Büyümeyi hedefleyen, yurtdışına açılıp globalleşmek ve uluslararası pazar payını artırmak isteyen firmalar, gelişimlerini hızlandırmak için rekabet koşullarının giderek zorlaştığı günümüzde ihracata yönelmektedirler. Aynı zamanda kar maksimizasyonu yapmak için daha ucuz hammadde veya ikame mallar için ithalata yönelebilmektedir. 

İş bu makalemizin konusu yurt dışı ile bağı olan, ihracat veya ithalat yapan firmaların işlem yaptığı firmadan 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve buna bağlı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik kapsamında alması gereken apostil evraklarını alması gerekip gerekmediği, apostil evraklarının alınmaması durumunda nasıl bir müeyyide ile karşılaşacağına değineceğiz.

Yazımızın ilerleyen bölümlerinde “Suç Gelirlerinin Aklanmasının Ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik” kısaca “Yönetmelik” diye bahsedilecektir. 

1-) APOSTİL Nedir?

Apostil (tasdik) şerhi, 20.06.1984 tarihli ve 3028 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunarak ülkemiz açısından 29.09.1985 tarihinde yürürlüğe giren Lahey Sözleşmesi uyarınca öngörülen ve bir belgenin gerçekliğinin o ülkede belirlenen makamlarca tasdik edilerek başka bir ülkede yasal ve geçerli belge olarak kullanılmasına imkan veren genel bir hukuk normu olup, söz konusu Sözleşme taraf ülkeleri bağlayıcı niteliktedir. Dolayısıyla Tedbirler Yönetmeliğinin 11. maddesinde yer verilen düzenleme, konsolosluk onayı ile birlikte söz konusu bağlayıcı normun mevzuatımıza dercedilmesinden ibarettir.  

Bu itibarla yurt dışında düzenlenmiş resmi belgelerin geçerli yasal belge olarak kabulünde apostil şerhi ya da konsolosluk onayı aranması uygulamasında;

Hukuki, ticari ve cezai konularda düzenlenen ikili sözleşmelerle söz konusu belge tasdik kuralından muaf tutulan ülkelerle yapılacak işlemler haricinde, Yönetmeliğin ilgili hükmüne göre işlem tesis edilmesi gerekmektedir.

Apostil Şerhi Hangi Belgelere Konur?

Apostil şerhi konan resmî belgeler bu uygulama ile geçerlilik kazanır. Belge onay sistemi olan Apostilin geçerli olması için bileşenlerinin tam ve eksiksiz olması zorunludur. Onaylanan belge Lahey Konferansına üye ve taraf olan ülkelerde geçerli hale gelir. Apostil şerhi konan belgeler şu şekilde sıralanabilir:

• İdari belgeler,
• Noter senetleri,
• Yargı organları tarafından düzenlenmiş belgeler,
• Kişilerce özel sıfatla imzalanmış resmi makam ve noter tasdiki olan resmi beyanlar.

Apostil Şerhi Uygulanamayan Belgeler;

Bir belge bulunulan ülkede geçerli olabilmesi için bazı hallerde Apostil şerhinin olması zorunludur. Apostil şerhi belgeyi onaylama yetkisi olan ilgili makam tarafından verilir. Apostil şerhi bazı belgeler için zorunlu olurken bazı evraklar söz konusu olduğunda bu uygulama geçerli olmaz. Apostil şerhi uygulanamayan belgeler aşağıdaki gibidir:

• Konsolosluk ya da diplomasi memurlarının düzenlediği belgeler,
• İdari belgelerden ticaret veya gümrük işlemleri ile doğrudan ilgisi olan evraklar,
• Uluslararası sözleşmelerin TBMM’de onaylanması ile kanun vasfını kazanması söz konusudur. Bu sözleşmeler kanun vasfını kazandığında milli kanun gibi yürürlüğe girer.

Ticaret veya gümrük işlemleri ile doğrudan ilgisi olan evraklar, fatura gümrük beyannamesi, dekont gibi evraklar olmakta olup  Yönetmeliğin 7. Maddesinde yer alan belgelerin apostil şerhi gereken belgeler olduğu değerlendirilmekteyiz.

Apostil Şerhine Taraf Ülkeler Hangileridir?

