A- TİCARET UNVANININ BELİRLENMESİ

Tüzel kişi tacirler gibi gerçek kişi tacirler de Kanun’a uygun bir ticaret unvanı seçmek, ticari işletmesine ilişkin işlemleri, ticaret unvanıyla yapmak ve işletmesiyle ilgili senetlerle diğer belgeleri bu unvan altında imzalamak zorundadır (TTK md. 18/I, 39/I).

Gerçek kişi tacirin ticaret unvanı, her şeyden evvel kısaltılmadan yazılan ad ve soyadından oluşur (TTK md. 41/I). Gerçek kişiler, başkasının adı ve soyadını kullanamaz. Örneğin, gerçek kişi tacirin adı-soyadı Ahmet Demir ise ticaret unvanı da esas itibariyle Ahmet Demir’dir. Bununla birlikte, gerçek kişi tacirler, bu unvana TTK’nın 46. maddesine uygun ekler yapabilir(4). O halde, gerçek kişi tacirin kimliği, işletmesinin genişliği, önemi ve finansal durumu hakkında, üçüncü kişilerde yanlış bir görüşün oluşmasına sebep olacak nitelikte bulunmamak, gerçeğe ve kamu düzenine aykırı olmamak şartıyla; ticaret unvanına, işletmenin özelliklerini belirten veya unvanda yer alan kişinin kimliğini gösteren ya da hayali adlardan ibaret olan ekler yapılabilir. Örneğimize devam edecek olursak, ek yapılmak suretiyle ilgili ticaret unvanının, Ahmet Demir Demir Market, Ahmet Demir Yapı Dekorasyon, Ahmet Demir Çelik İnternet Kafe şeklinde belirlenmesi mümkündür. Ancak, gerçek kişiler ticaret unvanlarına bir şirketin var olduğu izlenimini uyandıracak ekler yapamazlar. “Türk”, “Türkiye”, “Cumhuriyet” ve “Milli” kelimeleri ise ticaret unvanına ancak Bakanlar Kurulu kararıyla konabilir. Son olarak belirtelim ki, bir gerçek kişi tacirin faaliyet konuları birbirinden farklı olan birden çok ticari işletmesinin bulunması halinde, ticaret unvanına her işletme dolayısıyla ayırt edici ilaveler yapılarak tescil olunur.

Öte yandan, ticaret şirketlerinde olduğu gibi şahıs işletmelerinde de, ticaret unvanını kullanma hakkı sadece sahibine aittir. Dolayısıyla, şahıs işletmelerinin ticaret unvanları, sadece kayıtlı oldukları sicili müdürlüğü çevresinde değil, tüm Türkiye’de korunmaktadır (TTK md. 45). O halde, daha önceden tescil edilmiş unvanlarla benzerlik taşıyan ticaret unvanları tescil edilemez. Bu kapsamda, öncelikle www.tobb.org.tr portalındaki “Ticaret Sicili Gazetesi” başlığı altından ulaşılan unvan sorgulaması bölümünden veya Merkezi Sicil Kayıt Sisteminden (MERSİS), kullanılmak istenen unvanla benzer unvanlı işletmelerin bulunup bulunmadığının sorgulaması yapılmalıdır. Gerçek kişi tacirlerin ticaret unvanlarının tespitine ilişkin yapılan sorgulamada, ilk olarak tacirin adı ve soyadı ile eşleşen unvanların mevcut olup olmadığına bakılmalıdır; bu şekilde eşleşen bir kayıt yoksa söz konusu unvanın kullanılması mümkündür. Buna mukabil,  tacirin adı ve soyadı ile eşleşen bir kaydın varlığı söz konusu ise tacirin adı ve soyadına ayırt edici ek veya eklerin yapılması şartıyla bu unvan kullanılabilir.

B- İMZA BEYANNAMESİNİN (TESCİL TALEPNAMESİNİN) DÜZENLENMESİ

TTK’nın 40/II. maddesinde, her tacirin kullanacağı ticaret unvanını ve bunun altına atacağı imzayı notere onaylattırdıktan sonra ticaret sicili müdürlüğüne vereceği öngörülmüştür. Bunun yanında, anılan fıkraya, 6728 sayılı Kanunla(5) gerçek kişi tacir ile tüzel kişi tacir adına imza atmaya yetkili kişinin, ticaret unvanını ve bunun altına atacağı imzayı, noter onayı şartı aranmaksızın ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda yazılı beyanda bulunmak suretiyle de verebileceği hükmü eklenmiştir(6).

