İhale konusu işler ile özel bina inşaatları için ilişiksizlik belgesi verilmeden önce SGK ünitelerince araştırma işlemi yapılır. Araştırma işlemi sırasında asgari işçilik matrahına iş için belirlenen asgari işçilik oranının % 25 eksiği uygulanır. Bu sebeple çok sayıda işveren tarafından asgari işçilik incelemesine konu işler için Kurum Ünitelerince araştırma işlemi sonucunda belirlenen eksik işçilik tutarı Kurum Ünitelerine yatırılmaktadır. Bu tercihin önemli bir sebebi de sürecin kısa sürede gerçekleşmesidir. İşverenler böylece teminatlarını kısa sürede alabilmekte, teminat tutarları ile ilgili maliyetlerini azaltabilmektedirler. Ancak her zaman araştırma işlemi sonucunda Kurum ünitelerince belirlenen tutarın Kurum veznelerine yatırılması suretiyle ilişiksizlik belgesi alınması optimal faydaya ulaşmak için yeterli olmayabilir. Bu açıdan bazı riskleri olsa da aşağıda sayacağım hallerde asgari işçilik incelemesinin Kurum Müfettişlerince yapılmasının talep edilmesi daha faydalı olabilir.

İşyeri yasal kayıt ve belgelerinin mevzuata uygun bir şekilde tutulmuş olması halinde;
1-Özellikle ihale konusu işin önemli kısımlarında farklı işçilik oranı uygulanması gereken hallerde (zira bu durumda Kurum üniteleri en yüksek oranı uygulamaktadır)
2-İşin büyük bir çoğunluğunun 5510 sayılı Kanun uygulamasına göre taşeron sıfatı olmayan gerçek ve tüzel kişilere fatura karşılığında yaptırılmış olması halinde;
3-Malzemeli ve salt işçilik faturalarının tutarlarının çok yüksek olması halinde (işçilik faturalarının tutarlarının, iş için belirlenen işçilik oranının % 25’i ile işin matrahının çarpımı sonucu bulunacak tutardan çok daha yüksek olması)
4-İşin ikmali için satın alınan emeğin ücretinin niteliği nedeniyle çok yüksek olduğu hallerde,
5-İşin bir kısmının yapılan işle ilgili açılan işyeri dosyası dışında aynı işverene ait devamlı işyeri sigortalıları tarafından yapılmış olması halinde,
6-İşin önemli bir kısmının şirket ortaklarının veya 5510/4-a sigortalısı olmayan işyeri sahiplerinin çalışması ile ikmal edilmiş olması hallerinde,
7-İşçilik oranının yapılan işe uygun olmadığı yolunda Kuruma yapılan itiraza ret cevabı verilen hallerde,
8-İşle ilgili teknolojik yenilikler nedeniyle işin insan gücü ihtiyacını azaltan yeni teknolojiler kullanılması suretiyle ikmal edildiği hallerde,
Asgari işçilik tutarının müfettiş incelemesi yoluyla tespitinin talep edilmesi işverenler açısından daha faydalı olabilmektedir. Bu sebeple asgari işçilik uygulamasına maruz kalacak her işin ve işin ikmal süreçlerinin özellikleri dikkate alınarak olası durumların sonuçlarının teknik olarak yeterli düzeyde hesaplanarak karşılaştırılması sonucunda en faydalı yolun seçilmesi gerekmektedir.

Harun Ordu
T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu
Başmüfettiş-Hukukçu