Sigortalının ölümü sonrası geride kalan aile bireyleri yaşadıkları sosyal tehlike nedeniyle gelir kaybına uğrar. Sigortalının ölümü sonrası sosyal tehlikeye uğradığı için(1) geçim sıkıntısı yaşaması muhtemel olan sigortalının dul kalan eşi, bekar, dul veya boşanmış kız çocuğu, ölüm sosyal tehlikesi nedeniyle mahrum kalacağı maddi desteğin yerini alacak bir sosyal yardıma gereksinim duyar(2).

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’u(3), sigortalının ölümü sonrası geçimleri sigortalı tarafından sağlanan aile bireylerinin geleceklerini güvence altına almak amacıyla, ölüm sigortası düzenlemesine yer vermiştir.

5510 sayılı Kanun’un 54. maddesine göre anne ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı (5510, md. 54/I-a.3), hem eşinden, hem de anne ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da anne ve/veya babasından aylık bağlanacağı (5510, md. 54/I-a.5) hükmü bulunmakla birlikte, kız çocukları açısından ölüm aylığına esas hak sahipliğinin, ölümün gerçekleştiği tarihteki sosyal sigorta mevzuatına göre belirlenmesi(4) ilkesi gereği, kız çocuklarına, anne ve baba üzerinden ya da eş ve anne-baba üzerinden olmak üzere iki aylık bağlanıp bağlanamayacağı yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

Konuların ayrıntılı olarak yazıldığı makaleyi görmek için tıklayınız.

• Dul ve Yetim Kadınlar Anne-Babadan ya da Eşten ve Anne-Babadan Olmak Üzere İki Ölüm Aylığı Alabilir mi?

Sigortalı Olmak Şartı Kaldırıldı 

5510 sayılı Kanun’da yer alan “ölüm aylığının hak sahiplerine paylaştırılması” ile ilgili düzenlemeye göre ölüm, yani yetim aylığı bağlanması için öngörülen koşullardan biri de aylık alacak çocuğun sigortalı olarak herhangi bir işte çalışmıyor olması koşuluydu. Bununla birlikte, kısmi sigortalı olarak çalışmak bu koşula aykırı bir durum olarak görülmüyordu. 

Söz konusu düzenlemenin bazı olumsuz sonuçlarından bahsetmek mümkündü. 

Bu anlamda, yetim aylığının kesilmemesi için kişiler sigortasız, yani kayıt dışı çalışmayı tercih edebiliyorlardı. Bunun yanında, aylığının kesilmemesi için işgücü piyasasına girmeyi hiç tercih etmeyenler de olabiliyordu. 

Torba Kanun’daki düzenlemeyle, söz konusu olumsuzluklar da ortadan kaldırılmış oldu. 

Düzenlemeye göre, hak sahibi çocuklardan 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların, 4- a kapsamında sigortalı bir işte çalışmaları bunlara aylık bağlanmasına engel oluşturmayacak. Yani, yetim aylığının kesilmesini gerektirmeyecek.

25 Yaşını Geçenlerin Durumu 

Peki ya Torba Kanun’da getirilen düzenlemeye göre belirtilen yaşların, yani 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmuş olanların durumu ne olacak? Bu açıdan, erkek ve kız çocuklarını eskiden olduğu gibi farklı değerlendirmek gerekiyor. İlk olarak, erkek çocukların sigortalı bir işte çalışmasalar dahi belirtilen yaşları doldurmaları durumunda yetim aylıkları kesiliyor. 

Çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybederek malul sayılan erkek çocukları, söz konusu yaşları doldurduktan sonra da yetim aylığı alabiliyor. Kız çocuklarına ise evli olmamaları koşuluyla herhangi bir yaş şartı olmaksızın yetim aylığı ödeniyor. Belirtilen yaşları doldurduktan sonra yetim aylığı almaya devam eden kız çocuklarının, sigortalı bir işe girmeleri durumunda geçmişteki gibi yetim aylıkları kesilecek.

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.