Vergi cezası denince, söz konusu cezalarını herhangi bir ihtilaf yaratmadan ve en düşük şekilde ödemek isteyen mükelleflerin aklına iki önemli indirim mekanizması gelmekte; uzlaşma ve cezalarda indirim. Yazımızda; kendilerine kesilen vergi cezalarını zamanında ödemek isteyen mükelleflere yalnızca bir dilekçe ile belirli oranlarda ceza indirimi sağlayan, Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) “Vergi Ziyaı, Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Cezalarında İndirme” başlıklı 376’ncı maddesinden bahsedeceğiz. 

VUK’ nun  376’ncı Maddesi Ne Diyor?

“İkmalen, re’sen veya İdarece tarh edilen vergi veya vergi farkını ve aşağıda gösterilen indirimlerden arta kalan vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarını mükellef veya vergi sorumlusu ihbarnamelerin tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanun’da belirtilen türden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse:

1. Vergi ziyaı cezasında birinci defada yarısı, müteakiben kesilenlerde üçte biri,

2. Usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarının üçte biri,

indirilir.

Mükellef veya vergi sorumlusu, ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını yukarıdaki yazılı süre içinde ödemez veya dava konusu yaparsa bu madde hükmünden faydalandırılmaz.

Yukarıdaki hükümler vergi aslına tabi olmaksızın kesilen usulsüzlük cezaları hakkında da uygulanır.”

Kanun maddesinde de görüleceği üzere, mükelleflerin söz konusu indirimden faydalanabilmeleri için  iki temel şart bulunmaktadır:

• Kesilen cezaları zamanında ödemek,
• İndirim konusu yapılan bu vergi ve vergi cezaları dava konusu yapmamak

Bu noktada,  VUK’nun “Uzlaşma ve Cezalarda İndirme” başlıklı Ek 9’uncu Maddesini de anmak gerekiyor. Madde hükmüne göre üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalar hakkında 376’ncı madde hükümleri; hakkında 376’ncı madde hükümleri uygulanan vergi ve cezalar için de uzlaşma hükümleri uygulanamıyor. Belirtmemizde yarar var,  ceza muhatabı, uzlaşma tutanağını imzalayıncaya kadar uzlaşma talebinden vazgeçtiğini beyan ederek 376’ncı maddeden de yararlanabilir. 

Nasıl Yararlanılır?

Bu imkandan yararlanmak isteyen ceza muhatabı mükelleflerin bir dilekçe ile bağlı oldukları vergi dairesi müdürlüğüne başvurmaları ve bu dilekçede VUK 376’ncı madde hükümlerinden faydalanmak istediklerini ve söz konusunu vergi cezaları zamanında ödeyeceklerini belirtmeleri gerekiyor. 

Gelir İdaresi Tarafından Verilmiş Olan Görüşlerde ve Cezalarda İndirim 

Cezalarda indirim mekanizmasının işleyişine ilişkin İdare’nin bazı görüşleri irdeleyelim;  

• VUK 376’ncı madde hükümlerinden faydalanmak için başvurduktan sonra, henüz ödeme yapılmamış ise uzlaşma başvurusu yapılabilir mi?

“Mükellefin adına kesilen cezalar için önce Vergi Usul Kanunu’nun 376’ncı maddesi hükümleri uyarınca ceza indirimi talebinde bulunup, daha sonra vergi/ceza ihbarnamelerinin tebliğ tarihini takip eden 30 günlük süre içerisinde bu talepten vazgeçtiğini bir dilekçe ile beyan etmek suretiyle tarhiyata karşı yine aynı Kanun’un ek 1-12’nci maddelerinde düzenlenmiş olan uzlaşma hükümlerinden yararlanması imkan dâhilinde bulunmaktadır.”
(10.12.2004 Tarih ve B.07.0.GEL.0.28/2880-5876/58920 Sayılı Mukteza)

• Uzlaşılan vergi cezaları VUK 376’ncı maddede belirtilen vergi indirimine konu edilebilir mi?

“Mükellefin uzlaşma talebinde bulunması ve uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde Vergi Usul Kanunu’nun 376’ncı madde hükmünden faydalanması mümkün bulunmamaktadır.

Ancak, mükellefin uzlaşma tutanağının imzalanmasına kadar uzlaşma talebinden vazgeçtiğini bildirir bir talebi olursa, 376’ncı madde hükmünden faydalanması mümkün bulunmaktadır.

