1: Engellilik indirimi nedir?

• Engellilik indirimi; çalışma gücü kayıp oranı asgari % 40 ve üzerinde olanların ücret ve/veya kazançlarına, girecekleri derecelere göre belirlenen miktarda indirimin uygulanmasıdır. Engellilik bulgularına göre girecekleri derecelere esas oranlar; çalışma gücünün asgari % 80'ini kaybetmiş bulunanlar birinci derece engelli, asgari % 60'ını kaybetmiş bulunanlar ikinci derece engelli, asgari % 40'ını kaybetmiş bulunanlar ise üçüncü derece engelli olarak belirlenmektedir.

 2: Engellilik indiriminden kimler yararlanır?

• Engellilik indiriminden;
  - Engelli ücretli (hizmet erbabı),
  - Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretli (hizmet erbabı),
  - Engelli serbest meslek erbabı,
  - Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı,
  - Basit usulde vergilendirilen engelliler,
  yararlanır.

 3: "Bakmakla yükümlü olduğu kişi" ne demektir?

• "Bakmakla yükümlü olunan kişi" ifadesi, engellilik indirimi uygulamasına ilişkin olarak yayımlanan 222 Seri No.lu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliğinde tanımlanmıştır. Bu ifadeden, engelli kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatı veya bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Kurumunun mevzuatına göre bakmakla yükümlü sayılan anne, baba, eş, çocukları ve mahkeme kararı ile vasi tayin edilen kardeş anlaşılacaktır. Çocuklarda yaş sınırlamasına gidilmeksizin işlem yapılacaktır.

4: Engellilik indirimi uygulamasının sağlayacağı yarar nedir?

• Engelli sayılanların çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen dereceler itibariyle tespit edilen 2020 yılına ilişkin aylık engellilik indirimi tutarları, 
  - Birinci derece engelliler için 1.400 lira, 
  - İkinci derece engelliler için 790 lira, 
  - Üçüncü derece engelliler için 350 liradır.
  Bu tutarlar, engelli ücretlilerde ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretlilerde aylık tevkifat matrahından düşülür. 
  Serbest meslek erbabı olan engelliler ile bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabının ve basit usulde vergilendirilenlerin yıllık beyan edilecek gelirlerinden (yukarıda aylık olarak belirlenen tutarlar yıllık olarak hesaplanarak) indirilir. 
  Dolayısıyla, ücretlinin aylık matrahına girecekleri derecelere göre asgari % 15, serbest meslek erbabında ve basit usulde vergilendirilenlerde ise yıllık kazançlarında asgari % 15 katkı sağlayacaktır.

 5: Engellilik indiriminden yararlanmak için ne yapılmalıdır?

• Engellilik indiriminden yararlanmak isteyen kişiler engellilik vergi indirimi başvurularını; İnteraktif Vergi Dairesi aracılığı (ivd.gib.gov.tr) ile ve İnteraktif Vergi Dairesi mobil uygulamasını kullanarak sistem üzerinden ya da bir dilekçe ve aşağıda belirtilen belgelerle birlikte; Vergi Dairesi Başkanlığı olan illerde ilgili Grup Müdürlüğüne, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan illerde ise Gelir Müdürlüğüne, Bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, Vergi Dairesi bulunmayan ilçelerde ise Malmüdürlüklerine başvurmaları gerekmektedir. 

• Engellilik indiriminden yararlanmak isteyenlerin dilekçe ekinde bulunduracağı belgeler şunlardır:
  1. Engelli ücretli;
  - Çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge. 
  - T.C. kimlik numarası.
  - İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği, ilgili hastane yetkililerince "ASLI GİBİDİR" şerhi ile onaylanmış örneği. 
  2. Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretli;
  - Ücretlinin çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge. 
  - Kendisinin ve engelli kişinin T.C. kimlik numarası.
  - Engelli kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösterir belge.
  - İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği, ilgili hastane yetkililerince "ASLI GİBİDİR" şerhi ile onaylanmış örneği.
  3. Engelli serbest meslek erbabı; 
  - Vergi kimlik numarasını veya T.C. kimlik numarasını gösteren belge. 
  - İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği, ilgili hastane yetkililerince "ASLI GİBİDİR" şerhi ile onaylanmış örneği.
  4. Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı;
  - Serbest meslek erbabının vergi kimlik numarasını veya T.C. kimlik numarasını gösteren belge. 
  - Engelli kişinin T.C. kimlik numarası.
  - Engelli kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge (sağlık karnesi örneği).
  - İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği, ilgili hastane yetkililerince "ASLI GİBİDİR" şerhi ile onaylanmış örneği.
   5. Basit usulde vergilendirilen engelliler; 
  -Vergi kimlik numarasını veya T.C. kimlik numarasını gösteren belge. 
  - İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği, ilgili hastane yetkililerince "ASLI GİBİDİR" şerhi ile onaylanmış örneği.

