Bu konuda yorum yapan uzmanlar genel olarak ülkemizdeki dolaylı vergilerin çok yüksek olduğundan bahseder. Gerçekten de özellikle cep telefonu operatörlerin yakındığı yüksek özel iletişim vergisi ve akaryakıt ürünleri üzerinden alınan yüksek özel tüketim vergisi bölgesel ve hatta küresel rekorları kırma yolunda hızla ilerliyor.

Ancak olaya başka bir açıdan bakarsak, dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içerisinde yüksek olmasının bir diğer sebebi de gelir üzerinden toplanabilen vergilerin düşük olmasıdır.

Tabii ki bunun nedeni gelir üzerinden alınan vergilerin yüzdesel olarak az olması değil, Kayıtdışı ekonominin yüksek olması ve gelir üzerinden alınan vergilerin toplanmasının zor ve maliyetli olmasıdır.

Ülkemizin bu gerçekleri karşısında şirket yöneticilerinin umutla ekonominin bir gün kayıt altına gireceğini ve dolaylı vergi yükünün azalacağını beklemeleri mantıklı olmayacaktır.

Katma değer vergisi (KDV), özel tüketim vergisi (ÖTV), Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) gibi vergiler büyük bir yük oluştursa da, gerek Katma Değer Vergisi Kanunu ve gerekse de Gümrük Kanunu''nda özellikle üretim ve ihracat yapan firmalara yönelik ciddi istisnalar vardır.

Ana hatlarıyla Katma Değer Vergisi Kanunu''nun 11 ila 17''nci maddeleri ile Gümrük Kanunu''nun 167''nci maddesinde istisna ve muafiyetler tanımlanmıştır.

Bu istisnalardan ve planlama araçlarının bir kısmından bu yazımda kısaca ahsedeceğim:

1- Serbest bölgeler

Serbest Bölgeler 1985 yılında 3218 sayılı yasa ile ilk düzenlemesi yapılan ve sayıları bugün itibariyle 20''yi geçen özel bölgelerdir. Bu bölgelerin ilk kurulduğunda amaç ihracatı-istihdamı artırmak ve ekonominin girdi ihtiyacını kolay ve daha az maliyetli olarak karşılamaktı.

2004 yılına kadar serbest bölgelerde faaliyet gösteren şirketler herhangi bir vergi yüküyle karşı karşıya değildi (Serbest Bölge Fonu hariç).

Ancak 6 Şubat 2004''te yapılan değişiklik ile serbest bölgelerde tanınan vergi avantajları sınırlandı.

Şu an için hala serbest bölgelerde KDV ve gümrük vergisi avantajı devam etmekte.

Ayrıca serbest bölgelerde üretim yapacak firmalar için hala kurumlar vergisi avantajı da ülkemizin Avrupa Birliği''ne tam üyeliğinin gerçekleşeceği yılın sonuna kadar mevcut.

2- Antrepolar

Antrepolar Gümrük Kanunu ile düzenlenen özel bir rejim.

Antrepolar Gümrük idaresi tarafından kontrol edilen, ithalat ve ihracata konu eşyanın depolanabileceği özel alanlar.

Antrepolar özellikle yüksek miktarda mal ithal edecek ancak uzun bir süreçte yurt içerisinde satacak olan firmaların KDV''yi ertelemek ve KDV finansmanını kolaylaştırmak için kullanabilecekleri önemli bir araç.

Antrepolar ülkemizi bölgesel depo olarak kullanarak diğer ülkelere ihracat veya transit ticaret yapacak firmalar için de önemli bir planlama aracıdır.

3- Dâhilde işleme rejimi

Dâhilde işleme rejimi diğer ülke uygulamalarında bir gümrük rejimi olmakla birlikte ülkemizde gümrük operasyonlarının ötesinde bir anlam ifade etmektedir.

Dahilde işleme rejiminde amaç ihracatçı firmaların yurtdışından temin edecekleri ham maddeleri, gümrük vergisi ödemeden ülkemize getirmesi ve daha sonra bu hammaddelerden imal edilen ürünlerin ihraç edilmesidir.

Mevcut uygulamada dahilde işleme rejimi sadece gümrük vergisi ödememeyi değil KDV ödememeyi de kapsamaktadır.

Hatta sadece ithal ürünler için değil bazı durumlarda yurtiçinden temin edilen hammaddeler için de KDV istisnasından faydalanmak mümkündür.

4- Yatırım teşvik belgesi

Yatırım teşvik belgesi uygulaması yıllarca Türk sanayiinin gelişmesine büyük katkılarda bulundu.

Dönemsel olarak değişik teşvik unsurlarını kapsasa da yatırım teşvik belgesi ana olarak gümrük vergisi ve katma değer vergisi istisnasını kapsar.

Mevcut uygulamada da yatırım teşvik belgesi sahibi firmalar bu belge kapsamında temin edecekleri ürünler için gerek ithalat esnasında gerekse yerel teminlerinde KDV istisnasından faydalanabilmektedir.

Gerek KDV Kanunu gerekse Gümrük Kanunu beraber değerlendirildiğinde yukarıda belirtilen avantajlarla sınırlı olmayan birçok planlama aracı sunabilmektedir. Şirket yöneticilerinin yüksek orandaki dolaylı vergilerin yükünü hafifletebilmeleri için bu konuya önem vermeleri kendi yararlarınadır.

Yukarıda sadece genele hitap eden ve çokça kullanılan avantajlardan bahsettim.

Bunların dışında özellikle KDV Kanunu''nda aşağıdakiler gibi pek çok istisna mevcuttur:

- İhracat istisnası

- Hizmet ihracat istisnası

- Petrol arama faaliyetlerine yönelik istisna

- Liman ve hava meydanlarının inşasına yönelik istisna

- Savunma yatırımlarına yönelik istisna

- Transit taşımacılık istisnası

- Diplomatik istisnalar

- Geçici ithalat rejimi istisnası

- Hariçte işleme rejimi istisnası

- Kültür ve eğitim amaçlı istisnalar

- Sosyal amaç taşıyan istisnalar

- Teknoloji geliştirme bölgelerine yönelik istisnalar

Örneklerden de görüldüğü gibi vergi gelirlerimiz başta KDV, ÖTV ve gümrük vergisi gibi dolaylı vergiler üzerine kurulmuş olsa da, üretim ve ihracat yapan firmalar için faydalanabilecek önemli sayıda fırsat mevcuttur. Yukarıda bunlardan sadece bir kısmından bahsedebildim.

Firmaların başta yatırım dönemlerinde, gümrük ve KDV kanunlarında tanınan bu avantajları birlikte değerlendirerek karara varmaları uygun olacaktır.

KDV Kanunu''nun bir gecede ciddi olarak değişebildiği ve firmaların verdiği kararların altüst olabildiği bir dönemdeyiz. Gelecek yazımda Avrupa Birliği ülkelerinde KDV uygulamalarından ve ülkemizde bir gecede yapılan değişikliklerin gelişmiş ülkelerde hangi mekanizmalardan geçtikten sonra ve ne kadar sürede yapıldığından bahsedeceğim.

Bitirmeden önce Charles Darwin''in evrim teorisiyle ilgili olarak söylediği ancak evrim teorisinden çok bu kadar kaygan bir zeminde hareket etmek zorunda olan bizim ticaret ve sanayicilerimizle daha ilgili olduğunu düşündüğüm bir sözünü hatırlatmak isterim:pwc

"Hayatta kalan, türlerin en güçlüsü değildir; en akıllısı da değildir; değişikliğe en iyi ayak uyduranıdır."

Charles Darwin