Yenileme fonu, işletmeye ait amortismana tabi iktisadi kıymetin (ATİK) satışından elde edilen kârın veya yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen değerini kaybetmesi nedeniyle alınan sigorta tazminatı karşılığında hesaplanan fazlalığın, ilgili iktisadi kıymetin yenilenmesi amacıyla bilançonun pasifinde özel bir fonda azami 3 yıl vergi kapsamı dışında tutulmasıdır. Elde edilen kârın vergi dışında tutulması bir vergi ertelemesi niteliğindedir. Yenileme fonu olarak ayrılan tutar, satılan veya değerini kaybeden iktisadi kıymetin yerine alınan ATİK’ in amortismanında kullanılır. Yenileme fonunun yeterli olmaması halinde mahsup edilmeyen amortisman kısmı normal şekilde dönem gideri olarak dikkate alınır. Belirtilen süre içinde mahsup edilmeyen yenileme fonu vergi matrahına ilave olunur.www.ozdogrular.com

Yenileme fonu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 328. ve 329. maddelerinde hüküm altına alınmış olup uygulamanın amacı işletmelerin mali bünyeleri güçlendirmek, işletmeler açısından gelişimi ve değişimi desteklemektir. Söz konu uygulamandan yararlanma şartları madde hükmü içerisinde açıkça belirtilmiş ve ATİK’ in satışından doğan karın veya ATİK’ e ilişkin olarak alınan tazminat fazlasının özel bir fon hesabında en fazla üç yıl süreyle bekletilebileceği söylenmiştir.

YENİLEME FONU KAVRAMI VE YARARLANMA ŞARTLARI

A- YENİLEME FONU KAVRAMI

Yenileme fonu, “Amortismana Tabi Malların Satılması” başlığı altında 213 sayılı VUK’un 328. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Madde metninde;

“Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.ozdogrular.com

Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.ozdogrular.com

Devir ve trampa satış hükmündedir.

Şu kadar ki, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın matrahına eklenir.ozdogrular.com

Yukarıdaki esaslar dâhilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kar, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.” denilmektedir.

Bununla birlikte gene Mezkûr Kanun’un “Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı” başlığı altında madde 329’ da;

“Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen ziyaa uğrayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu takdirde farkı kar veya zarar hesabına geçirilir.

Şu kadar ki, alınan sigorta tazminatı ile ziyaa uğrıyan malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde tazminat fazlası, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmamış olan tazminat farkları kara ilave olunur.ozdogrular.com

Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu tazminat fazlası, o yılın matrahına eklenir. Yukarıdaki esaslar dâhilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur.” denilmek suretiyle yenileme fonunun esasları açıkça ifade edilmiştir.ozdogrular.com

Bu esaslar dâhilinde “Yenileme Fonu”nu kavramından; ATİK’ in satışından elde edilen kar veyahut yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden tamamen veya kısmen hasara uğrayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı fazlasının; satılan ya da hasara uğrayan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunduğu veya bu hususta işletmeyi idare edenler yenilenmesi yönünde karar vermiş ve teşebbüse geçmiş olduğu takdirde, satıştan ortaya çıkan kâr veya alınan sigorta tazminatı fazlalığın azami 3 yıl süre ile pasif geçici bir hesapta tutulmasının anlaşılması gerekmektedir. ozdogrular.com

B- YENİLEME FONUNDAN YARARLANMA ŞARTLARI

1- Bilanço Esasına Göre Defter Tutulmalıdır

2- Yenileme Fonu Ayrılabilmesi İçin İşletme Yöneticileri Tarafından Karar Verilmiş ve Teşebbüse Geçilmiş Olması Gerekir

3- Yeni Alınacak ATİK’ in Eskisi İle Aynı Türden Olması Gerekir

4- Satılan ve Yenilenecek Olan İktisadi Kıymet, Amortismana Tabi Olmalıdır,ozdogrular.com

213 sayılı VUK madde 314’de “Boş arazi ve boş arsalar amortismana tabi değildir…”denilmek suretiyle ilgili iktisadi kıymet için amortisman ayrılamayacağı hükme bağlanmış, dolayısıyla da boş arsa veya boş arazinin satışından elde edilen kar için yenileme fonundan yararlanılması söz konusu değildir. İlhan Çetin, Hasan Eyüpoğlu/E-Yaklaşım / Kasım 2015 / Sayı: 275

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti /Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.