5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası (SS ve GSS) Kanunu şayet Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmezse 1 Ekim 2008 günü yürürlüğe girecek ve pek çok uygulamayı değiştirecek. Değişecek uygulamalardan emekli aylığına etki eden iki unsurdan ilki 'güncelleme katsayısı' diğeri de 'aylık bağlama oranı'.

1-Emekli aylığını iki kriter belirler

Ne kadar emekli aylığı alacağımızı genel olarak iki kriter belli eder. Birincisi ortalama aylık kazancımız, diğeri de kazancın ne kadarının emekli aylığı olarak verileceğini belli eden aylık bağlama oranıdır (ABO). Mesela aylık brüt geliriniz 2 bin YTL ve ABO'nuz da yüzde 50 ise emekli aylığınız 1.000 YTL'dir. Ortalama aylık kazanç şimdiki ve gelecek sisteme göre bütün yıllardaki kazançlarınızın ortalamasıdır.

A- Güncelleme Katsayısı: Geçmiş yıllardaki enflasyona uğramış kazançlarımızı bugünkü değere taşımamızı sağlar. Mesela 2008 yılında ayda 2000 YTL brüt kazancınız vardır ama geçen yıl daha az ve ondan önceki yıllarda da biraz daha az değil miydi? Mesela 2000 yılında 300 YTL, 2001 yılında 500 YTL olan aylık kazançları ortalamaya dahil ederken güncellememiz yani artırmamız gerekir, güncelleme katsayısı işte bu işe yarar.

Şimdiki sisteme göre, geçmiş yıllara ait kazançlarımızın güncellenmesinde halen hem TÜFE'nin yüzde 100'ü hem de gelişme hızının (GH'nin) yüzde 100'ü dikkate alınmaktadır. Yeni yasa sonrasında, 1.10.2008 gününden sonraki kazançlarımızın güncellenmesinde GH'nin yüzde 70'i kesilecek sadece yüzde 30'u dikkate alınacaktır. Yani geçmiş yıllara ait kazançlarımız bugüne taşınırken artık daha az olacaktır. Bu durumda da ortalama aylık kazancımız düşük olacağından daha az aylık alacağız.

Öte yandan 1 Ekim 2008 gününden sonra geçmiş çalışma yıllarımız için (kaç yılımız varsa) kısmi bir emekli aylığı hesaplanacak. Bu aylık her yıl yeni getirilen ve içinde GH'nin yüzde 70'inin olmadığı eksik güncelleme katsayısı ile artırılacak. Yani emekli aylıklarımız her yıl aşağıya çekilecek. İşte hem geçmiş yıllara ait kazançların güncellenmesinde hem de geçmiş döneme ait kısmi emekli aylığımızın emeklilik gününe kadar artırılmasında kullanılan güncelleme katsayısındaki azalış olacaktır. Bu konu Anayasa Mahkemesi'ne taşınmış durumda.

B- Aylık Bağlama Oranı (ABO): Şu an için emekli aylıkları iki sisteme göre belli edilmektedir. 31.12.1999 öncesi için ayrı sistem, 01.01.2000 günü ve sonrası için ayrı bir sistem var.

2000 yılı öncesi dönemde gösterge tablosundan emekli olan bir SSK'lının ilk 5 bin günü için aylık bağlama oranı yüzde 60'tır. Bu 5 bin günden sonraki her 240 gün için yüzde 1 artar. Örnek olsun diye hesaplarsak 9000 gün için yüzde 76'dır.

2000-2007 döneminde toplam gün sayılarınızın;

- İlk 3 bin 600 günü için yüzde 35,

- 3 bin 600 günden sonraki 5 bin 400 günün her 360 günü için yüzde 2

- 9 bin günden sonraki her 360 gün için yüzde 1,5 olmak üzere, 9 bin günü olan birisi için toplamda yüzde 65'tir.

C- Yeni getirilen ABO: 5510 Sayılı Kanun ile ABO hesaplaması her yıl yani prim ödeme gün sayınızın her 360 günü için yüzde 2 olmak üzere 9 bin gün için yüzde 50 olacaktır. ABO'da her kanun değişikliği biraz daha aşağıya çekilmiştir.

2- Ekimde herkesin aylığı eski sistemden hesaplanacak

SS ve GSS Kanunu'nun yürürlüğe gireceği gün herkes için eski sisteme göre emekli aylığı hesaplanacak ve bir kenara yazılacaktır. Fakat ne yazık ki yazılan bu aylık her yıl yeni getirilen güncelleme katsayısı ile artırılacaktır. Bu nedenle eski kazanılmış haklarımız olduğu ifade edilen dönem için hesaplanan emekli aylığı eski güncelleme katsayısı ile değil içinde gelişme hızının tam olmadığı yeni güncelleme katsayısına göre artırılacağı için artış şimdiye göre az olacaktır. İster emekli olsun ister olmasın herkesin, 1 Ekim 2008 günü emekli aylığı hesaplanacak. Tablodan bakacak olursak mesela 1 Ekim 2008 günü sizin için hesaplanan aylık 1000 YTL olsun, bu aylık yeni getirilen güncelleme katsayısı ile artırılacak ve 2009 Ekim'inde 1.133 YTL'ye, 2010 Ekim'inde 1.284 YTL'ye yükselecektir.

3- Sistem değişmeseydi ne olurdu?

Mesela 1 Ekim 2008'de emekli oldunuz. SSK ayda 1.000 YTL emekli aylığı hesapladı. Siz de şimdiki sistem gereğince emekli olmayıp bir yıl daha çalışırsanız 2009 Ekim'inde (2008 Tüfe'si yüzde 10 ve 2008 GH'si yüzde 10 olsa) emekli aylığınız yaklaşık 210 YTL daha fazla olur, yani 1.210 YTL'ye ulaşır. Bir yıl daha çalışırsanız 2010 Ekim'inde aylığınız (2009 Tüfe'si yüzde 10 ve 2009 GH'si yüzde 10 olsa) 1.464 YTL olur. 2011'de emekli olursanız, 1.772 YTL olur.

Ancak, sistem 1 Ekim 2008 günü değişecek ve güncelleme katsayısı içinde gelişme hızının yüzde 70'i olmayacak. Bu durumda 1 Ekim 2008 günü 1.000 YTL emekli aylığı olan birisi bir yıl daha çalışırsa 2009 Ekim'inde emekli aylığı 133 YTL artacak. Bir yıl daha çalışırsa 2010 Ekim'inde maaşı 1.284 YTL'ye ulaşır. Yani sistem değişmemiş olsaydı emekli aylığınız 2010 yılında 1.464 YTL olacağı yerde sistem değiştiği için 1.284 yeni lirada kalacak.

4- Emekli olursanız aylığınız sadece TÜFE kadar artacak

O halde 2008 Ekim'inde emekli olalım mı diyenlere de 'emekli aylığınız sadece TÜFE kadar artacak' bilgisini verebilirim. Emekli olduktan sonra aylıklara her altı ayda bir TÜFE hem de beklenen TÜFE kadar zam yapılmaktadır. Bu durumda Ekim 2008'de emekli olursanız, emekli aylığınız her yıl yüzde 10 artacak. Emekli aylıklarınızı reel olarak azaltacak sistem yürürlüğe girerse yukarı tükürsen bıyık (çalışsan emekli aylıkları azalacak), aşağı tükürsen sakal (emekli olsan daha da az olacak) şeklini alacak demektir.

http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=718545&title=1-ekimden-once-emekli-olmak-da-ardindan-calismak-da-avantajli-degil