6: Başvuru üzerine Gelir İdaresi Başkanlığı ne yapmaktadır?

• Başvuru sahibinin çalışma gücü kayıp oranları Gelir Vergisi Kanununa ve bu Kanun gereğince hazırlanan Yönetmeliğe göre belirlenmektedir.
  İlgililerin hastanelerden aldıkları ve ilgili müdürlükler vasıtasıyla Gelir İdaresi Başkanlığına gönderilen raporları Merkez Sağlık Kurulunca "Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik" ve eki cetvellere göre incelenir. Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen engellilik dereceleri Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından ilgilinin başvurduğu Vergi Dairesi Başkanlığına veya Defterdarlığa gönderilir ve bu birimler tarafından da başvuru sahibine tebliğ edilir.

7: Merkez Sağlık Kurulu nasıl karar vermektedir?

• Merkez Sağlık Kurulu Gelir İdaresi Başkanlığı nezdinde görev yapmaktadır. Merkez Sağlık Kurulunun görevi, engellilik indiriminden yararlanmak amacıyla hastanelerden alınan raporları inceleyip, çalışma gücü kayıp oranlarını belirlemektir. 
  
  Merkez Sağlık Kurulunun çalışma şekli ve vergi indirimi için başvuracakların yapacağı işlemler bir yönetmelik ile düzenlenmiştir. Merkez Sağlık Kurulu kararını verirken, kendisine ulaşan raporların öncelikle yetkili sağlık kuruluşu tarafından verilip verilmediğine, sonra da usulüne uygun olarak düzenlenip düzenlenmediğine bakar. Raporlar usulüne uygun ise karar vermek üzere inceler. Kararını verirken raporlarda yer alan laboratuvar bulgularını, klinik muayene bulgularını, engellilik bulgularını ve konulan tanıyı ilgili Yönetmelik ekindeki cetvellere göre inceler. Kurul, raporlarda yer alan bulgular ve tanı ile Yönetmelik eki cetvellerde belirlenen çalışma gücü kayıp oranları arasında çelişki görürse resen ve nihai olarak karar vermeye yetkilidir. Ancak, kurul gerek görmesi halinde bu raporları bir daha incelenmek üzere raporu veren hastaneye iade edebilir veya başvuruda bulunanın başka bir yetkili sağlık kuruluşuna gönderilmesini isteyebilir. 
  
  Merkez Sağlık Kurulu tarafından verilen kararların sağlıklı olması için, raporda belirtilen ve Yönetmeliğe uygun yazılması gereken laboratuvar, klinik muayene ve engellilik bulguları ile tanının açık ve anlaşılır olması gerekir. Kurul bu bilgileri yetersiz görmesi halinde ilgili hastaneden ek bilgi istemektedir. 
  Öte yandan başvuruda bulunan kişiler Merkez Sağlık Kuruluna birden fazla rapor ulaştırırlarsa ve bu raporların bulguları ve tanısı aynı ise Kurul bu raporları değerlendirmeye alarak kararını vermektedir. Ancak bu raporların bulguları ve tanısı farklı ise Kurul ilgiliyi bu raporların birleştirilmesi için hakem hastaneye sevk etmektedir. 
  
  Yukarıda açıklanan düzenlemeler ile yetkili sağlık kuruluşlarından alınan raporlarda belirtilen çalışma gücü kayıp oranlarının, raporlarda belirtilen bulgulara ve tanıya göre doğru olup olmadığının üst kurul olarak görev yapan Merkez Sağlık Kurulunca incelenerek Türkiye çapında aynı bulgular ve tanı için verilen çalışma gücü kayıp oranlarının farklı belirlenmemesi ve uygulamanın adaletli olması amaçlanmaktadır.

8: Başka amaçlarla alınmış raporlar engellilik indiriminde de geçerli midir?

• Engellilik indiriminden yararlanmak için genel uygulama ilgilinin rapor almak üzere gerekli belgelerle ilgili müdürlüğe başvurması, ilgili müdürlükçe hastaneye sevk edilerek rapor aldırılması olmakla birlikte; vatandaşların mağdur edilmemesi için diğer kurumların sevki sonucu aldıkları raporlarla (rapor aslı veya noter onaylı) ve gerekli diğer belgelerle birlikte ilgili Müdürlüklere başvurabilmelerine imkan sağlanmaktadır. Bu uygulama ile kişiler yeniden rapor alma külfetinden kurtarılmaktadır.

9: İşyerini değiştiren ücretliler ne yapacaklardır?

