilen.

i) 11. maddeye göre ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde ihaleye katılan.

j) 17. maddede belirtilen yasak fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilen.”

Madde metninden anlaşılacağı üzere yerli istekliler açısından Türkiye’de; eşik değerler üzerindeki ihalelere([4]) katılabilecek yabancı istekliler açısından da kendi ülke mevzuatları açısından kesinleşmiş vergi borcu olan istekliler ihale dışı bırakılacaklardır. Ayrıca Kamu İhale Kurumu aynı maddede Gelir İdaresi Başkanlığı’nın uygun görüşünü alarak vergi borcu kapsamına girecek vergileri; tür ve tutar itibariyle belirlemeye yetkili kılınmıştır.

III- KAMU İHALELERİNE KATILIM AÇISINDAN KABUL EDİLEBİLİR VERGİ BORCU MİKTARI VE KAPSAMI
4734 sayılı Kanun’un 10. maddesinin dördüncü fıkrasının (d) bendinde kesinleşmiş vergi borcu olanların ihale dışı bırakılacaklarına ilişkin genel düzenleme olmasına rağmen Kamu İhale Genel Tebliği’nde vergi borcu kapsamına girecek vergiler; tür ve tutara ilişkin ayrıntılar yer almaktadır.

A- VERGİ BORCU VE KAPSAMI
Kamu İhale Genel Tebliği’ndeki açıklamalar doğrultusunda; yıllık gelir, yıllık kurumlar, katma değer, özel tüketim, özel iletişim ve banka ve sigorta muameleleri vergileri, gelir ve kurumlar vergisine ilişkin tevkifatlar ve geçici vergiye ilişkin vergi asılları ile bu vergi türlerine ait vergi ziyaı cezaları, gecikme zam ve faizleri bağlamında toplam 5.000 TL’yi aşan tutarlardaki borçlar vergi borcu olarak kabul edilecektir.

- Bu düzenleme ile eski Kamu İhale Genel Tebliği’ndeki toplam 1.000 TL’yi aşan vergi borcu düzenlemesinden daha yüksek miktarda bir meblağ olan 5.000 TL’yi aşan miktar 22.08.2009 tarihinden itibaren vergi borcu olarak kabul edilecektir.

- Tebliğ’de sayılan vergi türlerine ilişkin sorgulamalar vergi borcu kapsamında değerlendirilmelidir. Buna göre Tebliğ’de sayılmayan motorlu taşıtlar vergisine ilişkin isteklinin ihale tarihi itibariyle borçluluk durumu kamu ihalelerine katılmaya engel değildir. Nitekim Kamu İhale Kurulu’nun bu hususa ilişkin olarak kararları bulunmaktadır([5]).

B- KESİNLEŞMİŞ VERGİ BORCU HUSUSU
Kamu İhale Genel Tebliği’nde kesinleşmiş vergi borcu kapsamı da açıklanmıştır. Bu düzenlemeler doğrultusunda, isteklinin;

a) Beyan üzerine alınan veya maktu olarak belirlenip ödemesi belirli tarihlerde yapılan vergilerde ödeme vadesi geçmiş olup ödeme yapılmamış ise kesinleşmiş vergi borcu olduğu,

b) Vergi borcunun 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde cebren tahsili yolunda tesis edilen işlemlere karşı dava açılması halinde, bu dava sürecinde veya sonucunda takip ve tahsili durduracak geçici veya nihai bir karar bulunmadığı durumlarda kesinleşmiş vergi borcu olduğu,

c) Resen, ikmalen veya idarece yapılan tarhiyatlara karşı vergi yargısında dava açılmışsa bu dava üzerine tahsil edilebilir hale gelmiş ve süresinde ödenmemiş alacak bulunmadığı sürece kesinleşmiş vergi borcu olmadığı,

ç) Resen, ikmalen veya idarece yapılan tarhiyatlara karşı dava açma süresi geçirilmediği sürece, kesinleşmiş vergi borcu olmadığı,

d) Vadesi geçtiği halde ödenmemiş ancak vergi idaresi tarafından taksitlendirilmiş veya tecil edilmiş vergi borçlarının, vadesindeki ödemeler aksatılmadığı sürece, kesinleşmiş vergi borcu olmadığı,

kabul edilecektir.

IV- SONUÇ
Kamu ihaleleri şüphesiz ekonomimiz açısından önemli bir itici güçtür. 2008 yılı Kamu İhale Kurumu verilerine göre 80 milyar TL’lik bu önemli paydan almak isteyen isteklilerimizin sağlaması gereken çeşitli şartlar 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 10. maddesinde sayılmakla birlikte; bu şartlardan birisi de isteklilerin kesinleşmiş vergi borcunun olmamasıdır.

İsteklilerin vergi borcu olmadığına ilişkin belgeyi, yıllık gelir vergisi veya kurumlar vergisi yönünden bağlı bulunulan vergi dairesinden almaları, bu belgenin; ihale tarihi itibarıyla olan durumu göstermesi ve ilgili vergi dairesince, gelir stopaj vergisi ile banka ve sigorta muameleleri vergisi açısından diğer vergi dairelerinden temin edilen bilgiler de dikkate alınarak düzenlenmesi gerekmektedir.

İsteklinin ilgili vergi dairesinden aldığı vergi borcu olmadığına dair belgede, nakil olduğunun belirtilmesi durumunda kayıtlı olduğu bir önceki vergi dairesinden de vergi borcu olmadığına dair belge alınarak idareye ibraz edilmesi gerekmektedir.

Kesinleşmiş vergi borcunun olması ile ilgili düzenlemeler bu olmakla beraber Kamu İhale Tebliği’ndeki yeni düzenlemeler doğrultusunda 5.000 TL’nin üzerindeki vergi borçları isteklilerin ihalelere katılımını engelleyecektir. Hilmi Bahadır BARÇIN(*) ' a ait olup E-Yaklaşım / Kasım 2009 / Sayı: 203 ' de yayınlanmıştır.

(*) Sayıştay Denetçisi
([1]) http://www.kik.gov.tr/istatistik/2008
([2]) 05.12.2008 tarih ve 27075 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
([3]) 22.08.2009 tarihli ve 27327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
([4]) Eşik değerler 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 8. maddesinde düzenlenmiştir.
([5]) Kamu İhale Kurulu’nun 26.01.2009 tarihli ve 2009/UH.I-456 sayılı Kararı

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.