I- GİRİŞ

Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan bir sermaye şirketidir. Anonim şirkette sermaye paylara bölünmüş olduğundan en az bir paya sahip olan kişilere “ortak” teknik terimle de “pay sahibi” denilir. Anonim şirketin “genel kurul” ve “yönetim kurulu” olmak üzere iki organı vardır. Genel kurul pay sahiplerinden, yönetim kurulu da genel kurul tarafından seçilen kişi ve/veya kişilerden oluşur. İki organ arasındaki ilişki alt-üst ilişkisi olmayıp Kanun koyucu her iki organı devir ve terk edilemez yetkilerle ve görevlerle donatmıştır.

Anonim şirket ortakları, şirket işlerine ilişkin haklarını genel kurul toplantılarında kullandıklarından, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 409. maddesinde olağan genel kurul toplantısının her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan 2021 Yılı Ocak Ayı Veri Bülteni’ne göre, 31.01.2021 tarihi itibariyle ülkemizde 152.230 adet anonim şirket faaliyet göstermekte olup hesap dönemi takvimi yılı olan (1 Ocak-31 Aralık) anonim şirketlerin olağan genel kurul toplantılarını en geç 31.03.2021 tarihine kadar yapmaları gerekmektedir.

Bu çalışmamızda, anonim şirket olağan genel kurul toplantısının süresinde yapılmamasının sonuçlarının neler olduğu ortaya konulmuştur.

II- ANONİM ŞİRKETLERDE GENEL KURUL TOPLANTILARI

Anonim şirketlerde genel kurul toplantıları “olağan” veya “olağanüstü” olmak üzere iki şekilde yapılır.

“Olağan genel kurul toplantısı” şirket organlarının seçimine, finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporuna, kârın kullanım şekline, dağıtılacak kâr ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine, yönetim kurulu üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemlerini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin müzakereler yapmak ve karar almak üzere her hesap dönemi için yapılan toplantıdır.

“Olağanüstü genel kurul toplantısı” ise şirket için lüzumu halinde veya zorunlu ve ivedi sebepler çıktığı takdirde yapılan ve gündemini toplantı yapılmasını gerektiren sebeplerin oluşturduğu toplantıdır.

Anonim şirkete ortak olanların temel amacı, faaliyet dönemi sonunda oluşacak şirket kârından pay almak olduğundan her ortak şirketin yönetim kurulu tarafından etkin ve kârlı bir şekilde idare edilmesini ister. Bunun sağlanabilmesi için de yönetim kurulunun genel kurulu toplantıya çağırması ve bu toplantıda hesap dönemine ait finansal tabloları, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu ve şirket bağımsız denetime tabi ise denetçi raporlarını ortakların bilgisine sunması gerekir.

Kanun koyucu, ortakları korumak adına onların “genel kurula katılma”, “oy kullanma”, “dava açma”, “bilgi alma”, “inceleme” ve “denetleme” haklarını vazgeçilemez nitelikteki haklar olarak belirlemiş ve bu hakları sınırlandıran veya ortadan kaldıran genel kurul kararlarının batıl olacağını hükme bağlamıştır (TTK, md.447).

Anonim şirket ortaklarına tanınan bu hakları kullanabilmeleri için de doğal olarak yönetim kurulunun genel kurulu süresinde olağan toplantıya çağırması gerekmektedir.

III- GENEL KURULU SÜRESİNDE OLAĞAN TOPLANTIYA ÇAĞIRMAYAN YÖNETİM KURULU’NUN SORUMLULUĞU

TTK’nın 409. maddesinde, olağan toplantının her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılacağı hüküm altına alınmakla birlikte, yönetim kurulunun genel kurulu süresinde olağan toplantıya çağırmaması fiili kabahat olarak veya suç olarak yaptırıma tabi tutulmamıştır. Bunun yerine azlığa ve ortaklara genel kurulu toplantıya çağırma yetkisi tanınmıştır.

A- AZLIĞIN GENEL KURULU TOPLANTIYA ÇAĞIRMA YETKİSİ

Kapalı anonim şirketlerde, sermayenin en az onda birini, halka açık şirketlerde de yirmide birini oluşturan ortaklar “azlık” oluştururlar.

