A. Üç aylık dönem içinde zarar mahsubu

2008 yılının son üç aylık döneminde hisse senetleriyle ilgili olarak yapılan işlemler % 0’lık tevkifat oranının uygulanmaya başlandığı 14 Kasım 2008 tarihi öncesi ve sonrası (bu tarih dahil) ayrı ayrı konsolide edilmek suretiyle zarar mahsubu yapılacak olup, mahsup sonrası kalan tutara ilgili olduğu döneme ilişkin tevkifat oranı uygulanacaktır.

Bu durumda, üç aylık dönem içinde tevkifat oranının % 0 olduğu 14 Kasım 2008 tarihi sonrası döneme ilişkin hisse senedi alım-satımından doğan zararlar, tevkifat oranının % 10 olduğu 14 Kasım 2008 tarihi öncesi dönemde hisse senedi alım-satımından elde edilen kazançlara mahsup edilebilecektir.

Örnek 1: Bay (A)'nın, (X) Bankası aracılığıyla yaptığı hisse senedi alım-satım işlemlerinden elde ettiği kar ve zarar aşağıda gösterilmiştir.

Bayan (B)'nin 2008 yılında hisse senedi alım-satımından net olarak elde ettiği 210 YTL tutarındaki kara, bu karın Bakanlar Kurulu Kararının yürürlüğe girdiği 14 Kasım 2008 tarihi öncesi döneme ilişkin olması nedeniyle, bu döneme ait % 10' luk vergi oranı uygulanmıştır. Hesaplanan vergiden yıl içinde tevkif edilen vergiler mahsup edilerek iade tutarı tespit edilmiştir.

Aynı beyannameye dahil edilecek sabit getirili menkul kıymetlerden elde edilen kar zarar ve iade alınacak vergi tutarı, 14 Kasım 2008 öncesi ve sonrası ayrımı yapılmaksızın aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Buna göre Bayan (B) tarafından verilecek olan ihtiyari beyannamede değişken getirili menkul kıymetlerden 5 YTL ve sabit getirili menkul kıymetlerden de 20 YTL olmak üzere toplam 25 YTL tutarındaki vergi iade alınabilecektir.

13.11.2008 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tam mükellef gerçek kişi ve kurumlar tarafından elde edilen, Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67. maddesinin (1), (2) ve (3) numaralı fıkralarında yer alan gelirlerden, hisse senetlerine ilişkin olanlar ile ihtiyari beyanname ile beyan edilecek hisse senedi alım-satım kazançları için uygulanacak vergi oranı 14 Kasım 2008 tarihinden geçerli olmak üzere, % 10’dan % 0’a düşürülmüştür.

Ancak söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı’nda bu oran indiriminin menkul kıymet yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden elde edilen alım satım kazançlarını kapsamadığı hüküm altına alındığından bu kazançlar üzerinden % 10 oranında stopaj yapılmaya devam edilecektir.

Bu oran değişikliğinin uygulanması ile ilgili olarak ortaya çıkan tereddütleri gidermek ve uygulama esaslarını belirlemek amacıyla, Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan 269 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği, Resmi Gazete’de yayımlanmak üzere, 4 Aralık 2008 tarihinde Başbakanlığa gönderilmiştir. Bu tebliğde yer alan açıklamalar sirkülerimizin konusunu oluşturmaktadır.

I. Menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetlerinin, aynı türden menkul kıymet sınıflandırmasındaki yeri

Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67. maddesinin (1) numaralı fıkrasında, üç aylık dönem içerisinde aynı türden menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı ile ilgili olarak birden fazla alım satım işlemi yapılması halinde, tevkifatın gerçekleştirilmesinde bu işlemlerin tek bir işlem olarak dikkate alınacağına hükmedilmiştir. Maddenin devamında ise aynı türden menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı alım satımından doğan zararların takvim yılı aşılmamak kaydıyla izleyen dönemlerin tevkifat matrahından mahsup edileceği hükmü yer almaktadır.

