Maliye Bakanlığı'nın vergide disiplin ve düzeni sağlamak, kayıt dışılık ve kaçağı önlemek için uygulamaya koyduğu Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (VEDOP) sayesinde 2 milyon işçinin Çalışma Bakanlığı'na bildirilmesine rağmen, Maliye'ye haber verilmediği ortaya çıkarıldı. Bu yüzden devletin uğradığı vergi kaybının 1,9 milyar YTL'yi bulduğu hesaplanıyor.

İşveren, asgari ücretle çalıştırdığı bir işçi için Maliye'ye 74,59 YTL Gelir Vergisi; 3,51 yeni lira da Damga Vergisi ödüyor. Bu tutarlar işçinin ücreti arttıkça katlanıyor. Uzmanlar, SSK'ya kayıtlı bütün işçilerin asgari ücret üzerinden beyan edildiği düşünüldüğünde bile Maliye'nin sadece iki ay içinde 320 milyon yeni lira gelir kaybına uğradığını ifade ediyor.

Vergi denetmenlerinin ortaya çıkardığı bu durumun, iki kurum arasında online bağlantı olması halinde yapılamayacağına da dikkat çekiliyor. Mevzuat gereği, işyerleri, her ay çalıştırdıkları elemanlara ait SSK beyannameleri dışında, vergi dairelerine de maaşlar üzerinden muhtasar beyanname vermek zorunda. Dolayısıyla her iki tarafa da verilen bilgiler birbiriyle uyumlu olmak zorunda. Ancak bugüne kadar Sosyal Güvenlik Kurumu ile Gelir İdaresi Başkanlığı ellerindeki bilgileri karşılaştırmadığı için aradaki kaçağın büyüklüğü hakkında herhangi bir fikir sahibi olmak mümkün olmadı.

VEDOP sayesinde tespit edildi

Söz konusu 2 milyon kişilik beyan farkı ise VEDOP projesi sayesinde ortaya çıkarıldı. Proje çerçevesinde bu konudaki ilk veriler Nisan 2005'te alınmaya başlandı. Aradan geçen süre zarfında idare, bilgisayar ortamına taşıdığı verileri bir öncekilerle karşılaştırdı. e-beyanname ve vergi dairelerine elden verilen muhtasar beyannamelerine göre işçi sayıları nisan ayında 4 milyon 285 bin, mayıs ayında ise 5 milyon 384 bin olarak gerçekleşti. Aynı dönemde SSK'ya bildirilen çalışan sayısı ise sırasıyla 6 milyon 815 bin ile 6 milyon 974 bin olarak gerçekleşti. Bu iki aylık rakamları karşılaştıran Maliye, nisanda 2 milyon 530 bin, mayısta da 1 milyon 590 bin işçinin ücreti üzerinden alınan Gelir Vergisi kesintisinden mahrum kaldığı sonucuna ulaştı.

SSK, e-bildirgeye geçince beyanname sayısı katlandı

e-Devlet uygulamasının ilk örnekleri arasında yer alan e-bildirge projesi 1 Mayıs 2004 tarihinde yürürlüğe girdi. Bu sayede toplam işçi sayısının takibi kolaylaştı. e-bildirge sayesinde artık, işverenler çalışanlarına ait sigorta bildirimlerini, sigorta müdürlüklerine gitmeden internet üzerinden 7 gün 24 saat yapabiliyor. Bu bildirimlere ait tahakkuk eden bedelleri de on-line ödeyebiliyor. Uygulamanın hayata geçtiği tarihte internet ortamından 2 milyon 957 bin 482 sigortalının hizmeti kuruma gönderilirken, bu sayı 2007'de 9 milyona ulaştı. Böylece aktif sigortalıların yüzde 98,3'ü e-bildirge kapsamına alınmış oldu. Bu arada uygulama sayesinde sigortalılar, hizmetlerini güncel olarak anında öğrenebiliyor. Emekli maaşları daha kısa sürede bağlanabilirken, sağlık yardımlarına müstahaklık kontrolü de doğru yapılarak, mağduriyet oluşması önleniyor.

Halihazırda işverenin SSK'ya bildirdiği çalışan sayısı 9 milyona ulaşmış durumda. Ancak Gelir İdaresi'nin elinde bu konuda henüz kesin bir veri bulunmuyor. Uzmanlar meselenin çözüme kavuşması için Maliye Bakanlığı ile Çalışma Bakanlığı'nın bir araya gelip Gelir İdaresi ile Sosyal Güvenlik Kurumu'nun bilgi tabanının ortak kullanıma açılmasını sağlamaları gerektiğini ifade ediyor. Türkiye'nin en önemli otomasyon projelerinden biri olarak nitelenen VEDOP, 25 Kasım 1998'de başlatılmıştı. Proje ayrıca e-bütçe ve Mali Suçları Araştırma Kurulu yazılımlarıyla da bağlantılı olmadığı gerekçesiyle eleştiriliyor.

'Kurumlar bilgi tabanlarını paylaşmalı'

Sigorta prim gün sayısının dökümünden vize başvurusuna kadar pek çok hizmeti internet ortamına taşıyan e-devlet uygulamasının yaygınlaştırılması çalışmaları devam ediyor. Bu sayede vatandaşın sunulan hizmetlere daha kolay ulaşması amaçlanırken, devletin denetim kabiliyetinin de artırılması amaçlanıyor. Ancak hitap ettiği kesime web sitesinde pek çok imkan tanıyan kamu kurumlarının kendi aralarında 'bağlantı' kurmaması denetim ayağını eksik bırakıyor. Bu konudaki son örnek Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı arasında yaşandı. İşçilerini Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildiren işverenlerin aynı çalışanlar için Maliye'ye sundukları beyannamelerde farklı bilgi verdikleri ortaya çıktı. Dolayısıyla maaşlar üzerinden devlete ödenilen SSK primi, işsizlik kesintisi ve Damga Vergisi'nin kaçırıldığı tespit edildi. Bu yüzden meydana gelen yıllık kaybın 1,9 milyar YTL'ye ulaştığı hesap ediliyor. Maliye'nin dönem dönem bu tür denetimleri yaptığını kaydeden üst düzey bir yetkili, "İşyerlerinde geriye dönük 4-5 yıllık defterler incelenir. Her seferinde bu tip aksaklıklar görülür. İşveren de Maliye'ye bildirmediği işçiler konusunda meseleyi, dön-dürüp dolaştırıp istihdam üzerindeki vergi yükünün ağırlığına getirir." ifadelerini kullandı./ZAMAN