Bilindiği üzere, 5766 sayılı Kanun’un 25. maddesi ile sigorta işlemlerinde banka ve sigorta muameleleri vergisi (BSMV) uygulamasında önemli değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu Kanun 6 Haziran 2008 tarihli Resmi Gazete’de (mükerrer) yayımlanmıştır.

Bu Kanun ile getirilen ve sigorta aracıları ve sigorta şirketleri açısından önem arzeden BSMV mükellefiyeti ile ilgili hükümler hakkındaki açıklama ve görüşlerimize 06.06.2008 tarih ve 075 numaralı sirkülerimizde yer verilmiştir. Söz konusu sirkülerimiz Kanun Resmi Gazete’de yayımlanmadan kaleme alındığı için yürürlük hükmü ile ilgili olarak “Kanun’un bu ay içerisinde Resmi Gazete’de yayımlandığı varsayımına göre, yukarıdaki hükümlerin yürürlük tarihi 1 Ağustos 2008 olacaktır.” ifadelerine yer verilmiştir.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi 5766 sayılı Kanun 6 Haziran 2008 tarihli mükerrer Resmi Gazete’de yayımlandığından söz konusu değişikliklerin yürürlük tarihi de sirkülerimizde belirtildiği gibi 1 Ağustos 2008 olmuştur.

Maliye Bakanlığı tarafından, 5766 sayılı Kanun ile Gider Vergileri Kanunu’nun bazı hükümlerinde yapılan değişiklikler kapsamında, sigorta işlemlerinde BSMV uygulaması ile ilgili olarak 86 seri numaralı “Gider Vergileri Genel Tebliği” hazırlanmış ve Resmi Gazete’de yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderilmiştir. Bu sirkülerimizde, 86 seri numaralı tebliğdeki konularla ilgili olarak, özellikle 6 Haziran 2008 tarih ve 075 numaralı sirkülerimizde değinilmeyen hususlar hakkında açıklamalara yer verilecektir. Bu nedenle konunun daha iyi anlaşılabilmesi açısından bu sirkülerimiz ile 06.06.2008 tarih ve 075 numaralı sirkülerimizin birlikte okunmasında fayda olacağını düşünüyoruz.

1. Sigorta acenteliği bulunan banka şubelerinin sigorta işlemleri açısından BSMV mükellefiyeti

5766 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle, 1 Ağustos 2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, sigorta aracıları (acente ve brokerler) tarafından yapılan sigorta işlemlerinde de verginin mükellefinin sigorta şirketleri olduğu hüküm altına alınmıştır. 075 numaralı sirkülerimizde bu hükmün yetkili acenteler, sigorta şirketleri ve brokerler açısından değerlendirilmesine ayrı ayrı yer verilmiştir.

Ancak Kanun çıktıktan sonra özellikle, sigorta acenteliği bulunan banka şubeleri tarafından yapılan sigortacılık işlemlerinde de BSMV’nin mükellefinin sigorta şirketleri olup olmayacağı konusunda tereddütle bulunmaktaydı. 86 seri numaralı tebliğ ile bu tereddütler ortadan kaldırılmıştır. Tebliğde, 01.08.2008 tarihinden itibaren, sözleşme yapma veya prim tahsil etme yetkisi bulunan sigorta acenteleri ile sigorta acenteliği bulunan banka şubeleri tarafından yapılan sigorta işlemleri de dahil olmak üzere bütün sigorta işlemlerinde verginin mükellefinin sigorta şirketleri olduğu açıkça ifade edilmiştir.

2. Sigorta işlemlerinde BSMV matrahı

5766 sayılı Kanun ile Gider Vergileri Kanunu’nun matrahın tanımlandığı 31. maddesi değiştirilmiştir. Değişen maddenin üçüncü fıkrasında, sigorta işlemlerinde verginin matrahının, bu işlem dolayısıyla poliçede yer alan prim tutarı olduğu hükmü yer almaktadır. Maddenin devamında da prim tutarının hesabında, sigorta işlemi dolayısıyla komisyon ve benzeri adlarla sigorta aracılarına yapılan ödemelerin matraha dahil olduğu ve indirim konusu yapılamayacağına hükmedilmiştir.

Bu hüküm uyarınca, sigorta işlemleri dolayısıyla, sigorta aracılarına yapılan komisyon ve benzeri ödemelerin BSMV matrahından indirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Diğer bir ifadeyle, sözleşme yapma veya prim tahsil etme yetkisi bulunan acentelerin vergi mükellefiyetinden çıkarılması, sigorta şirketlerince sigorta aracılarına yapılacak ödemelerin BSMV matrahından indirilmesi sonucunu doğurmamaktadır.

