Alışveriş merkezleri ile markalar arasındaki kira tartışması hız kesmeden devam ediyor. Markalar, küresel krizle birlikte işlerin azaldığını belirterek, mağaza kiralarının ciroya endekslenmesini talep ediyor.

Alışveriş merkezi (AVM) yatırımcıları ise bu durumu 'Merkezler vakıf malına dönüşür' diyerek karşı çıkıyor. Tartışmalar şimdiye kadar daha çok yatırımcı ve kiracılar arasında devam etse de, uzmanlar kamunun düzenleyici görevini yerine getirmediği görüşünde. Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği (AMPD)'nin taleplerini yerine getirmediğini düşünen yatırımcılar, kendi seslerini duyurmak için Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği (AYD)'ni kurdu.

Alışveriş merkezlerindeki kira tartışmalarının temelinde üç ana unsur yer alıyor. Bunların başında yatırımcıların, adeta olur olmaz yerlerde, hatta bazen de yan yana merkezler açması yatıyor. Markalar ise 'rakibim burada, ben de yer almalıyım' düşüncesiyle kâr getirmeyecek merkezlerde dahi mağaza açıyor. Bir diğer sıkıntı da, yerel yönetimlerin şehir planlama konusunda gerekli denetimi ve düzenlemeyi tam olarak yerine getirmemesi. Sektör temsilcileri, bazı yerel yöneticilerin kendi bölgelerinde yatırım yapılması için orta ve uzun vadede kâr getirmemesine ve mevcut ekonomik pazar şartlarının bozulmasına rağmen bu merkezlerin yapılmasına müsaade ettiğine dikkat çekiyor. Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı ve Collezione'un sahibi Ekrem Akyiğit, bu gelişmelerin sonucunda artık AVM yatırımı konusunda girişimcilerin iştahının kaçtığını belirtiyor. Kira meselesinin çözümü için görüşmelerin devam ettiğini ifade eden Akyiğit, bazı yerlerde neticeler alındığını belirtiyor. Kimi merkezlerde indirim yapılırken bazıları da kur sabitlemesi uygulamasına gitmiş.

LC Waikiki'nin pazarlama müdürü Hami Cilara, geçmiş dönemde talep yoğunluğu sebebiyle yüksek fiyatlarla kiralama stratejisinin benimsendiğine işaret ediyor. Cilara, merkezlerin günün şartlarını da dikkate alarak kira düzeltmesi yapmasını istiyor. Perakendenin ekonomik büyümenin önemli dinamiklerinden biri olduğunu vurgulayan Cilara, "Merkezler mağazaların cirolarını ve AVM trafiğini de dikkate alarak kiraları düzeltme kararını alabilmeliler. Perakendeci yoksa alışveriş merkezi yok, alışveriş merkezi yoksa da perakendeciler yine varlar." değerlendirmesini yapıyor. Aydınlı Grubu'nun Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Faruk Kavurmacı, kepenk kapatma veya alışveriş merkezinden çıkma kararının gerçekçi olmayacağı görüşünde. Bu konudaki bazı yayın organlarında yer aldığı gibi büyük bir krizin yaşanmadığını söyleyen Kavurmacı, her iki tarafın da karşılıklı adımlar atarak çözüm yolunda ilerlediklerini dile getiriyor.

Sıkıntıların kaynağı geçmişte

Kayseripark, İstanbul Sefaköy'deki Armonipark ve Türkiye'nin en çok ziyaretçi çeken merkezlerinden Kartal'daki Viaport'un genel koordinatörlüklerini yürüten Muzaffer Gülöz, her merkezin kendi kiracısıyla masaya oturarak çözüm bulması gerektiğini düşünüyor. Gülöz'e göre perakendecilerin kirayı ciro üzerinden ödeme talebi de doğru bir yaklaşım değil. Merkezlerde çok iyi ciro elde eden mağazaların yanı sıra iyi yönetilemediği için iş yapmayan birçok mağaza da var. Çok düşük ciro yapan, bazı günler siftah bile edemeyen bu mağazalar sadece ciro üzerinden kira ödeyecek olsa AVM'ler de devlete ait vakıf mülkleri gibi olur. Gülöz, "Eğer sadece ciro mantığıyla hareket edilecek olsa iş yapamayan mağazalar yıllarca bu merkezlerden çıkmaz. Belki onun yerinde başka bir mağaza olsa çok daha iyi iş yapacak. Halen buralarda yer almak isteyen çok sayıda marka var." diyor. Muzaffer Gülöz, perakendecilerin kepenk kapatma tavrını doğru bulmuyor. Markaların 100-200 bin dolar masraf yaparak merkezlerde mağaza açtığını, ancak bu merkezlerin 100-200 milyon dolar yatırımla kurulduğuna dikkat çeken Gülöz, "Bu yatırımlar genellikle kredi kullanılarak gerçekleştirildi. Perakendeciler kira ödüyor, biz de kredi ödüyoruz. Tek taraflı düşünülerek bu iş çözülemez." görüşünü dile getiriyor. Gölüz, iyi yönetilemeyen, lokasyon olarak iyi konumlandırılamayan birçok merkezin bu süreçte eleneceği görüşünde: "Bu krizin yeni bir süreç başlatacağı muhakkak. Bu dönemde ayakta kalanlar krizden güçlü bir şekilde çıkacak. Artık yeni alışveriş merkezi yapmak cesaret işi. Belki de sağlıksız büyüme sona erecek."