Söz konusu hükümde (md. 40/II) sadece imza onaylamasından bahsedilmiş ve beyanname deyimi zikredilmemiştir. Ancak,  Ticaret Sicili Yönetmeliği’nin(7) (TSY) 49. maddesinde aynı nitelikte olan bu onaylama işlemine “imza beyannamesi” ibaresiyle yer verilmiştir. Dolayısıyla, noterlikler, mezkûr madde doğrultusunda gerçekleştirilen bu onaylama işlemini imza beyannamesi adı  altında yapmaktadır. İmza sirkülerinden farklı olarak, imza beyannamesinde temsilcinin yetkilerine ilişkin herhangi bir açıklamaya yer verilmez. Ayrıca, noter tarafından imza beyannamesi düzenlenirken imza sahibinin kimliğinin saptanması amacıyla gerçek kişinin kimliğinden başka bir belge aranmaz ve işleme herhangi bir dayanak belge eklenmez.

Diğer taraftan, imza beyannamesi ile MERSİS üzerinden doldurulan taahhütnamenin bilgilerinin aynı olması gerekir. Ayrıca, imza beyannamesinin noter onaylı olarak ibraz edildiği hallerde MERSİS’te hazırlanan taahhütnamenin notere onaylatılması gerekmeyip, bu belgenin çıktısı alınarak imzalanması ve sicil müdürlüğüne sunulması yeterlidir(8).

C- İŞLETMENİN TESCİL VE İLAN EDİLMESİ

TTK’nın 40/I. maddesinde her tacirin, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren 15 gün içinde, ticari işletmesini ve seçtiği ticaret unvanını, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan ettirmesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Tescil başvurusu; gerçek kişi tacirin kendisi veya vekili ya da sözleşme ile kendisine yetki verilmiş temsilcisi tarafından yapılır. Başvuru dilekçesi, vekâleten imzalanıyorsa vekâletname aslı veya noter onaylı sureti dilekçeye eklenir.

Gerçek kişiye ait ticari işletmenin tescil başvurusunda;

- Tacirin adı ve soyadı, yerleşim yeri, kimlik numarası; varsa ticari işletmeyi temsile yetkili kılınan kişilerin adı ve soyadı, yerleşim yeri, taahhütname veya bu bilgilerin yer verildiği başvuru dilekçesi,

- İşletme sahibinin veya varsa temsile yetkili kılınan kişinin noter huzurunda düzenlenmiş ve ticaret unvanı altına atılmış imza beyannamesi

Ticaret Sicili Müdürlüğü’ne verilir.

Söz konusu belgeler arasında yer alan taahhütnamede; işletmenin unvanı, sermayesi, merkezi(9), işletmenin açılış tarihi ve bu tarihteki gerçek faaliyetinin konusu NACE koduyla birlikte açıkça gösterilir. Taahhütnamenin altına içerdiği bilgilerin doğru olduğu, aksinin tespit edilmesi durumunda sorumluluğun taahhütnameyi imzalayan kişi ya da kişilere ait olduğu yazılarak imzalanır. Taahhütnamede yer alması gereken bilgiler başvuru dilekçesinde de beyan edilebilir. Bu durumda ayrıca taahhütname aranmaz (TSY md. 24).

Şahıs işletmelerinin kuruluş başvurusunda, işletmenin iştigal alanının açık şekilde yazılması şarttır. Bahsi geçen işletmelerde sermaye zorunlu olmamakla beraber, uygulamada sermayenin en az 100 TL olarak belirlenmesi istenmektedir. Ancak, beyan edilen sermayenin ispat edilmesi zorunlu değildir. Bunun yanında, tescil başvurusunda, şahıs işletmesinin açılış tarihi ile işletmenin vergi levhasındaki işe başlama tarihinin aynı olması şartının arandığını belirtelim.

