1.    Ücret Gelirinin Tanımı

Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesinde ücret gelirinin işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler oluğu belirtilmiştir.

Ayrıca ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunmasının onun mahiyetini değiştirmeyeceği belirtilmiştir.

2.    Ücret Hangi Durumlarda Beyan Edilmelidir

Türkiye’de mukim olan kişiler için 2020 yılı için herhangi bir istisnaya tabi olmayan ücret gelirini beyan etme gerekliliği aşağıdaki şartlardan en az birinin gerçekleşmesi halinde ortaya çıkmaktadır:

1 – İşveren sayısından bağımsız olarak vergilendirilebilir ücret gelirinin toplamının 600,000 TL’nin üzerinde olması.

2 – Birden fazla işverenden elde edilmekle birlikte, birinciden sonraki işverenlerden elde edilen ücret tutarının 49,000 TL’nin üzerinde olması. (Çalışan bu durumda hangi işverenin birinci işveren olduğunu serbestçe belirleyebilir.)

3 – Yurtdışındaki bir işverenden ücret geliri elde edilmesi

3.    İşverenin Statüsünden Kaynaklanan Çeşitli İstisnai Durumlar

Belli statülerdeki işverenlerin çalışanlarının ücret gelirlerinde belli istisna veya indirimler söz konusu olabilir. Bu istisna veya indirim uygulamasının Gelir Vergisi Kanunu’nda nasıl tanımlandığı ücret gelirinin beyan edilip edilmeyeceğinde belirleyici olacaktır:

Gelir Vergisi Kanunu’nda istisna olarak belirtilen ücretler, yukarıdaki beyan şartlarından birine girseler dahi gelir vergisi beyannamesiyle beyan edilmeyecektir. Bunlar arasında GVK md. 

i.                 23/14’de tanımlanan ve irtibat bürosu çalışanlarının da faydalandığı istisna, ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda tanımlanan istisnalar bulunmaktadır.[1]

ii.                Serbest Bölgelerdeki veya Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında olan işverenlerden elde edilen ücret gelirlerine verginin belli bir bölümünün terkin edilmesi yönünde indirim hakları tanınmıştır. Ancak bu ücretler kanunda istisna olarak belirtilmediği için bu kapsamda elde edilen ücret gelirleri beyan sınırının belirlenmesinde dikkate alınmalı ve sınırı aşması halinde beyan edilmelidir. Bununla birlikte bu ücretler üzerinden bordroda hesaplanan vergiler terkin edilmiş olsa dahi, vergi tutarları beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilebilir.

4. Gelir Vergisi Tarifesi

2020 yılında elde edilen ücret gelirlerine uygulanacak gelir vergisi tarifesi aşağıdaki gibidir:

5. Yıl İçinde Kesilen Vergilerin Beyannamede Hesaplanan Vergiden İndirimi ve Asgari Geçim İndirimi

Eğer Türkiye’deki bir işverenden elde edildiyse, işverenler tarafından çalışandan kesilen gelir vergisi tutarı beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Bu mahsubu yaparken Asgari Geçim İndirimi öncesi gelir vergisi kesintisini indirim konusu olarak dikkate almak gerekmektedir. Aksi takdirde beyannameyle ödenecek vergi çalışanın asgari geçim indirimi hakkından vazgeçmesiyle sonuçlanacaktır.

Yine bordroda halihazırda asgari geçim indiriminde faydalanan kişilerin ayrıca gelir vergisi beyannamesinde asgari geçim indirimi satırını doldurmamaları gerekmektedir.

Beyannamede ücret gelirlerine uygulanan gelir vergisi tarifesi ile bordroda kişinin tabi olduğu ücret geliri tarifesi aynı olduğundan, eğer kişi Türkiye’de tek bir işverenden ücret geliri elde etmişse ve beyan edecek başka bir gelir veya gideri yoksa, beyanname ile ortaya ödenecek veya iade alınacak bir vergi ortaya çıkmayacaktır.