• Herhangi bir şekilde iş yeri değiştiren ücretlilerin daha önce işlem tesis ettirdikleri Müdürlüklere yeni iş yerlerinin adreslerini bildirerek buradan yeni iş yerlerine hitaben yazı almaları yeterli olacaktır. Bu kişilerin yeniden rapor almalarına gerek yoktur. Bulundukları il sınırları dışına gidenler de aynı şekilde hareket edebileceklerdir.

10: Engellilik indiriminden yararlanan ücretliler asgari geçim indirimi uygulamasından yararlanabilir mi?

• Engellilik indiriminden yararlanan bir ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken engellilik indirimi mahsup edilecek ve engellilik indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12'si mahsup edilecektir. Mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacak ve mahsup edilemeyen asgari geçim indirimi tutarı diğer dönemlerde mahsup edilemeyecektir.
  
  Engellilik indiriminden yararlanan bir ücretlinin, indirim nedeniyle gelir vergisi matrahının kalmaması durumunda gelir vergisi tevkifatı yapılamayacağı için asgari geçim indirimi uygulamasından yararlanması mümkün değildir. Asgari geçim indirimi uygulamasında esas olan, ücretlinin vergi matrahının doğması ve bu matrah üzerinden de gerçek usulde gelir vergisi tevkifatının yapılmış olmasıdır. Ancak, engellilik derecesine göre engellilik indirimi uygulaması sonrasında ücretlinin gelir vergisi matrahının kalması veya hizmet erbabına aylık maaş ödemesi dışında vergiye tabi diğer ödemelerin yapılması durumunda, yapılan gelir vergisi tevkifatını aşmamak üzere, 
  ücretlinin asgari geçim indiriminden yararlanması mümkün bulunmaktadır.
  Ancak, ödenecek asgari geçim indirimi tutarı aylık asgari ücret üzerinden hesap edilen vergiden fazla olamayacaktır.
  
  Konuya ilişkin bir örnek aşağıda verilmektedir. 
  
  Örnek: Bekar olan ve birinci derece (2020 yılı için aylık 1.400 TL) engellilik indiriminden faydalanmakta olan bir ücretlinin 2020 yılı asgari geçim indirimi tutarı şu şekilde hesaplanacaktır. (Asgari ücret, 2020 yılı için aylık brüt 2.943 TL, yıllık 35.316 TL olarak dikkate alınmıştır.)

  2020 yılında Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (2.943 x 12 =)		35.316 TL
  Mükellefin Asgari Geçim İndirimi Oranı		% 50
  - Mükellefin kendisi için   % 50
  Asgari Geçim İndirimine Esas Tutar (35.316 x % 50 =)		17.658 TL
  Asgari Geçim İndiriminin Yıllık Tutarı ( 17.658 x % 15 =)		2.648,70 TL
  Asgari Geçim İndiriminin Aylık Tutarı ( 2.648,7 / 12=)                                       220,73 TL

• Bu ücretlinin ocak ayı için, asgari geçim indirimi mahsup işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilecektir.

  2020 yılı Ocak Ayı Brüt Ücreti	2.943 TL
  2020 yılı Ocak Ayı Tevkifat Matrahı	2.501,55 TL
  Birinci Derece Engellilik İndirimi (2020 yılı için)	1.400 TL
  Engellilik İndirimi Düşüldükten Sonra Kalan Tevkifat Matrahı	1.101,55 TL
  2020 yılı Ocak Ayı Ücretinden Hesaplanan Gelir Vergisi	165,23 TL
  2020 yılı Ocak Ayı Mahsup Edilecek Asgari Geçim İndirimi Tutarı	220,73 TL
  2020 yılı Ocak Ayı Ödenecek Gelir Vergisi	0 TL
  2020 yılı Ocak Ayında Yararlanılacak Asgari Geçim İndirimi Tutarı	165,23 TL

• Bu ücretlinin gelir vergisi matrahı hesaplanırken engellilik indirimi de mahsup edilecek, engellilik indiriminin mahsubundan sonra kalan gelir vergisi matrahı üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından da yıllık asgari geçim indirimi tutarının 1/12'si olan (2.648,7 /12=) 220,73 TL mahsup edilecektir. Ancak mahsup edilecek tutar, kalan gelir vergisi tutarını aşamayacağından yalnızca 165,23 TL'lik kısmı ücretliye ödenecek ve (220,73– 165,23=) 55,50 TL asgari geçim indirimi farkı diğer dönemlerde de değerlendirilmeyecektir. Buna göre, işveren, mahsup edilen asgari geçim indirimi tutarı kadar yani 165,23 TL ücretliye daha fazla ödeme yapacaktır.

Kaynak; GİB