Gerçek kişilere ait ticari işletmelerde tescile tabi hususlar ise şunlardır: Ticaret unvanı, MERSİS numarası, işletme konusu, işletme sahibinin adı ve soyadı, vatandaşlığı, yerleşim yeri ve kimlik numarası, işletmenin merkezi, varsa temsilcinin adı ve soyadı, yerleşim yeri, kimlik numarası ve temsil yetkisinin kapsamı, varsa tahsis edilen sermayedir. İşletme sahibinin velayet veya vesayet altında bulunması veyahut kendisine bir yasal danışman atanmış olması gibi ehliyeti ilgilendiren hallerde bu durum ve veli, vasi veya yasal danışmanın kimler olduğu da tescil edilir (TSY md. 50). Yeri gelmişken belirtelim ki, tescil edilen gerçek kişilerin kimlik numaraları ise sicil gazetesinde ilan edilmez.

Bu arada, yabancı uyruklu gerçek kişiler de ülkemizde ticari işletme kurabilmektedir. Ancak bu durumda, yabancı uyruklu kişiye ait tercüme edilmiş noter onaylı pasaport sureti, ayrıca Türkiye’de ikamet etmekte ise noter onaylı ikamet tezkeresi, vergi dairesinden alınmış vergi kimlik numarası da ticaret sicili müdürlüğüne verilir.

Diğer taraftan, tacir işletmelerinin açılış işlemlerinin kolaylaştırılması, gereksiz belge taleplerinin önlenmesi ve beyana dayalı işlem tesis edilebilmesi amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca çıkarılan 2012/1 sayılı Genelge(10) uyarınca, şahıs işletmelerinin tescili için ticaret sicili müdürlüklerine yapılacak başvurularda; vergi levhası fotokopisi, defter ön yüz fotokopisi, tapu veya kira kontratı fotokopisi, nüfus cüzdan sureti, ikametgâh ilmühaberi gibi belgelerin istenmemesi, bunun yerine nüfus cüzdanı, ikametgâh ilmühaberindeki bilgiler, başvuru sırasında ilgililerden alınacak T.C. kimlik numarası kullanılarak Merkezi Nüfus İdaresi Sisteminden (MERNİS) ve vergi levhasında yer alan bilgiler de Maliye Bakanlığı Vergi Daireleri Otomasyon Projesi (VEDOP) sisteminden elektronik ortamda temin edilmesi öngörülmüştür. Uygulamada ise söz konusu bilgi ve belgeler istenmemekle birlikte, bunlara ilişkin gerçek kişi tacirden yazılı beyan talep edilmektedir.

D-İŞLETMENİN İLGİLİ TİCARET VE/VEYA SANAYİ ODASINA KAYDOLMASI

Ticaret siciline tescil edilen gerçek kişi tacirler, tüzel kişi tacirler gibi, işe başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde bulundukları yerdeki 5174 sayılı Kanun’a(11) tabi odaya kaydolmak zorundadır. Uygulamada, ticaret siciline tescil ile odaya kayıt, eş zamanlı olarak yapılmaktadır.

Odaya kayıt için başvuran gerçek kişiler, oda kayıt beyannamesi doldurur. Bu beyanname; gerçek kişi tacirin kendisi veya sözleşmeyle kendisine yetki verilmiş temsilcisi tarafından imzalanır. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın 2012/1 sayılı Genelgesi gereğince, odaya kaydolacaklardan belge istenmemesi, ilgili sicil bünyesinde bulunan belgelerin sicilden temin edilmesi, diğer bilgi ve belgelerin teyitlerinin ise elektronik ortamda ilgili kuruluşlar nezdinde yapılması esastır.

Odaya kaydolan şahıs işletmeleri, oda sicil defterine kaydedilir ve bunlara oda sicil numarası verilir. Ayrıca, bunlar için oda sicil dosyası açılır. Üyenin oda kaydına esas teşkil eden belgeler bu dosyada muhafaza edilir. Talebi halinde üyeye fotoğraflı bir kimlik verilir. Mustafa Yavuz Yaklaşım / Temmuz 2017 / Sayı: 295

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.