Tevkifat matrahının tespiti ve zarar mahsubu uygulamaları açısından önem arzeden aynı türden menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı sınıflandırması, 257 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile aşağıdaki şekilde yapılmıştır.

1. Sabit getirili menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları

2. Değişken getirili menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları

3. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri.

258 seri numaralı tebliğde ise aynı türden menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları sınıflandırmasına, dördüncü bir sınıf olarak “Yatırım fonları katılma belgeleri” dahil edilmiştir.

Menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetlerinden sağlanan alım satım kazançlarının stopaj oranında indirim yapılmaması dolayısıyla, bu menkul kıymetlerin alım satımından zarar oluşması durumunda, bu zararın diğer hisse senedi alım satım kazançlarından mahsup edilip edilemeyeceği konusunda tereddütler oluşmuştur. Çünkü bu menkul kıymetler de anonim şirket şeklinde kurulmuş olan menkul kıymet yatırım ortaklıklarının hisse senedi olduğundan, 257 ve 258 seri numaralı tebliğlerle getirilen sınıflandırmada “değişken getirili menkul kıymet” olarak sınıflandırılması gerektiği düşünülmüştür.

Ancak Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan ve Resmi Gazete’de yayımlanmak üzere, 4 Aralık 2008 tarihinde Başbakanlığa gönderilen, 269 seri numaralı tebliğ ile menkul kıymet yatırım ortaklıklarının hisse senetleri yukarıda yer verilen sınıflandırmada “Yatırım fonları katılma belgeleri” sınıfına dahil edilmiştir. Buna göre “Yatırım fonları katılma belgeleri” sınıfı, 14 Kasım 2008 tarihinden itibaren “Yatırım fonları katılma belgeleri ve yatırım ortaklıkları hisse senetleri” olarak değişmiş olmaktadır.

II. Zarar mahsubu ve ihtiyari beyanda uygulanacak vergi oranı

Gelir Vergisi Kanununun geçici 67. maddesinin (1), (2) ve (3) numaralı fıkralarında yer alan ve tam mükellef gerçek kişi ve kurumlar tarafından elde edilen gelirlere ilişkin kanuni tevkifat oranı % 15’dir.

Bu oran, 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tam mükellef gerçek kişi ve kurumların geçici 67. maddenin (1), (2) ve (3) numaralı fıkralarında yer alan tüm gelirleri için, 23 Temmuz 2006 tarihinden itibaren uygulanmak üzere % 10 olarak belirlenmiştir. Üç aylık dönem içinde farklı tevkifat oranı uygulanması durumunda zarar mahsubunun nasıl yapılacağı ile gerçek kişilerce 2006 yılı gelirleri için verilecek ihtiyari beyannamede beyan edilen gelirin oran değişikliği nedeniyle kıst dönemler itibarıyla hesaplanmasına ilişkin detaylı açıklamalar da 258 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde yapılmıştır.

Sirkülerimizin konusunu oluşturan 2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile geçici 67. madde kapsamında hisse senetlerinden elde edilen gelirler için uygulanacak tevkifat oranı % 0 olarak tespit edilmiştir. Bu değişikliğin bir oran indirimi olarak mı kabul edileceği, yoksa 14 Kasım 2008 tarihinden itibaren hisse senetleri açısından yeni bir vergileme sistemine mi geçilmiş olduğu konusunda tereddütler bulunmaktaydı. Tebliğde yapılan açıklamalardan, Bakanlık tarafından 14 Kasım 2008 tarihinden itibaren yapılan değişikliğin de bir oran indirimi olarak kabul edildiği anlaşılmaktadır. Buna göre 2008 yılına ilişkin ihtiyari beyannamede kullanılacak olan oranın tespitinde 258 seri numaralı tebliğin “2.5 İhtiyari beyanda uygulanacak vergi oranı” bölümünde yer alan açıklamalar ve örnekler dikkate alınabilecektir.

Örnek 3: Bay (C)'nin, 2008 yılında (Z) Bankası aracılığıyla yapmış olduğu menkul kıymet alım-satımına ilişkin bilgiler ile ihtiyari beyana ilişkin hesaplamalar aşağıda gösterilmiştir.

