Kamuda makam aracı kullanımı hem suiistimal edilen hem de kamu kaynaklarının israfına sebebiyet veren uygulamalardan biri olduğu için kamuoyunun dikkatini çekmekte ve tasarruf tedbirlerine ilişkin her yasal düzenlemede bu konuda bazı kısıtlamalar yapılmaktadır.

Ne var ki uygulamada ya konuya ilişkin yasal mevzuatın yeterince bilinmemesi veya üst makamların göz yumması sonucunda kamu idarelerine ait taşıtlar yasal hakkı bulunmadığı halde bazı kamu görevlilerince makam amaçlı yani ikametgâhlarına gidiş-gelişler için yararlanılmaktadır.

Kamuya ait taşıt araçlarından hangi hallerde makam aracı, hangi hallerde hizmet aracı olarak yararlanılabileceği 237 sayılı Taşıt Kanunu ile diğer mevzuat metinlerinde düzenlenmiştir.

1. Kanun ne diyor?

Taşıt Kanununa göre;

- Sadece kanuna ekli (1) sayılı cetvelde ve (2) sayılı cetvelde sayılan kişilere makam (ikametgâhlarına götürülüp getirilmek şeklinde) taşıt aracı tahsis edilebilir.

- Bu cetvellerde sayılanlar dışında kurumlar daimi hizmetleri için Cumhurbaşkanı kararıyla yalnız birer hizmet arabası bulundurabilirler. Bu hizmet arabaları ihtiyaca göre Station Wagon binek, kaptıkaçtı tiplerinden biri olabilir.

- Kurumlar daimi hizmetler için yukarıda belirtilen tipte bir arabadan fazla araç kullanamazlar.

Kanunda geçen “Hizmet arabası” kavramı kurumun resmi işleri için örneğin evrak ve diğer malzemeleri ve kurumun idarecileri ve diğer görevlilerini resmi toplantı, görüşme ve kurum hizmetleri için götürüp getirmek için kullanılan binek taşıt aracını ifade eder.

Bu bağlamda, sanılanın aksine, kamuya ait taşıt aracının kanuna ekli (1) veya (2) sayılı cetvelde sayılmayan kamu görevlilerini ikametgâhlarına götürüp getirmek veya bunların şahsi veya özel işleri için kullanılması yasal olarak mümkün değildir.

Öte yandan, tasarruf tedbirlerine ilişkin olarak 2021 yılında yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Genelgesinde de taşıt kullanımına ilişkin bazı düzenlemeler yapılmıştır.

2. Kimler makam aracı hakkına sahip?

Yukarıda zikredilen kanuna ekli (1) ve (2) sayılı cetvellerde; bakanlar, bakan yardımcıları, yüksek yargı organları başkanları, valiler, kaymakamlar, rektörler gibi kurumların en tepesinde bulunan kişiler sayılmıştır.

Söz konusu cetvellerde genel müdürler, daire başkanları, belediye başkanları, kamu idarelerinin il müdürleri, ilçe müdürleri, şube müdürleri vb. kişiler sayılmadığı için söz konusu kamu görevlileri makam aracı kullanma hakkına sahip değildir.

Bununla birlikte, tasarruf tedbirlerine ilişkin 2021/14 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nde Taşıt Kanunu’na ekli cetvellerde yer almayanlardan 3 sayılı Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlerde bulunanlar ile belediye başkanları ve belediyelerde genel sekreterler ve genel müdürlerin; ikametgâhları ile görev yerleri arasındaki sadece sabah-akşam geliş ve gidişleri için hizmet aracı olarak kurumların mevcutlarında bulunan binek veya station wagon tipi taşıtlardan yararlanabileceği belirtilmiştir.

Söz konusu genelgede sözü edilen Kararname eki (I) sayılı cetvelde genel müdürler ile merkezdeki kurumların en üst yöneticileri (başkan vb.) sayılmıştır.