Azlık, yönetim kurulundan, yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, genel kurulu toplantıya çağırmasını isteyebilir. Çağrı istemi noter aracılığıyla yapılır. Yönetim kurulu çağrıyı kabul ettiği takdirde, genel kurul en geç kırkbeş gün içinde yapılacak şekilde toplantıya çağırır, aksi hâlde çağrı azlık tarafından yapılır (TTK, md.412).

B- AZLIK OLUŞTURAMAYAN ORTAK VEYA ORTAKLARIN GENEL KURULU TOPLANTIYA ÇAĞIRMA YETKİSİ

Azlık oluşturamayan ortak veya ortakların, genel kurulun toplantıya çağrılmasına ilişkin istemleri yönetim kurulu tarafından reddedildiği veya isteme yedi iş günü içinde olumlu cevap verilmediği takdirde, aynı ortakların başvurusu üzerine, genel kurulun toplantıya çağrılmasına şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi karar verebilir. Mahkeme toplantıya gerek görürse, gündemi düzenlemek ve Kanun hükümleri uyarınca çağrıyı yapmak üzere bir kayyım atar. Kararında, kayyımın, görevlerini ve toplantı için gerekli belgeleri hazırlamaya ilişkin yetkilerini gösterir. Zorunluluk olmadıkça mahkeme dosya üzerinde inceleme yaparak karar verir. Karar kesindir (TTK, md.413).

IV- SONUÇ

TTK’nın 409. maddesinde, olağan toplantının her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılacağı hüküm altına alınmakla birlikte, yönetim kurulunun genel kurulu süresinde olağan toplantıya çağırmaması fiili kabahat olarak veya suç olarak yaptırıma tabi tutulmamıştır. Bunun yerine azlığa ve ortaklara genel kurulu toplantıya çağırma yetkisi tanınmıştır.

Bu arada, halka açık anonim şirketlerde genel kurulun olağan toplantıya çağrılmaması durumunda 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca Sermaye Piyasası Kurulu’na bazı yetkilerin verildiğini belirtmekte fayda vardır. Ancak, 08.02.2021 tarihi itibariyle ülkemizde faaliyet gösteren 152.230 adet anonim şirketten sadece 508’i halka açık anonim şirket statüsündedir.

Esasen ülkemizde faaliyet gösteren anonim şirketlerin % 90’ı, ya tek kişilik ya da aile şirketi konumundadır. Nitekim 2020 yılının ikinci yarısında kurulan anonim şirket sayısı toplam 8.069 adet iken bunların 4.712’si tek kişiliktir. Dolayısıyla kurulan her iki anonim şirketten birisi tek kişiyle kurulmuştur.

Anonim şirketlerde, yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl süreyle görev yapmak üzere seçilebildiklerinden özellikle tek kişilik ve aile şirketi konumundaki anonim şirketlerin olağanüstü bir durum olmadığı sürece (sermayenin artırılması, azaltılması, şirket faaliyet konusunun değiştirilmesi, birleşme, bölünme, tür değiştirme vb.) yönetim kurulu üyelerinin görev süresinin sona erdiği yıla kadar olağan genel kurul toplantılarını yapmadıkları genelde üç yıla ait toplantıları birleştirerek yaptıkları görülmektedir.

Olağan genel kurul toplantısının süresinde veya hiç yapılmamasının birçok sonucu olmakla birlikte ortaklar bakımından en önemli sonuçları; ortakların bilgi edinme haklarının engellenmesi ve eğer şirket kâr etmiş ise oluşan bu kârın dağıtımı konusunda karar alınmamasıdır.

Bu durumda azlık, yönetim kurulundan, yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, genel kurulu toplantıya çağırmasını isteyebilir. Çağrı isteminin noter aracılığıyla yapılması gerekmektedir. Yönetim kurulu çağrıyı kabul ettiği takdirde, genel kurul en geç kırkbeş gün içinde yapılacak şekilde toplantıya çağrılır, aksi hâlde çağrı azlık tarafından yapılır, azlık oluşturamayan ortak veya ortaklar da genel kurulun toplantıya çağrılmasına ilişkin olarak yönetim kurulundan talepte bulunabilirler. Eğer talep yönetim kurulunca reddedilir veya isteme yedi iş günü içinde olumlu cevap verilmez ise aynı ortakların başvurusu üzerine, genel kurulun toplantıya çağrılmasına şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi karar verebilir.

Özkan ARSLAN*

Yaklaşım / Mart 2021 / Sayı: 339

*           Ticaret Başmüfettişi