86 seri numaralı gider vergileri tebliğinde ayrıca yangın sigortalarında verginin matrahı konusu hakkında da açıklamalar yapılmıştır. Buna göre poliçede yer alan yangın sigortası vb. sigortalar dolayısı ile alınan prim tutarlarının tamamı BSMV'nin matrahını oluşturmaktadır. Belediye Gelirleri Kanunu’nun 40 ila 44. maddeleri uyarınca yangın sigortaları dolayısıyla alınan prim tutarı üzerinden ayrıca yangın sigortası vergisi hesaplanarak ödenmektedir. Buna göre, yangın sigortasına ilişkin prim tutarı da dahil poliçede yer alan prim tutarları üzerinden BSMV hesaplanması nedeniyle, yangın sigortası vergisi üzerinden ayrıca BSMV hesaplanmaması gerekmektedir.

3. Temmuz/2008 dönemine ilişkin BSMV’nin beyanı ve ödenmesi

6 Haziran 2008 tarih ve 075 numaralı sirkülerimizde de ifade ettiğimiz üzere, yetkili acentelerin sigorta işlemlerine ilişkin BSMV mükellefiyeti 1 Ağustos 2008 tarihinden itibaren kalkacağı için, bu acentelerin, Temmuz ayında gerçekleştirdikleri sigorta muamelelerine ilişkin vergileri “hizmet vergisi beyannamesi” ile izleyen ayın 15. günü akşamına kadar beyan ederek aynı süre içerisinde ödemeleri gerekmektedir.

86 seri numaralı tebliğde bu hususa yer verilmiş, devamında da Temmuz/2008 dönemine ilişkin beyannamede, iptal edilen poliçeler dolayısıyla sonraki döneme devreden vergilerin bulunması durumunda uygulanacak yöntem açıklanmıştır.

Buna göre sigorta acenteleri tarafından verilecek Temmuz 2008 dönemine ait beyannamenin "Sonraki Döneme Devreden İptal Edilen Sigorta Muamelelerine İlişkin İndirilecek Vergiler" satırında bulunan tutarlar, iptal edilen sigorta işlemlerine ait vergilerin ilgili dönemlerde beyan edilerek ödenmiş olması şartıyla sigorta acentesinin başvurusu üzerine diğer vergi borçlarına mahsup edilecektir. Bu mahsup işleminin yapılabilmesi için, ilgili acentelerin 86 nolu tebliğ ekinde yer alan "İptal Edilen Sigorta Poliçelerine İlişkin Bildirim"i düzenlemek suretiyle vergi dairesine bir dilekçe ile başvurması gerekmektedir. Mahsup edilemeyen vergi tutarları işlemin yapıldığı takvim yılının sonuna kadar doğacak diğer vergi borçlarından mahsup edilir. Bu şekilde mahsup edilemeyen vergi, sigorta acentesine nakden iade edilecektir.

4. Yetkili acentelerin BSMV mükellefiyetinin terkini

86 seri numaralı tebliğde sözleşme yapma veya prim tahsil etme yetkisi bulunan sigorta acentelerinin BSMV mükellefiyet kaydının, Temmuz 2008 dönemine ilişkin beyannamelerin verilmesinden sonra Ağustos 2008 döneminin sonuna kadar ilgili vergi dairesi müdürlüğünce terkin edileceği ifade edilmektedir.

Ancak sigorta acentelerinin BSMV'ye ilişkin mükellefiyet kaydının terkin edilmesinin, mükellefin işi bırakmasından önceki dönemlere ilişkin yükümlülüklerini ortadan kaldırmayacağı ve bu tarihten önceki dönemlere ilişkin vergilendirmeye ve ceza uygulamasına da engel teşkil etmeyeceği unutulmamalıdır.

5. İptal edilen sigorta poliçelerinde BSMV uygulaması

Gider Vergileri Kanunu’nun 31. maddesinin 5. fıkrası uyarınca, sigorta şirketleri iptal ettikleri sigorta muamelelerine ilişkin vergileri (yalnızca iptal tarihinden sonraki döneme ait olan kısmı), iptalin gerçekleştiği dönemde hesaplanan BSMV'den indirebilmektedirler. Bu dönemde indirilemeyen vergiler ise sonraki dönem beyannamelerinde indirim konusu yapılabilmektedir.

1 Ağustos 2008 tarihinden önce sözleşme yapma veya prim tahsil etme yetkisi bulunan sigorta acenteleri tarafından yapılan sigorta işlemlerinin, bu tarihten sonra iptal edilmesi durumunda, iptal edilen sigorta işlemlerine ilişkin beyan edilen vergilerin, iptalin gerçekleştiği dönemde hesaplanan vergiden indirilmesi sigorta şirketleri tarafından gerçekleştirilecektir.

