1/1/2018 tarihinden itibaren, işçi tarafından talep edilebilecek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı, sendikal tazminat, ücret, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ile işe iade davalarından önce arabulucuya başvurulması zorunlu hale getirilmiştir.

Yine, işveren tarafından talep edilebilecek ihbar tazminatı, cezai şart, avansın iadesi ve eğitim gideri gibi alacak ve tazminat kalemleri için de dava açmadan önce arabulucuya başvurulması gerekmektedir.

Anlaşma belgesinde yer alan ücret ve ücret niteliğindeki ödemeler prime esas kazanca dahil edilir.

2020/20 sayılı Genelgede “Arabuluculuk faaliyeti sonunda tanzim edilen ve ilam niteliğinde bulunan anlaşma belgesi uyarınca geriye yönelik ücret ve ücret niteliğinde ödeme yapılması halinde, bu ücretlere ilişkin düzenlenmesi gereken ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin arabuluculuk anlaşma belgesinin ilam niteliğini kazandığı tarihi takip eden ayın 23’üne kadar, Kuruma, e-sigorta kanalıyla gönderilmesi veya kağıt ortamında verilmesi halinde yasal süresi içinde verilmiş kabul edilecektir.” şeklinde açıklama yapılmıştır.

Haliyle anlaşma belgesinde sigortalıya ücret veya ücret niteliğinde bir ödeme yapılması hususunda taraflarca anlaşmaya varılması halinde, bu ödemelerin prime tabi tutulacağı aşikardır.

Ne var ki arabulucu tarafından tanzim edilen ve taraflarca imzalanan anlaşma belgesine, gerek fazla mesai/UBGT/hafta tatili/yıllık izin ücreti, yemek parası, çocuk ve aile zammı gibi sigorta primine dahil olacak nitelikteki ödemeler ile kıdem/ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, sendikal tazminat alacağı gibi sigorta primine tabi olmayan ödemeler toplanarak, tek kalem halinde kaydedilmektedir.

Anlaşma belgesinde, prime esas kazanca dahil edilecek nitelikteki ödemeler ile dahil edilmeyecek nitelikteki ödemelerin tutarları ayrı ayrı yazılmalı.

2020/20 sayılı Genelgede arabuluculuk anlaşma belgesinde hem prime esas kazanca tabi olacak ücret ve ücret niteliğindeki ödemelere, hem de kıdem ihbar tazminatı gibi prime esas kazanca dahil edilemeyecek kalemlere ilişkin tutarların tek kalemde yazılması halinde ne şekilde prime tabi tutulacağı hususunda bir açıklamaya yer verilmemiştir.

Ancak aynı Genelgede, “… İş akdinin ikale (bozma) ile sona ermesi durumunda; Bozma Sözleşmesi ile kararlaştırılan ikale bedelinin hangi kalem alacakları/ tazminatları kapsadığının belirtilmesi ve bu alacaklar/tazminatlar Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde istisna tutulan ödemeler arasında yer alıyorsa sigorta primine esas kazanca dahil edilmeyecek, bu istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime esas kazanca dahil edilecektir. Ancak ikale sözleşmesi ile kararlaştırılan ikale bedelinin hangi kalem alacakları/tazminatları kapsadığına yer verilmemesi başka bir deyişle ayrım yapılmaması halinde bu defa ikale bedeli adı altında yapılan tüm ödemeler sigorta primine tabi tutulacaktır.” şeklinde açıklama yapılmıştır.

Bu bağlamda, her ne kadar 2020/20 sayılı Genelgede arabuluculuk anlaşma belgesinde prime esas kazanca dahil edilecek ve edilmeyecek kalemlerin ayrıntılarına yer verilmeyerek ödenecek tutarın tek kalem halinde yazılması halinde ne şekilde prime tabi tutulacağı hususunda bir açıklamaya yer verilmemiş olsa da, iş akdinin ikale ile sona ermesi durumunda tamamının prime tabi tutulacağına yönelik SGK uygulamasının, arabuluculuk anlaşma belgesinde yer alan tutar için de aynı şekilde uygulanacağı düşünülmektedir.

