ÜCRET HACZİNİN HANGİ ORANDA YAPILACAĞI

İş Kanunu’nun 35. madde hükmüne göre, işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemezveya başkasına devir ve temlik olunamaz. Geri kalan miktar işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyelerinin geçimini sağlamaya yetme­yecek ise, haciz veya temlik edilebilecek miktar, hâkim tarafından daha da azaltılabilir. Ancak, bu sınırlamalar nafaka borçları için uygulanmayacaktır.

Nafaka borcu için yapılan ücret hacizlerinde ilk gelen nafaka için net ücretten kesinti yapılır. Daha sonra ikinci bir nafaka için haciz gelirse, birinci kesinti yapıldıktan sonra ikinci nafaka bakiye ücretten kesilir. Bunların üzerine bir de adi alacak haczi gelirse ilk iki kesinti yapıldıktan sonra bakiye ücretin dörtte biri (veya gelen ücret haczi talimatına göre istenen oran) kesilmelidir.

İşçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatıgibi alacakları bakımından dörtte bir kuralı uygulanmaz ve bu ödemelerin tamamı hacze konu olur(2). İkramiye ise Yargıtay’ca da kabul edildiği gibi ücretten sayılır ve dörtte bir kuralına tabidir(3).

İİK md. 83’e göre, borçlunun birden fazla alacaklısı ücret üzerinde haciz talebinde bulunmuş ise, “hacizler sıraya konmalı ve önceki haczin kesintisi bitmedikçe diğer alacaklının alacağı için kesintiye gidilmemelidir.”(4).

Eğer asgari ücretli bir çalışanın vergi borcu için haciz uygulanmışsa, ücretin dörtte biri değil sadece onda biri haczedilebilir(6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun md.71/II).

Bankadan alınan kredilerin geri ödenmesinde, kredi sözleşmesinde otomatik virman talimatı verilmiş olması durumunda, banka maaş hesabının tamamına bloke koyabilir ve ücret haczindeki dörtte bir kuralı uygulanmaz(5).

ÜCRET HACZİNİN NASIL YAPILACAĞI

Ücretlerin nasıl ve ne oranda haczedilebileceği İİK md. 83 ve md. 355 vd. hükümlerinde gösterilmiştir. İİK md. 83’te kısmen haczi caiz olan şeyler sayılmıştır. Kısmen haczi caiz olan şeylerin başında da ücretler gelmektedir.

İİK md. 83/1’de, “…borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra müdürünce lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir”denilerekicra müdürlerine takdir yetkisi tanınmıştır.  Gerekli miktar icra müdürü tarafından borçlu ve ailesinin sosyal durumlarına göre takdir edilebilir(6). Ancak, ağır iş yükü altında bulunan icra müdürlüklerinin Kanun’un kendilerine tanımış olduğu bu takdir hakkını gereği gibi kullandıkları söylenemez(7).

Borçlu ve ailesinin geçimi için ortaya çıkarılması gereken miktarı tespit eden işleme karşı alacaklı, borçlu ve/veya borçlunun ailesinden bir kimse şikâyet yoluna başvurabilir. Müstakbel alacak niteliğinde olan yani, henüz doğmamış ancak ileride doğması muhtemel olan ücret alacağı üzerine de haciz uygulanabilir. Uygulamada borçlunun ücretinin dörtte birinin haczi ile yetinilmesinden dolayı, İİK’nın 355. maddesi uyarınca işverene gönderilecek bildiriye borçlunun ücretinin dörtte birinin haczedildiği yazılmaktadır.

Alacaklının, borçlunun maaş veya ücretinin haczini istemesi halinde, icra müdürlüğü işverene bir ihbarname gönderir. Bu ihbarname ile borçlunun ücretinin haczedildiği, hak kazanılan ücretin en geç bir hafta içerisinde icra dairesine bildirilmesi gerektiği ve borç bitinceye kadar haczedilen ücret miktarının borçlunun ücretinden kesilip İcra Dairesine gönderilmesinin lazım geldiğine ilişkin hususlar işverene bildirilir.

Ücret haczi tebligatı alan işveren geliş tarihini zarfın üzerine yazıp bir hafta içerisinde İcra Müdürlüğüne aşağıdaki gibi bir dilekçe ile bildirimde bulunmalı ve işçiye ücret ödemesi yaparken İcra Müdürlüğünün koyduğu oranda ücretten kesinti yapıp icra dosyasına yatırmalıdır. Aksi halde, kesilmeyen veya derhal gönderilmeyen para, ayrıca mahkemeden hüküm alınmasına hacet kalmaksızın icra dairesince sorumluların maaşlarından veya sair mallarından alınır. Bu kişilerin asıl borçluya rücu hakkı saklıdır (İİK md.356).

Ücret haczi yazısı gelmeden önce çalışan işten ayrıldıysa veya çıkartıldıysa, işçinin ayrılış tarihini ve mevcut adreslerini bildiren dilekçenin bir hafta içerisinde icra müdürlüğüne verilmesi gerekir. Ücret haczi yazısı geldikten sonra işten ayrılan veya çıkarılan kişinin alacakları varsa, ücretin dörtte biri, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı alacağının ise tamamı icra dosyasına ödenmelidir(8).

İŞÇİNİN  ÜCRETİNE SIK SIK HACİZ GELMESİNİN GEÇERLİ İŞTEN ÇIKARTMA SEBEBİ SAYILMASI

İşçinin, ücretine sık sık haciz gelmesine yol açması, işten çıkartma için Yargıtay’ca geçerli sebep sayılmıştır(9). Karara konu olan olayda davalı işveren, ücretlerinde haciz bulunan işçiler için tamim yayınlayarak hacizlerin kaldırılmasını istemiş, uyarılara rağmen herhangi bir işlem yapmayan ve ücreti üzerinde haciz bulunan 164 işçiden borcu yüksek olan 15 işçinin iş sözleşmesini bu nedenle feshetmiştir. İşveren işçilerin bu davranışının işyerinde olumsuzluklara neden olduğunu, feshin davacının davranışlarından kaynaklanan geçerli nedene dayandığını savunmuştur.  Yerel mahkeme çalışanın ücretine sık sık haciz gelmesi olayını geçerli bir sebep olarak addetmemiş, Yargıtay ise olayın şekline göre bunun fesih için geçerli bir sebep teşkil ettiği kararına varmıştır.

Gerçekten işyerinin sürekli bu işle meşgul edilmesi, iş akışını olumsuz etkileyen bir külfet oluşturmaktadır. Geçerli sebeple fesihte işçinin kıdem ve ihbar tazminatları ödenir. Fesih sebebinin geçerli sayılması sadece işçinin işe iadesine engel olur. Müjdat ŞAKAR/Yaklaşım /Nisan 2017/Sayı:292

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.