Türkiye ekonomisinin 3 yıllık yol haritası Orta Vadeli Program sessiz sedasız açıklandı. 3 yıl için yüzde 5 ile 6 arasında değişecek büyüme oranlarıyla makul, 1 trilyon dolara yaklaşan gayri safi yurtiçi hedefiyle iddialı görünen programın işsizlik için öngörüleri ise beklentileri karşılamaktan uzak. 3 yıl içinde 1.3 milyon kişiye yeni istihdam yaratılmasını öngören programa göre ise işsizlik oranı ancak yüzde 9,7'ye gerileyecek.

Uluslararası Para Fonu (IMF) ile sürdürülmekte olan stand-by'ın sona ermesinin ardından, Türkiye ekonomisi için yeni çapa arayışında 2009-2011 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program'ın (OVP) ayrıntıları büyük bir merakla bekleniyordu. IMF ile anlaşma bittiği günlerde açıklanan Orta Vadeli Mali Çerçeve (OVMÇ) Türkiye ekonomisinin yeni çapası olarak lanse edilmişti. Uzmanların OVMÇ'de bulduğu bazı eksikliklerin ve açıklanan hedeflerdeki belirsizliklerin ise yakın bir dönemde açıklanacak Orta Vadeli Plan'da yer alacağı bildirilmişti. Bu beklentinin odağındaki OVP, geçen hafta sonunda Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından hazırlanarak sessiz sedasız yayımlandı. Ancak Türkiye'nin sıcak gündemi içinde kamuoyu nezdindeki ömrü 1 günlük oldu. Hedefler pek fazla tartışılamadan yeni gündemlere geçildi.

Türkiye'nin önümüzdeki 3 yıllık ana perspektifini ortaya koyan programın dikkat çeken ana hedeflerinden birini "gelirini daha adil paylaşan bir Türkiye" oluşturuyor. Kayıtdışılık, işsizliğin azaltılması, cari açık gibi Türkiye'nin değişmeyen sorunlarına çözüm önerilerine yer verilen program, bir türlü çözülemeyen temel sorun niteliğindeki işsizlikte ise umut verici bir hedef içermiyor. 2007 yılı sonu itibariyle yüzde 10,6 düzeyinde olan işsizlik, programa göre 2009'da sadece yüzde 9,8'e inecek. 2010 ve 2011 yıllarında ise, yüzde 9,7'nin altına düşemeyecek. İşsizlik sorunu yakıcı olarak varlığını korumaya devam edecek.

Küresel krize önlem arayışı

Dünyadaki yeni konjoktür dikkate alınarak diğer yıllardan farklı olarak OVP küresel kriz ve buna karşı alınabilecek önlemler sıralanarak başlıyor. Programda, gelişmiş ülkelerin finans piyasalarından başlayarak bütün dünyada büyüme, enflasyon, kur gibi temel ekonomik göstergeleri olumsuz yönde etkileyen likidite ve kredi krizi odaklı küresel dalgalanmaların Türkiye'ye de tesir ettiği belirtilirken, "Küresel ekonomik büyümedeki yavaşlamanın yanı sıra enerji, gıda gibi ürün ve hammadde fiyatlarındaki aşırı artışlar dünyada enflasyonist bir ortam oluşturuyor" saptamasına yer veriliyor.

Ekonomi yönetimi ve bakanların küresel krizin Türkiye'ye yansıdığını net bir şekilde dile getirmekten kaçındığı bir dönemde yapılan bu saptamaların ardından; krize karşı izlenecek yol haritası da net olarak programda görülüyor. Buna göre büyüme, mali kural yani kamu harcama ve gelirlerine bazı yasal sınırlar konulması, yapısal reformlar ve uygun para politikası yeni dönemin anahtarları olacak.

1 trilyon dolar sınırı

3 yıla ilişkin iddialı hedefler de programda yer buluyor. 2011 yılı itibariyle 900 milyar doları aşmış bir gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) programdaki en temel hedef. Dünyanın durgunlukla, ekonomik kriz ikilemi arasında kaldığı bu dönemde Türkiye'nin gelecek yıl yüzde 5, 2010 yılında yüzde 5,5 ve 2011 yılında yüzde 6 büyüyeceği öngörülüyor.

Büyümeye en büyük katkıyı yapması beklenen özel tüketim harcamalarındaki artış hedefleri de yüksek. Yıllık ortalamada reel olarak özel tüketim harcamalarının yüzde 5,5, özel sabit sermaye yatırım harcamalarının yüzde 6,8, kamu tüketim harcamalarının yüzde 3,7 ve kamu sabit sermaye yatırım harcamalarının yüzde 2,4 oranında artması da, programın temel hedefleri arasında bulunuyor. Geçen hafta açıklanan büyüme oranlarının beklentileri aşmasında da etkili olan iç tüketimdeki artış gelecek üç yıl için de büyümede önemli sorumluluk üstleniyor.