İstanbul'da Capacity, Historia, Fly Inn ve Metroport AVM'lerinin yatırımcılarından Gül İnşaat'ın sahibi Çetin Gül, perakendecileri merkez yatırımcılarının zor durumda bıraktığına dair izlenimin yanlış olduğunu söylüyor. Kriz sebebiyle oluşan ciro kayıplarının merkezlere mal edilmeye çalışıldığını savunan Gül, geçtiğimiz günlerde merkezlerin yatırımcıları olarak iki defa bir araya geldiklerini, konuya çözüm bulmak istediklerini kaydediyor.

'Gerekirse çadırda satış yaparız'

Alışveriş merkezlerindeki kira tartışmaları, Antalya'da geçen hafta düzenlenen Alışveriş Merkezleri Konferansı'na damgasını vurdu. Konferansa katılan Kiğılı Yönetim Kurulu Başkanı Abdullah Kiğılı, merkezlerin doğru fiyata kiralaması halinde ayakta kalabileceğini söyledi. Kiğılı, "Metrekare başına 250 Euro aldığınız dönemler hayal oldu. Artık böyle bir enayi bulamazsınız." dedi. Alışveriş merkezi yatırımcılarından perakendecileri rahatlatmalarını isteyen Kiğılı, 150 merkezden 15'inde sorun olduğunu kaydetti. İşadamı, "Bunlar bir an evvel bizimle masaya otursun. Arkadaşlar bu yerlerden çıkmaya kesin kararlı. Bizi hafife almayın! Fabrikaların önünde çadırda satarız." şeklinde konuştu. AVM yatırımcıları ise "Dolar kuru 1.20'lerdeyken kimsenin sesi çıkmıyordu. Yatırımcıların kurdan kaynaklanan milyonlarca dolarlık zararı oluştu." değerlendirmesini yaptı. Torunlar Alışveriş Merkezleri Yatırım Yönetim Genel Koordinatörü İlham İnan Dündar, dövizin arttığına, ancak yatırımcıların 2005'teki kiraları aldığına dikkat çekerek, "Hepimiz zarardayız. Ama bugüne kadar sessiz kaldık. Şimdi de sesimizi çıkaramıyoruz çünkü sektörde cirolar yüzde 22 düştü. Kasımda bu yüzde 33'e ulaşacak." bilgisini verdi. Torunlar Şirketler Grubu Başkanı Aziz Torun tartışmalara, "Bizi kötü yola düşürenler bankacılar ve perakendeciler. Bankalar ucuz ve bol kredi verince perakendeci de her gördüğü merkeze girdi." sözleriyle katıldı. Krea Gayrimenkul İcra Kurulu Başkanı Hakan Kodal da, kiraların kısa vadede sorun olduğunu, orta ve uzun vadede bu sıkıntının aşılacağını aktardı.

Komşular indirimli alışveriş için gelecek

İş dünyasının içinde bulunduğu sıkıntıyı hafifletmek için alışveriş turizmi canlandırılacak. Türkiye'ye bir saat mesafedeki komşu ülkelerde yaşayan 450 milyon kişi, alışveriş için uçaklarla İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya'ya taşınacak. 15 Mart-15 Nisan tarihleri arasında bir ay sürecek 'Alışveriş Festivali' boyunca ürünlerde yüzde 50 indirim uygulanacak. Konu, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), alışveriş merkezleri, Birleşik Markalar Derneği, Türkiye İhracatçılar Birliği, Türk Hava Yolları ve sivil havayollarının önceki gün yaptığı toplantıda masaya yatırıldı. Tanıtma Genel Müdürü Cumhur Güven Taşbaşı, prensipte anlaşma sağlandığını söyledi. Taşbaşı, "Kriz sebebiyle Türkiye'de her şey yüzde 50 indirime girmiş durumda. Bunu komşularımızla paylaşmak istedik." dedi. 'Alışveriş Fest' adı uygun görülen çalışma için İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya pilot il seçildi. Cumhur Güven Taşbaşı, "15 Mart-15 Nisan tarihlerini seçtik. Nisanın ilk haftası Avrupa'da paskalya tatili var. Bu tatilden faydalanmak istiyoruz. Komşularımızın pilot şehirleri hem turistik seyahat olarak seçmelerini hem de burada çok alışveriş yapıp ucuz konaklamalarını sağlamak istiyoruz. Bunu bir paket haline dönüştürdük." şeklinde konuştu. Alışveriş turizminin gelişmesine katkı sağlayacak olan programda ayrıca Antalya ve İzmir'de kış aylarında atıl duran otellere de faaliyat imkanı sağlanacak.

http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=765627&title=kira-tartismasinda-herkes-hakli