I- GİRİŞ

Çalışma gücünü en az % 60 kaybeden sigortalılara malûllük aylığı bağlanmaktadır. Sigortalının malûl olması durumunda ehliyetinin geçerliliği önem arz etmektedir. Bu yazımızda kısaca malûllüğü açıklayarak bu konuyu ele alacağız.

II- MALÛLEN EMEKLİLİK

5510 sayılı Kanun’un 25. maddesine istinaden sigortalının veya işverenin talebi üzerine Kurumca düzenlenen sağlık raporları neticesinde, 4/a ve 4/b kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün ve iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını, 4/c kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün en az % 60’ını kaybettiği veya vazifesini yapamayacak derecede meslekte kazanma gücünü kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen kişiler malûlen emekliliği hak kazanmaktadır.

Malûlen emeklilik için bazı şartlar vardır. Bunlar;

• Sigortalının hangi kapsamda olduğuna bakılmaksızın en az 10 yıldan beri sigortalı olması ve 1800 günlük prim ödemesi olması,

• Başka birinin bakımına muhtaç derecede olan malûl sigortalılar için sigortalılık süresi aranmamakla birlikte 1800 gün prim ödemesi,

• Sigortalının malûliyeti sebebiyle 4/a kapsamında çalışanların işten ayrılmaları, 4/b kapsamında çalışanların iş yerlerini kapatmaları, prim borçlarının bulunmaması ve 4/c kapsamında çalışanların ise görevlerinden ayrılmaları,

• % 60 iş gücü kaybının sigortalı çalışmaya başladıktan sonra gerçekleşmesi,

• Sigortalının Kurum Sağlık Kurulunca malûl sayılması gerekmektedir.

Malûliyete sevk talebinde bulunacak sigortalının son defa çalışmasının geçtiği ildeki SGK ünitesine başvurması gerekmektedir. Sevk ve aylık bağlanma işlemi de bu birim tarafından yapılmaktadır. Sigortalının malûliyetinin tespitini isteyebilmesi için 1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olması gerekmektedir. Ancak prim gün sayısı eksik olanlar hizmet borçlanması yaparak prim gün sayısını tamamlayabilmektedir. Hizmet borçlanma bedellerini ödemeden sevk edilen sigortalılar malûliyetlerinin tespitine ilişkin masraflarını kendileri ödemeleri gerekmektedir. Sevk işlemi için sigortalının 1800 gün sigortası olması yeterlidir. Bu aşamada 10 yıl sigortalılık süresi olup olmadığına bakılmamaktadır.

Günümüzde sıkça görülen kanser türleri, epilepsi/sara, Parkinson sendromu, serebral palsi, demans, beyin tümörleri, Multiple Skleroz (Ms), anemi, karaciğer sirozu, denge bozukluğundan kaynaklı tek başına ayakta duramama haliyle birlikte yaşanan işitme kaybı, görme azlığı, retina kanamaları, uzuv kayıpları, organ nakilleri, Behçet hastalığı, gastrointestinal kanamalar, tüberküloz, AIDS, zeka gerilikleri (IQ 50 ve altı), şizofreni ve bipolar bozukluklar.. vb rahatsızlıklar sigortalının malûlen emekli olmasına neden olmaktadır.

III- MALÛLEN EMEKLİ OLANLARIN EHLİYETLERİN DURUMU

Sürücüler ehliyetlerini 2918 sayılı Trafik Kanunu’na göre; belli yaş şartını doldurduktan sonra, belli sağlık şartlarını taşıyorlar ise, belli bir eğitime tabi tutulup sınavda başarılı olunca alabilmektedir. Sağlık şartların değişmesi durumunda ehliyetin de geçerliği değişmektedir.