Enflasyon hedefleri ise 2009, 2010 ve 2011 yılları için sırasıyla yüzde 7,5, yüzde 6,5 ve yüzde 5,5 olarak sıralanıyor. İstihdam olanaklarını artırıcı uygulamaların da etkisiyle program döneminde yaklaşık 1.3 milyon kişiye yeni istihdam yaratılacağı öngörülüyor, ancak bu durum işsizlikte gözle görülür bir azalmaya neden olamayacak.

Nükleer santral kararlılığı

Programa göre halen 150 dolar seviyesini zorlayan ham petrol fiyatları, bir miktar düşecek ancak artık 100 doların altında olmayacak. Ham petrol fiyatı 2009 yılı için 118.6 dolar öngörülürken, 2010 ve 2011 yıllarında 117.2 dolar düzeyinde olacak. Yüksek petrol fiyatlarına bağlı olarak cari açık da, 2009 ve 2010 yılında gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 6,8'i, 2011 yılında da yüzde 6,5'i kadar olacak. Dünyanın da temel gündem maddelerinden olan enerji, programda önemli bir yer tutuyor.

"Nükleer santral kurulması, ulusal düzeyde doğalgaz arz güvenliğinin sağlanması için adım atılması, ithal kaynak olan doğalgaza aşırı bağımlılığı azaltmak için yerli ve yabancı kaynakların elektrik enerjisi üretim amaçlı kullanımına hız verilmesi, uzun dönemli elektrik arz açığının önlenmesi için gerekli önlemlerin alınması" programda yer alan hedeflerden sadece birkaçını oluşturuyor.

Cari açığa büyük önem

DPT tarafından hazırlanan programda, Türkiye'nin değişmeyen kaderi niteliğindeki iki konu da yerini koruyor: Cari açık ve kayıtdışılık. Küresel ekonomide belirsizliklerin arttığı bir ortamda cari açığın finanse edilmesinin de özel önem taşıdığı belirtilen programda, atılacak adımlar ise küresel sermayenin Türkiye'ye yönelmesini sağlayacak düzenlemelerin yapılması, enerji ve enerji dışı dış ticaret dengesi yanında, hizmetler ve yatırım gelirleri dengesinin iyileştirilmesi, uluslararası yatırımların payının artırılması olarak sıralanıyor.

Progrmanı hedeflerinin gerçekleşebilmesi için ihracatta 2008 yılının başından beri gözlenen ithalattan az da olsa yüksek artış oranları ise hem dış ticaret açığını hem de cari açığın emniyet sübabı olarak öne çıkıyor. Ancak bu artışların daha artması için rekabet gücünü artıracak düzenlemelerin yapılması büyük önem arz ediyor.

Yıllardır değişmeyen bir diğer ekonomik sorunumuz kayıtdışılık konusunda da, yıllardır bilinen ama bir türlü uygulanamayan tedbirler ardı ardına sıralanıyor.

Fındıkta TMO'ya yük getirmeyecek çözüm

Programda faiz dışı fazla ve KİT'lerle ilgili detaylı bölümler de yer alıyor. KİT'lerde dönem boyunca GSYH'nin yüzde 0,3'ü kadarlık faiz dışı fazla hedefinin tutması için her türlü önlemin alınacağı vurgusu yapılan programda, devam eden özelleştirmelerin yaratacağı KİT gelirlerini azaltıcı etkiye karşın bu hedefin tutturulacağı vurgulanıyor.

Bu da KİT'lerin mali durumunun en kısa sürede dengeye oturtulması, hatta alınacak önlemlerle özelleştirilen kuruluşlar nedeniyle oluşacak açığın da mevcut KİT'ler üzerinden karşılanacağı anlamına geliyor. Bunun ilk aşamasını kuşkusuz geçtiğimiz günlerde başlayan enerji zamları oluşturuyor. Elektrik zamları konusunda sanayi lehine bir tutum izleneceği ve otomatik fiyatlandırmaya geçileceği bir kez daha vurgulanıyor.

Uzun süredir bütçeye yük getirdiği vurgulanan fındık alımları konusunda da programda eylem taahhüdü yer alıyor. Buna göre, fındığa yönelik olarak TMO'ya yük getirmeyecek ve sektörün sağlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşmasını sağlayacak bir politika izlenecek.

OVP'YE GÖRE GELECEK 3 YILDA NELER YAPILACAK?

* İstikrarla büyümeden, büyümeyle istikrara geçişin makroekonomik çerçevesi oluşturulacak.

* Reel sektör, büyüme ve istihdam odaklılık ön planda tutulacak.

* OVMÇ ile enflasyon hedeflemesi, programın önemli parametrik bileşenlerinden olacak.