Firmaların işlem yaptığı yurt dışında yerleşik tüzel şirketin hangi ülkede olduğu önemlidir. Çünkü apostil şerhi sadece “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi” çerçevesinde bu Sözleşmeye taraf ülke makamı tarafından yapılabilmektedir. Yurt dışında yerleşik tüzel şirketin bağlı olduğu ülke bu sözleşmeye taraf değilse apostil şerhi yapılamamaktadır. Bu durumda gerekli belgeler sadece o ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti konsoloslukları tarafından onaylanabilmektedir.

Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi” çerçevesinde bu Sözleşmeye taraf ülke bilgileri aşağıdaki linktedir.

(Mevzuat/Genelgeler/ApostilTasdikSerhineTarafUlkeler2022.pdf">https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/illeridaresi/Mevzuat/Genelgeler/ApostilTasdikSerhineTarafUlkeler2022.pdf 

2-) Yükümlü Olanlar Mükellefler Kimlerdir?

Yükümlü mükellefler; aşağıda sayılanlar ile bunların şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleridir:

• Bankalar dışında banka kartı veya kredi kartı düzenleme yetkisini haiz kuruluşlar.
• Kambiyo mevzuatında belirtilen yetkili müesseseler.
• Finansman ve faktoring şirketleri.
• Sermaye piyasası aracı kurumları ve portföy yönetim şirketleri.
• Ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşları.
• Yatırım ortaklıkları.
• Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri ile sigorta ve reasürans brokerleri.
• Finansal kiralama şirketleri.
• Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti veren kuruluşlar.
• Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasasına ilişkin saklama hizmeti ile sınırlı olmak üzere Borsa İstanbul Anonim Şirketi.
• Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi ile kargo şirketleri.
• Varlık yönetim şirketleri.
• Kıymetli maden, taş veya mücevher alım satımı yapanlar ile bu işlemlere aracılık edenler.
• Cumhuriyet altın sikkeleri ile Cumhuriyet ziynet altınlarını basma faaliyeti ile sınırlı olmak üzere Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü.
• Kıymetli madenler aracı kuruluşları.
• Ticaret amacıyla taşınmaz alım satımıyla uğraşanlar ile bu işlemlere aracılık edenler.
• İş makineleri dâhil her türlü deniz, hava ve kara nakil vasıtalarının alım satımı ile uğraşanlar ile bu işlemlere aracılık edenler.[1]
• Tarihi eser, antika ve sanat eseri alım satımı ile uğraşanlar veya bunların müzayedeciliğini yapanlar.
• Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü, Türkiye Jokey Kulübü ve Spor Toto Teşkilat Başkanlığı dâhil talih ve bahis oyunları alanında faaliyet gösterenler.
• Spor kulüpleri.
• Serbest avukatlar, (Savunma hakkı bakımından diğer kanun hükümlerine aykırı olmamak ve 19/3/1969 tarihli ve 1136 sayılı Avukatlık Kanununun 35 inci maddesinin birinci fıkrası ile alternatif uyuşmazlık çözüm yolları kapsamında ifa edilen mesleki çalışmalar nedeniyle edinilen bilgiler hariç olmak üzere, taşınmaz alım satımı, sınırlı ayni hak kurulması ve kaldırılması, şirket, vakıf ve dernek kurulması, birleştirilmesi ile bunların idaresi, devredilmesi ve tasfiyesi işlerine ilişkin finansal işlemlerin gerçekleştirilmesi, banka, menkul kıymet ve her türlü hesaplar ile bu hesaplarda yer alan varlıkların idaresi işleriyle sınırlı olmak üzere serbest avukatlar)
• Bir işverene bağlı olmaksızın çalışan serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirler.
• Finansal piyasalarda denetim yapmakla yetkili bağımsız denetim kuruluşları.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılar.
• Tasarruf finansman şirketleri.

Merkezi yurt dışında bulunan yükümlünün Türkiye’deki şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleri birinci fıkra kapsamında yükümlü sayılır.

Merkezi Türkiye’de bulunan yükümlünün yurt dışındaki şube, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleri, faaliyet gösterdikleri ülkenin mevzuatı ve yetkili otoritelerinin izin verdiği ölçüde asgari olarak bu Yönetmelikte yer alan tedbirleri uygulamak zorundadır.

3-) İşlem Tutarı Sınırı Var Mıdır? 