2918 sayılı Trafik Kanunu’nun 45. maddesi sürücülerin sağlık şartlarında sonradan meydana gelen değişiklikler kısmında “Sürücü belgesi sahibi kişide sağlığı bakımından sürücülüğe engel aşikar bir değişikliğin görülmesi ve tespiti hâlinde, trafik görevlilerince sürücü belgesi geri alınarak, kişinin sağlık kuruluşlarında muayenesi istenir. Sağlık şartları bakımından sürücülüğe engel bir hâlinin olmadığı veya mevcut olan bu hâlin daha sonra ortadan kalktığı sağlık raporuyla tespit edildiği takdirde, sürücü belgesi kişiye iade edilir.” denilmektedir.

Hangi şartlarda sürücü belgesinin iptal edileceği “Sürücü adayları ve sürücülerde aranacak sağlık şartları ile muayenelerine dair yönetmelik” ile belirlenmektedir.  Buna göre Sürücü ve sürücü adaylarının muayeneleri; Sağlık Bakanlığı’na ve üniversitelere bağlı sağlık tesisleri, aile sağlığı merkezleri ve Sağlık Bakanlığı’nca ruhsatlandırılan muayenehane hariç özel sağlık kuruluşlarında görevli tabip veya uzman tabip tarafından bu Yönetmelik hükümlerine göre yapılmakta ve sağlık raporu düzenlenmektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı’nca verilen eğitim sonrasında sürücü belgesi alacak personelin sağlık raporları kendi kurum tabipliklerince de verilebilmektedir. Tabiplerce verilen sağlık raporlarında tabibin kaşe ve imzasının bulunması gerekmektedir. Tabiplerce verilen raporların gerçeğe uygun olmadığının tespiti halinde bu raporlar geçersiz sayılmakta ve sorumlular hakkında Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulmaktadır. Bu tabipler bir daha sürücü adayları ve sürücüler için sağlık raporu verememektedir. Yönetmelikte hangi hastalığın hangi hallerinde sürücü belgesi alınacağı hangi halde iptal edileceği detaylı şekilde yer almaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu da malûllük aylığı bağladığı kişileri 10.06.2011 tarihli 2011/49 sayılı Genelge’nin 4. sayfa 1.8 bendinde “Kurum sağlık kurullarınca çalışma gücünün en az % 60’ını kaybettiği kararı verilen sigortalılar ile bunların 18 yaşından büyük bakmakla yükümlü oldukları/hak sahibi çocukları hakkında düzenlenmiş kurul kararına esas olan sağlık kurulu raporları, sürücü belgesi yönünden değerlendirilmek üzere, sosyal güvenlik il müdürlüklerince/sosyal güvenlik merkezle-

rince, aylık dönemler halinde düzenli olarak il/ilçe emniyet müdürlüklerine bildirilecektir.” hükmüne istinaden Emniyet Müdürlüğü’ne bildirmektedir. Emniyet Müdürlüğü de kendisine gönderilen listeye istinaden sigortalının ehliyetini iptal etmektedir. Sigortalı ilgili Emniyet Müdürlüğü’nden yeniden hastaneye sevk yaptırıp ehliyet almasına engel olmadığını gösteren bir rapor temin etmesi durumunda yeniden ehliyetine alabilmektedir.

IV- SONUÇ

Çalışma gücünün % 60 ve üstünü kaybetmiş olan sigortalılar diğer şartları da sağlıyorlarsa malûlen emekli olmaktadır. Bu durumda Kurum sigortalının malûlen emekli olduğunu Emniyet Müdürlüğü’ne yazıyla bildirmektedir. Emniyet Müdürlüğü de kişinin ehliyetini iptal etmektedir. Sigortalı tekrar Emniyet Müdürlüğü’nden hastaneye sevk yaptırarak ehliyet alabileceğine dair rapor alırsa ehliyetine tekrar kavuşmaktadır. Malûlen emekli olmak tek başına ehliyetin iptaline engel değildir. Sigortalının rahatsızlığının türü ve derecesi ehliyetin geçerliliğini belirlemektedir.

Cemil UZUN*

Yaklaşım / Eylül 2022 / Sayı: 357

*  Unkapanı Merkez Müdürü V.