* Mali kurala ilişkin teknik çalışma tamamlanacak, kalıcılığı sağlanacak.

* Uygun para politikasına ve enflasyonu düşürme mekanizmalarına devam edilecek.

* Kamu kesimi dengesinin ve kamu borç stokunun GSYH'ya oranları ile enflasyon ve faizi daha iyi konumlara getirecek politikalara öncelik verilecek.

* Piyasa ekonomisinin yapısı ve kurumsallaşma kalitesi ile ekonominin küresel rekabete dayanma kapasitesi artırılacak.

* Reform sürecinde yeni açılımlar oluşturulacak, gerçekleştirilen reformların uygulama süreci güçlendirilecek.

* 9'uncu Kalkınma Planı, AB'ye uyum ve hükümet programı ile eylem planından oluşan politika öncelikleri ve tedbirler etkin şekilde uygulamaya konulmaya devam edilecek.

* Özelleştirme sürecinin ve yatırım ortamının iyileştirilmesine devam edilecek.

* Mahalli idarelerin ve KİT'lerin kurumsal yönetişim, mali disiplin, saydamlık, istatistik kalitesi artırılacak.

Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi Seyfettin Gürsel:

Bu iddialı 'Orta Vadeli Programı' hangi hükümet yapacak

Orta Vadeli Programda (OVP) yılda yaklaşık 400 bin istihdam artışı öngörülüyor. Tarımda istihdam kaybetmeye devam edeceğine göre, 500 binin üzerinde tarım dışı sektörlerde istihdam yaratılması öngörülüyor. Bu oldukça iddialı bir istihdam hedefi.

Bunun için büyümeye bakmak gerekiyor. Programda 2009'da yüzde 5, 2010'da yüzde 5,5 ve 2011'de yüzde 6 büyüme öngörülüyor. Yüzde 5 büyümeyle 50 binin üzerinde net istihdam yaratılamaz. Bunu çok kesin olarak söyleyebilirim. Dolayısıyla 2009'un işsizlik oranının artacağını sanıyorum. Burada bıçak sırtı bir durum var. Yüzde 5,5 büyümeyle belki bu istihdam hedefi tutturulabilir ama işgücü piyasasını esnekleştirmek koşuluyla. OVP'ın politika bölümünde mali imkanlar çerçevesinde işgücü piyasasının esnekleşmeye devam edeceği söyleniyor. 2009 ve 2010 için bir takım kaynaklar yaratmak gerekiyor ve işgücü ile istihdam üzerindeki vergi yükünü hafifletmeye devam etmek lazım. Bunlar yapılmadan programdaki işsizlik ve istihdam hedefleri gerçekçi görünmüyor.

Yeni kaynaklara ihtiyaç var

Programda 2009 ve 2010 için merkezi bütçe açığı yüzde 1,4, GSMH'ya oranı 1,3 olarak hedefleniyor. Bu hedefler de çok iddialı, vergi yükünün de 1 puan düşürülmesi hedefleniyor. Yüzde 5, 5,5 gibi büyümelerle bu hedeflere ulaşmak için mutlaka kayıtdışılığı geriletmek gerekiyor. Hem işgücü piyasasında istihdam ve vergi yüklerini düşürmeye devam edeceksiniz, bütçe açığını son derece düşük tutacaksınız. Bunları ancak yeni kaynaklarla gerçekleştirebilirsiniz. Bu kaynaklar iki yönden yaratılabilir. Başlanmış bir politika var, gelir vergisinin daha etkin bir şekilde toplanması hedefleniyor. Türkiye'de daha adil bir gelir dağılımı ancak vergi yoluyla yapılabilir, bunu transferlerle yapmak yanlış ve verimsiz olur. İkinci kaynak ise kayıtdışılığı gerileterek yaratılabilir.

İthalatın daha az artması şart

İhracatın dolar bazında da olsa ithalattan bir miktar daha hızlı artacağı varsayımı var. Zaten büyümenin nispeten yüksek tutulabilmesinin ardındaki önemli varsayımda bu. Yüzde 10 civarında bir ihracat artışı ve onun biraz altında ithalat artışı öngörülüyor. Bunun nasıl gerçekleştirileceği açıkla programa konmuş değil. Bunun kurla olmayacağı malum. Bu daha esnek işgücü ve daha fazla üretken kamu yatırımları ile gerçekleştirilebilir.

Bu program çok iddialı bir program ama bu iddialı programı hangi hükümet yapacak. Bugünkü hükümet bundan iki ay sonra yerinde olacak mı, nasıl bir hükümet olacak bunu bilemiyoruz. Bence en önemli problem bu.

http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=100943Türkiye ekonomisinin 3 yıllık yol haritası Orta Vadeli Program sessiz sedasız açıklandı. 3 yıl için yüzde 5 ile 6 arasında değişecek büyüme oranlarıyl...

( KB)