Yapılan her tutardaki işlemler için gerekli olup olmadığına ilişkin düzenleme yapılmıştır. Bu kapsamda Yükümlüler; 

• Sürekli iş ilişkisi tesisinde tutar gözetmeksizin, 

• İşlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı
• ………………-24.02.2021 tarihleri arasında 20.000,00- TL veya üzerinde,
• “24.02.2021-16.06.2022 tarihleri arasında 000,00-TL veya üzerinde,
• 06.2022- 14.01.2023 tarihleri arasında 85.000,00-TL veya üzerinde,
• 01.2023 tarihinden sonra 185.000,00-TL veya üzerinde,

olduğunda,

• Elektronik transferlerde işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı
• ………………-24.02.2021 tarihleri arasında 2.000,00- TL veya üzerinde,
• “24.02.2021-14.01.2023 tarihleri arasında 500,00-TL veya üzerinde,
• 01.2023 tarihinden sonra 15.000,00-TL veya üzerinde,

olduğunda,

• Şüpheli işlem bildirimini gerektiren durumlarda tutar gözetmeksizin,

kimliğe ilişkin bilgilerin alınması gerekmektedir. Kimlik tespiti, iş ilişkisi tesisinden veya işlem yapılmadan önce tamamlanır.

4-) Alınması Gereken Belgeler Nelerdir?

Türkiye’de yerleşik tüzel kişiler için aranan belgelere ilgili ülkede tekabül eden belgelerin Türkiye Cumhuriyeti konsoloslukları tarafından onaylanan veya Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi çerçevesinde bu Sözleşmeye taraf ülke makamı tarafından tasdik şerhi düşülen örnekleri üzerinden yapılması gerekmektedir.

Yurt dışında yerleşik tüzel kişilerin kimlik tespitinde, Türkiye’de yerleşik tüzel kişiler için aranan belgelere ilgili ülkede tekabül eden belgelerin

• Türkiye Cumhuriyeti konsoloslukları tarafından onaylanan veya
• Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi çerçevesinde bu Sözleşmeye taraf ülke makamı

tarafından tasdik şerhi düşülen örnekleri üzerinden yapılır. Burada hem Türkiye Cumhuriyeti konsoloslukları tarafından onaylanan belgeler ile sözleşmeye taraf ülke makamları tarafından onaylanan belgeler geçerli kabul edilir.

Türkiye’de yerleşik tüzel kişiler için aranan bilgi/belgeler aşağıdaki gibidir.

Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerin kimlik tespitinde;

• tüzel kişinin unvanı,
• ticaret sicil numarası,
• vergi kimlik numarası,
• faaliyet konusu,
• açık adresi,
• telefon numarası,
• varsa faks numarası ve elektronik posta adresi ile
• tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarasına ilişkin bilgiler ve imza örneği ile
• Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarası

alınır. 

5-) Cezai Müeyyidesi Nedir?

Yükümlü adına, kimlik bildirimi kapsamındaki yükümlülüklerden herhangi birini ihlâl eden yükümlülere otuz bin Türk lirası, Şüpheli işlem bildirimi yükümlülüklerini ihlâl eden yükümlülere elli bin Türk lirası idari para cezası verileceği,

Yükümlünün banka, finansman şirketi, faktoring şirketi, ikrazatçı, finansal kiralama şirketi, sigorta ve reasürans şirketi, emeklilik şirketi, sermaye piyasası kurumu, yetkili müessese, ödeme ve elektronik para kuruluşu ile yönetmelikle belirlenecek diğer finansal kuruluşlar olması hâlinde, idari para cezası işlem tutarının yüzde beşinden az olmamak üzere iki kat olarak uygulanacağı belirtilmektedir.

Burada ikili bir ceza sistemi vardır. Yükümlülüklerden herhangi birini ihlâl eden yükümlülere,

• Yükümlünün finansal kuruluş olmaması durumunda; müşterinin tanınması ihlalinde 000,00-TL, Şüpheli işlem bildirimi ihlalinde 50.000,00-TL idari para cezası,
• Yükümlünün finansal kuruluş olması durumunda işlem tutarının yüzde beşinden az olmamak üzere iki kat ( müşterinin tanınması ihlalinde 000,00-TL, Şüpheli işlem bildirimi ihlalinde 100.000,00-TL) olarak idari para cezası,

Uygulanır.

Bu maktu ceza tutarlarına her yılın başından geçerli olmak üzere, bir önceki yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.

Aşağıdaki iki örnek İlk iki örnek Finansal Kuruluş Olan Mükellef ile ilgili,

Örnek-1- Finansal Kuruluş olan Mükellef kurum 2022 yılında Suudi Arabistan’dan 1.000.000,00-Usd (1 Usd=29,00-TL) tutarında bir mal ithal ediyor. Fakat yönetmeliğin 11. Maddesi kapsamında alınması gereken belgeleri apostil veya konsolosluk şerhi yapmak suretiyle almamıştır.

