Bilindiği gibi, ilişkili kişiler ile gerçekleşen işleme konu olan mal veya hizmet fiyatının/bedelinin emsal fiyatlar ile kıyaslandığı “Karşılaştırılabilir Fiyat Yöntemi” haricindeki diğer transfer fiyatlandırması yöntemleri olan ‘’Maliyet Artı Yöntemi’’, ‘’Yeniden Satış Fiyatı Yöntemi’’ ve ‘’İşleme Dayalı Net Kar Marjı Yöntemi’’, kontrol altındaki işlem (ilişkili işlem) sonucu elde edilen karlılık ile ilişkisiz taraflar arasında gerçekleşen (kontrol dışı ve bağımsız) benzer bir işlem sonucu elde edilen karlılığın karşılaştırılmasına dayanmaktadır. Söz konusu karlılıkların, elde edilen gelirler ve katlanılan maliyetlere, diğer deyişle gelir tablosu kalemlerine bağlı olmasından ötürü, transfer fiyatlandırması analizlerinde gelir tablosu oldukça önemlidir.

Transfer Fiyatlandırması Açısından Gelir Tablosu Ayrıştırmasında Nelere Dikkat Edilmeli?

Burada dikkat edilmesi gereken husus, karlılık bazlı transfer fiyatlandırması yöntemlerini uygularken sadece kontrol altındaki işlem sonucu ortaya çıkan karlılığın analize konu olmasıdır. Konuyu açmak gerekirse; Transfer Fiyatlandırması analizine konu olan işlemde test edilen tarafın ilişkisiz kişiler ile de ticari faaliyeti olması durumunda, şirketin yılsonunda tüm bu faaliyetlerinden elde edeceği karlılık kontrol altındaki işlem sonucu elde edeceği karlılıktan farklı olabilecektir. Yani analizde test edilen tarafın tüm faaliyetleri sonucu elde ettiği karlılığa bakıldığında, karı oluşturan unsurlardan birisi de bağımsız taraf işlemleri olacağından, ilişkili işlem değerlendirmesi sağlıklı bir analize dayanmayacaktır.

Yukarıdaki duruma ilave olarak, ilişkisiz taraf işlemi olmasa dahi, aynı şirket ilişkili tarafları ile birden fazla farklı türde işlem gerçekleştirmiş olabileceğinden benzer sorun burada da ortaya çıkabilecektir. Şöyle ki; şirketin tüm faaliyet sonuçlarına bakmak, işlemlerin tek tek sağlıklı bir analizini engelleyecektir. Bir örnekle açıklamak gerekirse, ilişkili tarafı adına fason üretim faaliyeti ile meşgul olan bir grup firması aynı zamanda yine ilişkili tarafına rutin bir hizmet sağlamaktadır.

Dolayısıyla, şirketin katlanmış olduğu maliyetler ve oluşan gelirleri hem üretim faaliyeti hem de sağlamış olduğu hizmetten ötürü doğmaktadır. Test edilen tarafın ilişkili taraf adına yaptığı üretim faaliyetlerinin karlılığını analiz ederken şirketin genel karlılığı dikkate alındığında, söz konusu karlılıkta şirketin ilişkili tarafına sağlamış olduğu rutin hizmet gelirlerinin ve katlanmış olduğu maliyetlerin etkisi de olacağından analizin doğruluğu sorgulanabilecektir.

Ayrıca karlılığı etkileyebilecek ürün/hizmet türü veya satışın gerçekleştiği coğrafi bölge gibi etkenleri göz önünde bulundurarak ayrıştırılmış gelir tabloları ve bunun sonucunda çıkan karlılıklar Transfer Fiyatlandırması analizinin güvenilirliğini artıracaktır.