Bay (C) tarafından, ihtiyari beyannameye dahil edilen değişken getirili menkul kıymetler (hisse senedi işlemleri) dolayısıyla iade alınacak vergi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Bay (C)'nin 2008 yılında hisse senedi alım-satımından net olarak elde ettiği 160 YTL tutarındaki kara, bu karın Bakanlar Kurulu Kararının yürürlüğe girdiği 14 Kasım 2008 tarihi öncesi döneme ilişkin olması nedeniyle, bu döneme ait % 10'luk vergi oranı uygulanmıştır. Hesaplanan vergiden yıl içinde tevkif edilen vergiler mahsup edilerek iade tutarı tespit edilmiştir.

Aynı beyannameye dahil edilecek sabit getirili menkul kıymetlerden elde edilen kar zarar ve iade alınacak vergi tutarı, 14 Kasım 2008 öncesi ve sonrası ayrımı yapılmaksızın aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Bay (C)'nin yatırım ortaklığı hisse senetlerinden elde etmiş olduğu 50 YTL' lik kar da, hisse senetlerinden ayrı tutulmak suretiyle hesaplanmıştır. Yatırım fonu katılma belgesi ve yatırım ortaklığı hisse senetlerinden yıllık olarak nette 50 YTL kazanç elde edilmiş olduğundan, bu işlemlerin ihtiyari beyannameye dahil edilmesine gerek olmadığı kanaatindeyiz.

Buna göre Bay (C) tarafından verilecek olan ihtiyari beyanname uyarınca, değişken getirili menkul kıymetlerden 10 YTL ve sabit getirili menkul kıymetlerden de 20 YTL olmak üzere toplam 30 YTL tutarındaki vergi iade alınabilecektir.

III. Komisyon iadeleri

Alım-satım işlemlerinde tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacak giderler ve komisyon iadelerine ilişkin açıklamalara 257 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinin "2.4. Tevkifat Matrahının Tespiti" başlıklı bölümünde yer verilmiştir. Bu açıklamalar çerçevesinde iade edilen tutarların komisyonun doğduğu işleme bağlı olmaksızın iadenin gerçekleştiği döneme ilişkin tevkifat matrahına dahil edilmesi gerekmektedir.

Söz konusu düzenleme, komisyon iadelerinin ilgili olduğu işlemin gerçekleştiği üç aylık dönemden sonra yapılması nedeniyle geriye dönük olarak düzeltme işleminin yaratacağı zorlukları ortadan kaldırmak amacıyla yapılmış olup, iadenin yapıldığı dönemde işlemin gerçekleştiği dönemden farklı bir tevkifat oranının yürürlükte olması durumunda, komisyonun gider olarak dikkate alındığı dönemdeki tevkifat oranı uygulanacaktır. Dolayısıyla, 2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının yürürlüğünden önceki bir tarihte gerçekleşen hisse senedi işlemlerine ilişkin olarak 14 Kasım 2008 tarihinden sonra yapılacak komisyon iadelerinde % 10'luk tevkifat oranı uygulanacaktır.

IV. Hisse senedi ödünç işlemlerinden elde edilen

2008/14272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’na göre Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67. maddesinin (1), (2) ve (3) numaralı fıkralarında yer alan tevkifat oranı tam mükellef gerçek kişi ve kurumlar tarafından hisse senetlerine (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç) ilişkin olarak elde edilen kazançlar için % 0 olarak tespit edilmiştir.

Tebliğde, sözü geçen maddenin (1) numaralı fıkrasının (d) bendinde, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının ödünç işlemlerinden sağlanan gelirlere yer verilmiş olduğu belirtildikten sonra, hisse senetlerinin ödünç işlemlerine konu edilmesi nedeniyle doğan gelirlere de 14 Kasım 2008 tarihinden itibaren % 0'lık tevkifat oranının uygulanacağı ifade edilmiştir.E&Y