Suudi Arabistan Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesine taraf olduğundan dolayı alınması gereken belgeler apostil şerhi veya konsolosluk şerhi ile alınabilir.  Bu durumda gerekli belgeler alınmadığı ve mükellef finansal kuruluş olduğundan, işlem bedeli olan 29.000.000,00-TL (1.000.000,00*29,00=29.000.000,00) ile maktu tutarın iki katı ile kıyaslanarak fazla olan idari para cezası kesilir. İşlem bedelinin % 5’i 1.450.000,00-TL (29.000.000,00*0,05=1.450.000,00) olduğundan ve maktu tutarı geçtiğinden 1.450.000,00-TL idari para cezası kesilir.

Örnek-2- Finansal Kuruluş olan Mükellef kurum 2022 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’ne 1.000.000,00-Usd (1 Usd=29,00-TL) tutarında bir mal ithal ediyor. Fakat yönetmeliğin 11. Maddesi kapsamında alınması gereken belgeleri apostil veya konsolosluk şerhi yapmak suretiyle almamıştır.

Birleşik Arap Emirlikleri Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesine taraf olmadığından dolayı alınması gereken belgeler sadece konsolosluk şerhi ile alınabilir.  Bu durumda gerekli belgeler alınmadığı ve mükellef finansal kuruluş olduğundan, işlem bedeli olan 29.000.000,00-TL (1.000.000,00*29,00=29.000.000,00) ile maktu tutarın iki katı ile kıyaslanarak fazla olan idari para cezası kesilir. İşlem bedelinin % 5’i 1.450.000,00-TL (29.000.000,00*0,05=1.450.000,00) olduğundan ve maktu tutarı geçtiğinden 1.450.000,00-TL idari para cezası kesilir. 

Aşağıdaki iki örnek Finansal Kuruluş Olmayan Mükellef ile ilgili,

Örnek-3- Finansal Kuruluş olmayan mükellef kurum 2022 yılında Suudi Arabistan’dan 1.000.000,00-Usd (1 Usd=29,00-TL) tutarında bir mal ithal ediyor. Fakat yönetmeliğin 11. Maddesi kapsamında alınması gereken belgeleri apostil veya konsolosluk şerhi yapmak suretiyle almamıştır.

Suudi Arabistan Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesine taraf olduğundan dolayı alınması gereken belgeler apostil şerhi veya konsolosluk şerhi ile alınabilir.  Bu durumda gerekli belgeler alınmadığı ve mükellef finansal kuruluş olmadığından işlem başına maktu tutar kadar idari para cezası kesilir.

Örnek-4- Finansal Kuruluş olmayan mükellef kurum 2022 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’ne 1.000.000,00-Usd (1 Usd=29,00-TL) tutarında bir mal ithal ediyor. Fakat yönetmeliğin 11. Maddesi kapsamında alınması gereken belgeleri apostil veya konsolosluk şerhi yapmak suretiyle almamıştır.

Birleşik Arap Emirlikleri Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesine taraf olmadığından dolayı alınması gereken belgeler sadece konsolosluk şerhi ile alınabilir.  Bu durumda gerekli belgeler alınmadığı ve mükellef finansal kuruluş olmadığından işlem başına maktu tutar kadar idari para cezası kesilir.

6-) Sonuç Olarak

Özellikle Finansal Kuruluşlar için işlem bedelinin % 5’i kadar bir ceza öngörüldüğünden dolayı işlem hacmi hacmi büyük olan ithalat/ihracatlarda idari para cezası tutarı da yüksek olmaktadır.

İşletmeler, pazarlama ve rekabet güçlerini artırmak, karlılığını artırmak, işletmeyi büyüterek global bir firma yapmak için ulusal ve uluslararası pazarlarda daha fazla açılabilmek, pazar paylarını artırabilmek vb. bir çok sebeplerle ithalat ve ihracat ile dış ticarete yönelirler. İhracat veya ithalat yapan yükümlü firmaların işlem yapılmadan önce rahatlıkla alabileceği belgeleri bilgisizlikten almamasından ötürü elde edeceği kârı idari para cezası olarak ödememek ve yasal düzenlemelere uyumlu bir mükellef olması için apostillere dikkat edilmesinde fayda görüyoruz.

Mehmet Can KURT
Vergi Müfettişi 

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/ithalat-ve-ihracatta-apostile-dikkat/721614