6. Gelir Vergisi Beyannamesinde İndirim Olarak Dikkate Alınabilecek Giderler

Aşağıdaki gider kalemleri gelir vergisi beyannamesinde indirim olarak kullanılabilir. Böylelikle zaman zaman bu beyannameler sonucu, çalışanın yıl içinde kesinti yoluyla ödediği gelir vergisi tutarının bir kısmını iade alması da mümkün olabilmektedir.

a) Şahıs Sigorta Primleri

Beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla, gelir sahibinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri beyan edilen gelirden indirilebilir. 2012 yılında yürürlüğe giren 6322 sayılı Kanun’la Gelir Vergisi Kanunu’nda yapılan değişiklikle, bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının indirimine son verildiğinden, 2020 yılı ücret gelirlerinin beyanında, bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının dikkate alınması mümkün değildir.

Halihazırda bordroda indirim konusu yapılan tutarlar gelir vergisi beyannamesinde ayrıca indirim yapılamayacak olup, toplam indirim limitinin hesaplanmasında bordro ve gelir vergisi beyannamesinde faydalanılan indirimin toplamı dikkate alınacaktır.

b) Eğitim ve Sağlık Harcamaları

Beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle belgelenmesi koşuluyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları beyan edilen gelirden indirilebilir.

c) Okul, Yurt ve Sağlık Tesisleri İçin Yapılan Bağış ve Yardımlar

Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi ile mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi olarak yaptırılacak ibadethaneler ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin ve Gençlik ve Spor Bakanlığına ait gençlik merkezleri ile gençlik ve izcilik kamplarının inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımların tamamı beyan edilen gelirden indirilebilir.

d)     Diğer Bazı Bağış ve Yardımlar

•       Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulu’nca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilen gelirin %5’ini aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar.

•       Yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlar ile bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen kültür ve sanat faaliyetleri, kültürel varlıkların korunması, yapımı amaçlı olarak yapılan bağış ve yardımlar.

•       Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için %50’si.

•       Başbakanlıkça veya Bakanlar Kurulu’nca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan aynî veya nakdî bağışların tamamı.

•       Türkiye Kızılay Derneğine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar.

•       Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar.

•       Yüksek Öğretim Kanunu’na göre üniversiteler (vakıf üniversiteleri dahil) ile ileri teknoloji enstitülerine makbuz karşılığı yapılan bağış ve yardımlar.

•       İlköğretim ve Eğitim Kanunu kapsamındaki ilköğretim kurumlarına yapılan nakdi bağışlar.

•       Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna yapılan ayni ve nakdi bağışlar.

•       TÜBİTAK’a yapılan nakdi bağışlar

•       Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfına yapılan ayni ve nakdi bağışlar.

•       Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanunu’na göre yapılan ayni ve nakdi bağışlar.

•       Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Kurumuna yapılan ayni ve nakdi bağışlar.

•       Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu’na göre yapılan bağış ve yardımlar.

7. Beyannamenin Hazırlanıp Verilmesi

i) Hazır Beyan Sistemi

“Hazır Beyan Sistemi” özü itibariyle, Gelir İdaresi Başkanlığının mükellef hizmeti kapsamında başlattığı, başta kira gelirleri olmak üzere bazı gelirleri elde eden mükelleflere ilişkin banka, tapu, sigorta şirketleri gibi üçüncü taraflardan elde edilen bilgiler kullanılarak ücret beyannamelerinin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından otomatik olarak doldurulduğu ve mükelleflerin onayına sunulduğu bir sistemdir.

ii) Kimler Sistemi Kullanarak Beyanname Verebilir?

Sistemden gelirleri sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlardan veya bunların birkaçından veyahut tamamından oluşan gelir vergisi mükellefleri yararlanabilmektedir.

Sistem, hem yukarıda sayılan gelirleri nedeniyle gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlara, hem de ilk defa mükellefiyet tesis ettirerek bu gelirler için beyanname verecekleri kapsamaktadır.

iii) Uygulama Nasıl Olacaktır?