Buna göre, Vergi Usul Kanunu’nun 344/3. maddesi uyarınca kesilen vergi ziyaı cezasının mükellefin uzlaşma talebi sonucu vergi aslında yapılacak uzlaşmaya göre düzeltileceğinden, söz konusu cezaya ilişkin 376. madde hükmünden yararlandırılması mümkün değildir.”
(10.04.2002 Tarih ve B.07.0.GEL.0.30/3049-376-399/16154 Sayılı Mukteza)

• Bankalar aracılığı ile yapılan ödemelerde, ödeme tarihi olarak bankaya ödeme tarihi dikkate alınabilir mi?

“…ceza indirimi uygulaması sonucu tahakkuku verilen vergi ve ceza miktarının ödeme tarihi olarak bu paranın .....banka ..... şubesine yatırıldığı tarihi esas almaya imkan bulunmamakta, bu paranın anılan şube tarafından T.C. Merkez Bankası’na aktarıldığı tarihin dikkate alınması gerekmektedir. Bu durumda da, ödeme bir aylık süre geçtikten sonra yapılmış olduğundan ceza indirimi şartları ihlal edilmiş bulunmaktadır.

Bu itibarla, mükellefin ceza indiriminden yararlanması söz konusu olamayacağından bir aylık ödeme süresinden sonra ödenmiş olan vergi ile indirimden arta kalan cezaların tamamlanması yolunda gerekli işlemlerin yapılması, bu miktarın tahsil ve takibi yoluna gidilmesi icap etmektedir.”
(12.03.2001 Tarih ve B.07.0.GEL.0.30/3049-376-392/13393 Sayılı Mukteza)

• Uzlaşma kapsamı dışındaki cezalar için VUK 376’ncı madde hükümlerinden faydalanılabilir mi?

“Söz konusu olayda ise, mükellef, adına tarh edilen vergi ve cezalar izin düzenlenen vergi/ceza ihbarnamelerinin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açma, uzlaşma, düzeltme ve ceza indirimi talep etme hakkına sahipken, bu sürenin son gününde uzlaşma talebinde bulunduğu ancak, Vergi Usul Kanunu’nun Ek 1'inci maddesine göre uzlaşma kapsamı dışında olduğu için bu talebin ..... Vergi Dairesi Müdürlüğü Uzlaşma Komisyonu’nun 09.08.2000 tarihli kararıyla reddedildiği anlaşılmaktadır.

Yukarıdaki açıklamalar uyarınca, mükellef ihbarnamelerin kendisine tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde ve uzlaşma tutanağının düzenlendiği 09.08.2000 tarihine kadar uzlaşmadan vazgeçmek suretiyle, Vergi Usul Kanunu’nun 376'ncı maddesinin uygulanması talebinde bulunmamış olduğundan, mükellef hakkında vergi dairesince yapılmış işlemler uygun görülmüş olup, Bakanlığımızca yapılacak herhangi bir işlem bulunmamaktadır.” (11.01.2001 Tarih ve B.07.0.GEL.0.28/2864-124-2892/1520 Sayılı Mukteza)

• VUK 376’ncı madde hükümlerinden faydalanılarak vergi ceza ödemeleri yapıldıktan sonra, VUK 371’inci maddede yer alan pişmanlık hükümlerinden faydalanılabilir mi?

“Bu itibarla, mükellef ve vergi sorumlularının adlarına tarh edilen vergi ve kesilen cezalar için önce Vergi Usul Kanunu’nun 376’ncı maddesinde düzenlenmiş olan indirim müessesesinden faydalanma talebinde bulunup, daha sonra ihbarnamenin tebliğ tarihini takip eden 30 günlük süre içerisinde ödenmemiş tutarlar için bu taleplerinden vazgeçtiklerini bir dilekçe ile beyan etmek suretiyle yine aynı Kanun’un Ek:112’ nci maddesinde düzenlenmiş olan uzlaşma hükümlerinden yararlanmaları imkân dâhilinde bulunmaktadır.

Yukarıda belirtilen hüküm ve açıklamalara göre, adınıza düzenlenen ihbarnamelerdeki tutarlar için 376’ncı madde hükmünden yararlanıp ödeme yapılmış olduğundan Vergi Usul Kanunu’nun Ek:1–6 maddeleri gereğince uzlaşma hükümlerinden yararlanma hakkınız bulunmamaktadır.”
(14.10.2008 Tarih ve B.07,1.GİB.04.99.16.01/01VUKEk – 1– 2008MUK – 50 Sayılı Mukteza)

Cezalarda İndirim İmkanı Dikkatten Kaçmasın!
Vergi cezalarında indirim denildiği zaman mükelleflerin pek çoğunun aklına “uzlaşma” gelse  bile; VUK ’nun 376’ncı maddesinde yer alan  “ceza indirimi” mekanizması da  her zaman  önemli bir alternatif olarak akılda tutulmalıdır. Sedat Küpeli http://www.kpmgvergi.com

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.