Ücret ve ücret niteliğindeki ödemeler hangi ayın kazancına mahsup edilmeli?

Genelgede, arabuluculuk anlaşma belgesinde yer alan ücret ve ücret niteliğindeki ödemelerin hangi ayın kazancına dahil edileceğine dair bir açıklama bulunmamakla birlikte, alacak davasına konu olan ücretlerle ilgili olarak, ücretlerin dönemleri belli ise ilgili dönemlere, belli değil ise akdin fesh edildiği ayın kazancına dahil edileceği açıklanmıştır.

Dolayısıyla anlaşma belgelerinde ücret ve ücret niteliğindeki ödemelerin hangi dönemlere ilişkin olduğuna yer verilmediğinden, sigorta primine esas kazanca dahil edilecek nitelikteki ödemelerin akdin fesh edildiği ayın kazancına dahil edilmesi gerekecektir.

Anlaşma belgesinde yer alan ücret ve ücret niteliğindeki ödemelerin SGK’ya süresi içinde bildirilmemesi halinde idari para cezası uygulanır.

Arabuluculuk anlaşma belgelerinde yer alan ücret ve ücret niteliğindeki ödemelere ilişkin muhtasar prim hizmet beyannamesinin SGK’ya hiç verilmediği veya süresi dışında verildiği durumlarda belgenin asıl veya nitelikte olduğuna bakılarak 5510/102.c-1 veya c-2 kapsamında mı idari para cezası uygulanacağı, yoksa 5510/102.c-4 kapsamında mı idari para cezası uygulanacağına dair ne Kanunda ne de genelgelerde bir açıklamaya yer verilmemiştir.

Ancak, bahse konu ödemelere ilişkin belgelerin, anlaşma belgesinin ilam niteliği kazandığı tarihi izleyen ayın 26’sına kadar verilmesi halinde süresi içinde verilmiş kabul edildiği ve idari para cezası uygulanmadığı dikkate alındığında, süresi dışında verilmesi veya hiç verilmeyerek Kurumca re’sen düzenlendiği durumlarda 5510/102.c-1 veya c-2 kapsamında idari para cezası uygulanması gerektiği kanaatindeyim.

Bu bağlamda, bahse konu belgelere 5510/102.c-1 veya c-2 kapsamında idari para cezası uygulanması, her ne kadar şahsi kanaatim olsa da taşra teşkilatları arasında farklı uygulamalara yol açılmaması amacıyla uygulanacak idari para cezalarının yeni bir yasayla belirlenerek ya da mevcut yasal düzenlemeler yeterli görülüyorsa idare tarafından bir genelgeyle duyurulmasının hem isabetli, hem de gerekli olduğu düşünülmektedir.

İşverenlere tavsiyem

Arabuluculuk anlaşma belgelerine, her bir ödeme kaleminin tutarları ayrı ayrı yazılmasa bile fazla mesai/UBGT/hafta tatili/yıllık izin ücreti, yemek parası, çocuk ve aile zammı gibi prime esas kazanca dahil edilecek nitelikteki ödemelere ilişkin tutarların ayrı olarak, kıdem/ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, sendikal tazminat alacağı gibi sigorta primine tabi olmayan ödeme tutarların ise ayrı olarak kaydedilmesi,

Anlaşma belgelerinde yer alan ücret ve ücret niteliğindeki ödemelerin akdin feshedildiği ayın kazancına dahil edilerek, aylık prim ve hizmet belgelerinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin anlaşma belgesinin ilam niteliği kazandığı tarihi izleyen ayın 26’sına kadar (prim teşviklerinden de yararlanılarak) gönderilmesi, muhteviyatı primlerin de aynı ayın sonuna kadar ödenmesi

yönünde olacaktır.

Eyüp Sabri DEMİRCİ

Sosyal Güvenlik Danışmanı

https://www.gulbenkmusavirlik.com/tr_arabuluculuk-anlasma-tutanaklarinin-sgk-mevzuati-acisindan-degerlendirilmesi-144500.html