Gelir İdaresi Başkanlığınca, çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılarak oluşturulan beyanname internet ortamında gelir sahibinin onayına sunulacaktır.

Hazırlanan beyannamede bulunan tüm bilgilerin görüntülenmesi, doldurulması ve değiştirilmesi işlemleri kolay, hızlı ve kontrol edilebilir bir şekilde yapılabilecektir. Vergi hesaplama adımları ve tahakkuk bilgileri hesaplanmış bir şekilde hazırlanıp mükellefin onayına sunulacaktır.

Önceden hazırlanmış beyannamenin mükellef tarafından elektronik ortamda onaylanmasıyla beraber vergiye ilişkin tahakkuk işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilecek ve tahakkuk fişi aynı anda elektronik ortamda gelir sahibine iletilecektir.

Hazır Beyan Sistemi’ne girişler Gelir İdaresi Başkanlığının Internet Vergi Dairesi Hizmetleri (https://intvrg.gib.gov.tr/) üzerinden yapılacaktır.

Mükellefler İnternet Vergi Dairesi şifrelerini veya e-devlet şifrelerini kullanarak Sistem’e giriş yapabileceklerdir. İnternet Vergi Dairesi şifresi bulunmayanlar, Tebliğin ekinde yer alan Formu doldurup herhangi bir vergi dairesine bizzat başvurarak kullanıcı adı, şifre ve parola alabileceklerdir.

iv) Sistemi Kullanmak Zorunlu mudur?

Sistemi kullanma zorunluluğu yoktur. Beyannamenin vergi dairesine giderek elden veya beyanname düzenleme programı kullanılarak verilmesi de mümkündür.

v) Beyannamenin İçeriğinden Kim Sorumludur?

Gelir İdaresince hazırlanan ve İnternet Vergi Dairesi’nde onaya sunulan beyannamelerin gelir sahipleri tarafından kontrol edilmesi ve beyannamede eksiklik, hata veya yanlışlıkların bulunması halinde bunların düzeltilerek onaylanması gerekmektedir.

Onaylanan beyannamelerin içeriğinin doğruluğundan gelir sahipleri sorumludur.

8. Beyannamenin Verilme Zamanı ve Yeri

Gerçek kişilerce 2020 yılında elde edilen beyana tabi ücret gelirlerinin, 2021 yılı Mart ayının sonuna kadar beyan edilmesi gerekmektedir.

Beyanname kişinin bağlı olduğu vergi dairesine verilir. Bağlı olunan vergi dairesi esas olarak ikametgâhın bulunduğu yer vergi dairesidir.

9. Hesaplanan Verginin Ödeme Zamanı

Tahakkuk eden gelir vergisi, 2021 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenecektir.

Hesaplanan vergi, mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine ödenebileceği gibi, vergi tahsiline yetkili banka şubelerine de ödenebilecektir.

Eğer beyanname ile ortaya bir iade çıkıyorsa, ayrıca bir iade başvurusu yapılması gerekmektedir.

10.  Ücret Gelirlerinin Beyan Edilmemesinin veya Eksik Beyan Edilmesinin Sonuçları

11. İlgili Genel Tebliğler ve Kılavuzlar

2020 yılı ücret gelirlerinin beyanında dikkate alınacak tutarlar 310 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenmiştir. Hazır Beyan Sistemi ise 470 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile düzenlenmiştir.

Gelir İdaresi her yıl “Ücret Geliri Elde Edenler İçin Beyanname Düzenleme Rehberi” yayınlamaktadır. 2020 gelirlerinin beyanına ilişkin Rehber, bu bültenin yayımı tarihi itibariyle henüz yayınlanmamıştır. https://www.pwc.com.tr/

^{[1] 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun gelir vergisi istisnası uygulaması 2021 yılından itibaren geçerli olmak üzere değişmiş olup, 28/01/2021 tarihinden itibaren bu kapsamda elde edilen ücret gelir vergisi beyannamesinde dikkate alınmalıdır. https://www.pwc.com.tr/}