Ayrıştırılmış Gelir Tablosunun Uygulamada Faydaları

Transfer Fiyatlandırması uzmanları veya mükellefler yukarıda bahsi geçen etkenlerin, analizin doğruluğu üzerindeki etkilerini en aza indirebilmek amacıyla mevcut gelir tablosu ve finansal tabloları mümkün olduğunca ayrıştırmaya çalışmaktadırlar. Örneğin; fason üretim yapan bir mükellef, üretmiş olduğu ürünlerin ayrıca dağıtımını gerçekleştirerek sınırlı bir dağıtım işlevi üstlenmektedir. Şirketin gelir tablosunda yer alan satış ve pazarlama giderlerinin fason üretim faaliyeti ile bir ilişkisinin olmadığı açıktır.Söz konusu satış ve pazarlama giderleri dağıtım faaliyeti ile ilişkilendirilmelidir.Bu şirketin insan kaynakları departmanının sadece üretim faaliyeti için hizmet verdiği durumda, bu departmana ilişkin maliyetlerin dağıtım faaliyetiyle ilişkilendirilmesi yanlış olacaktır. Bu şekilde belirli gider kalemlerinin mükellefin hangi müşteri, işlev veya iş koluna ait olduğunun bilindiği durumlarda bu giderler direkt olarak söz konusu satışlar ile ilişkilendirilmelidir.

Günümüzde birçok ülkede olduğu gibi Türk Vergi İdaresi de incelemelerde mükelleflerden detaylı şekilde ayrıştırılmış gelir tablolarını talep edebilmektedir. Örneğin; dağıtım faaliyeti yürüten bir mükellefin spesifik bir ürününün satışından elde etmiş olduğu karlılık, aynı sektörde faaliyet gösteren bağımsız tarafların yine o ürün dağıtımı üzerinden elde ettikleri karlılıklar ile karşılaştırılabilmektedir. Vergi İdaresi bu karşılaştırmayı yapabilmek amacıyla mükelleflerden bu verileri herhangi bir zamanda isteyebilmekte ve birçok mükellef söz konusu finansal tablolarını başından itibaren bu kapsamda ayrıştırmadığı için özellikle geçmişe dönük verileri sağlamada zorluk yaşayabilmektedir. Hâlbuki günümüzde muhasebe sistemleri/programları istenildiği gibi düzenlenebilmekte ve finansal tablolar ve raporlar birçok etkene göre alınabilmektedir.

Ayrıca yukarıda sözü edilen etkenlere göre ayrıştırılmış gelir tabloları iç emsal verisinin olmadığı ve dış emsal analizi gerektiren durumlarda daha sağlıklı sonuçlara ulaşılabilmesine olanak sağlamaktadır. Örneğin kontrol altındaki dağıtıcı bir firmayı, ihracat ve gümrük danışmanlığı işlevi de olan bağımsız emsal dağıtıcı firmalar (bu firmalar seçilebilecek uygun emsal firmalar olsa bile) ile karşılaştırmak için bazı düzeltme işlemlerine gerek vardır. Bu düzeltme işlemlerini gerçekleştirebilmek için emsal firmaların analize konu firmadan farklı olan işlevleri için katlandıkları maliyetler veya elde ettikleri gelirlerin elimine edilmesi gerekmektedir. Bilindiği gibi mevcut düzenlemelere göre günümüzde mükelleflerin ayrıştırılmış gelir tablosu oluşturması zorunluluğu yoktur. Fakat ileride bu zorunluluğun yürürlüğe girmesi, hem mükelleflerin hem de Vergi İdaresi’nin işini kolaylaştırabilecektir. Bu kapsamda iç emsal verilerinin kullanıldığı ve karlılığın test edildiği Transfer Fiyatlandırması analizlerini daha güvenilir olabilir, dış emsal karlılık analizleri için de daha sağlıklı ve güvenilir veri tabanları oluşturulabilir.

Sonuç olarak mükelleflerin finansallarını dönem başından itibaren sistemli bir şekilde ilişki durumu, iş kolu, faaliyeti veya işlevleri ve gerekli olduğu durumlarda ürün gamı, farklıülkelere satışları varsa ülke temelli tutmaları, mükelleflerin işini kolaylaştıracak ve dolayısıyla karlılık bazlı Transfer Fiyatlandırması analizlerinin daha güvenilir olmasını ve Vergi İdaresi’nin daha sağlıklı bir karşılaştırma yapabilmesini sağlayacaktır. Murat Kılıç /kpmg.com.tr

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti /Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.