Fazla çalışma ile fazla sürelerle çalışma birbirinden farklıdır. Dolayısıyla işyerinde normal çalışma süresinden daha uzun süre çalışıldığında, bu çalışmanın fazla çalışma mı yoksa fazla sürelerle çalışma mı olduğunun tespiti önem arz etmektedir.

4857 sayılı İş Kanunu uyarınca, haftalık normal çalışma süresi 45 saattir. Ancak işyeri uygulamalarına göre haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlenebilir.

Fazla çalışma ile fazla sürelerle çalışmayı birbirinden ayıran en esaslı unsur işyerindeki tam süreli çalışanların haftalık çalışma süresidir. Bu husus kısmi süreli çalışmadan farklıdır.

Unutulmamalıdır ki İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 8’inci maddesinin son fıkrasında “Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilere fazla sürelerle çalışma da yaptırılamaz.” hükmü bulunmaktadır. 

Diğer bir anlatımla fazla sürelerle çalışma olgusunun gündeme gelebilmesi için, tam süreli çalışanların iş sözleşmesi veya işyeri uygulaması uyarınca haftalık 45 saatten az çalışma yapıyor olmaları gerekmektedir.

Örneğin, bir işyerinde haftalık normal çalışma saati 35 saat olarak belirlenebilir. Bu durumda işçilerinde haftalık 35 saat ile 45 saat arasında yapacakları çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak değerlendirilmektedir.

Fazla sürelerle çalışma ücreti, fazla çalışma ücretinden farklı hesaplanmaktadır. Şöyle ki fazla çalışma ücreti, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenmelidir.

Buna karşın haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan fazla sürelerle çalışmalar, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenecektir.

Örneğin, saatlik ücretleri 200 TL olarak ve haftalık normal çalışma süresi 35 saat olarak belirlenmiş bir işyerinde, işçiler ilgili haftada 36 saat çalışma yaparlarsa; 35 saat ile 36 saat arasındaki 1 saatin fazla sürelerle çalışma ücreti olarak ödenmesi gerekmektedir. 

Bu örnekte, fazla sürelerle çalışma ücreti 50 TL olacaktır.

Aynı zamanda fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, fazla sürelerle çalışma karşılığı zamlı ücret yerine, her saat karşılığında 1 saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

Aynı örnekten hareketle işçi, fazla çalışma ücreti yerine serbest zaman kullanma isterse; 35 saat ile 36 saat arasında yaptığı 1 saatlik fazla sürelerle çalışma için 1 saat 15 dakika serbest zaman kullanabilir.

İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay içinde, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanabilir.

Eğer işçinin fazla sürelerle çalışma ücreti ödenmezse, işçi ücreti yerine serbest zaman talep ettiğinde bu serbest zaman kullandırılmazsa, 2023 yılı için, bu durumdaki her işçi özelinde 1.683 TL idari para cezası gündeme gelebilecektir. Resul KURT

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/is-kanununda-fazla-surelerle-calisma/717319