Buna göre 1 Ağustos 2008 tarihinden önce sigorta acenteleri tarafından düzenlenen ancak bu tarihten sonra iptal edilen sigorta işlemlerine ilişkin vergiler, sigorta acentelerince beyan edilerek, ödenmiş olması kaydıyla, sigorta şirketleri tarafından iptalin gerçekleştiği dönemde hesaplanan vergiden indirim konusu yapılabilecektir. İptalin gerçekleştiği dönemde hesaplanan vergiden sigorta şirketleri tarafından indirim konusu yapılan verginin (yalnızca iptal tarihinden sonraki döneme ait olan kısmı), bu işlemleri yapan sigorta acentelerine ayrıca red ve iade edilmesi mümkün bulunmamaktadır.

6. Sigorta şirketlerince sigorta aracılarına ödenen komisyonların BSMV karşısındaki durumu

a. BSMV’ye tabi poliçeler üzerinden ödenen komisyonlar

5766 sayılı Kanunun ilgili hükümlerinin yürürlüğe girmesinden itibaren (01.08.2008) sigorta acenteleri, BSMV mükellefiyeti dışına çıkarılmakta ve sigorta aracıları tarafından yapılan sigorta işlemlerinde de verginin mükellefi sigorta şirketleri kabul edilmektedir. Sigorta işlemlerinde verginin matrahı ise sigorta aracılarına verilen komisyonlar dahil edilerek tespit edilen prim tutarlarıdır.

Sigorta acenteliği bulunan banka şubeleri, sigorta acenteliği bulunan finansman şirketleri ile diğer acentelerin (yetkili-yetkisiz) sigorta işlemleri dolayısıyla alacağı komisyonlar da prim tutarına dahil olduğundan ve bu tutarlara ilişkin vergiler sigorta şirketlerince beyan edilerek ödeneceğinden, bu komisyonlar üzerinden sigorta acenteleri ve sigorta acenteliği bulunan banka şubeleri ile finansman şirketleri tarafından ayrıca BSMV hesaplanıp beyan edilmeyecektir.

b. BSMV’den istisna edilen poliçeler üzerinden ödenen komisyonlar

6 Haziran 2008 tarih ve 075 numaralı sirkülerimizde, önceki uygulamalarda, BSMV’den istisna olan hayat veya sağlık gibi poliçeler kapsamında sigorta aracıları tarafından elde edilen komisyonlar üzerinden BSMV ödenip ödenmemesi konusunda tartışmalar bulunduğu, fakat 5766 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonucunda, bu tartışmaların sona ereceği ifade edilmiştir. Devamında ise söz konusu Kanun ile aracıların BSMV mükellefiyetine son verilmiş olacağından, BSMV’den istisna edilen poliçeler kapsamında elde edilen komisyonlar üzerinden, sigorta aracıları tarafından BSMV ödenmesine gerek olmayacağı kanaatinde olduğumuz belirtilmiştir.

86 seri numaralı tebliğde de Gider Vergileri Kanunu ve diğer kanunlar ile BSMV'den istisna edilen sigorta işlemleri dolayısıyla alınan paraların (komisyon ve benzeri adlarla alınanlar dahil) üzerinden BSMV hesaplanmayacağı açıkça yazılmak suretiyle bu konu da açıklığa kavuşturulmuş olmaktadır.

Bu durumda, sözleşme yapma veya prim tahsil etme yetkisi bulunan veya bulunmayan acenteler ile bu nitelikte olan banka şubeleri tarafından, vergiden istisna edilen sigorta işlemleri dolayısıyla komisyon ve benzeri adlarla alınan paralar üzerinden vergi hesaplanmayacak ve beyan edilmeyecektir.

c. Teşvik komisyonları

Bankalar dışındaki sigorta acentelerinin BSMV mükellefiyeti Ağustos 2008 döneminden itibaren sona ereceğinden, sigorta muamelelerine ilişkin olarak yıl sonlarında veya belli dönem aralıklarında sigorta şirketlerinden teşvik komisyonu ve benzer adlar altında alınan paralar vergiye tabi tutulmayacaktır.

Ancak tebliğde, sigorta acenteliği bulunan banka şubeleri tarafından sigorta şirketlerinden teşvik komisyonu ve benzer adlar altında alınan paraların BSMV'ye tabi tutulması gerektiği belirtilmektedir. Buna göre teşvik komisyonu ve benzeri adlar altında alınan tutarlar, banka şubeleri tarafından “Hizmet Vergisi (Banka Muameleleri Vergisi) Beyannamesi”nin ilgili kısmına dahil edilmek suretiyle beyan edilecektir.

7. Sigorta işlemlerinde belge düzeni

Tebliğde 5766 sayılı Kanun ile yapılan değişikliklerin, sigorta işlemlerindeki belge düzeninde bir değişikliğe neden olmayacağı belirtilmiştir. Buna göre sigorta şirketlerince sigorta aracılarına ödenecek komisyonlar için sigorta komisyon gider belgesi uygulamasına devam edilecektir. Diğer taraftan, sigorta şirketlerinin sigortacılık faaliyeti dışında kalan diğer işlemleri için fatura düzenleneceği tabiidir.E&Y