3. Kimler makam aracı hakkına sahip değil?

Yukarıda da belirtildiği üzere, 237 sayılı Kanun’a ekli (1) ve (2) sayılı cetvellerde unvanları sayılmayanlar ile tasarruf tedbirlerine ilişkin 2021/14 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesinde belirtilmeyen kamu görevlerinin kamu taşıtlarından makam amaçlı olarak yani ikametgâhları ile görev yerleri arasındaki geliş ve gidişler için yararlanması yasal olarak mümkün değildir. Bu bağlamda üst makamların (vali, kaymakam, rektör vb.) böyle bir kullanıma izin vermesi kullanımı yasal hale getirmediği gibi söz konusu makamların da yasal sorumluluklarını gerektirir.

Söz konusu genelge ile; bakanlıklar il müdürü ile kuruluşların bölge müdürlerinin ikametgahları ile görev yerleri arasındaki sabah-akşam geliş ve gidişlerinde resmi taşıtlardan yararlanabileceğine ilişkin Tasarruf Tedbirleri konulu 2007/3 sayılı Genelge yürürlükten kaldırıldığı söz konusu kamu görevlilerinin ikametgahları ile görev yerleri arasındaki geliş ve gidişlerinde resmi taşıtlardan yararlanması yasal olarak mümkün değildir. Söz konusu görevliler sadece toplantı, resmi görüşme vb. işler için resmi taşıtlardan yararlanabilir.

3. Yasal hakkı olmadığı halde makam aracı kullanılması halinde uygulanacak yaptırımlar

3.1. Adli yönden

Taşıt Kanunu’na göre; Bu Kanunun kapsamına giren taşıtları her ne suretle olursa olsun tahsis olunduğu işin dışında veya şahsî hususlarda kullananlar veya kullanılmasına müsaade edenler veya kanunda yazılı olduğu şekilde kullanılmış gibi gösterenler veya kanunen bir makama veya işe tahsis olunmadığı hâlde gerçeğe aykırı işlem yapmak suretiyle bu taşıtlardan istifade eden ve ettirenler, bunların gidiş gelişine müsaade edenler veya kanuna aykırı olarak numara ve plaka verenlerle kullananlar veya kullanılmaya elverişli olduğu hâlde ekonomik ömrünü doldurduğu bahanesiyle yenileyen veya yeniletenler veya bu hususlar için harcama tahakkuk evrakını hazırlayan veya tasdik veya bunlara ait ita emirlerini vize edenler hakkında bir seneye kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu yüzden hasıl olan masraf ve zararlar genel hükümlere göre tazmin ettirilir. Tekerrürü halinde verilecek hapis cezası iki aydan aşağı olamaz.

3.2. İdari yönden

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre; devlete ait araç ve gereci özel işlerinde kullanmak veya özel menfaat sağlamak için kullanmak sırasıyla kınama ve aylıktan kesme cezasını gerektirmektedir.

3.3. Mali yönden

Taşıtların yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı şekilde edinilmesi, kullanılması ve elden çıkarılması kamu zararı olarak, görevlilerin ve yetkililerin mali sorumluluğunu gerektirir. Zira, 5018 sayılı Kanun’a istinaden yayımlanan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te de; kamu idarelerine ait malların kiraya verilmesi, tahsisi, yönetimi, kullanımı ve elden çıkarılması işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması hali de kamu zararına yol açan haller olarak sayılmıştır. Dolayısıyla, taşıtların taşıt mevzuatına aykırı şekilde edinimi veya kullanımı görevli ve yetkililer hakkında kamu zararı hükmedilmesine yol açar.

Sonuç

Yukarıda ilgili mevzuat hükümleri ışığında yaptığımız irdelemelere göre, sadece Taşıt Kanununa ekli (1) ve (2) sayılı cetvellerde unvanları sayılanlar (bakanlar, bakan yardımcıları, yüksek yargı organları başkanları, valiler, kaymakamlar, rektörler vb.) ile Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’nde söz edilen kamu görevlileri (belediye başkanları, genel müdürler vb.) kamu taşıtlarından makam amaçlı (ikametgâhları ile görev yerleri arasındaki geliş ve gidişler için) olarak yararlanabilir.

Söz konusu Kanun ile Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’nde sayılmayan kamu görevlileri (daire başkanları, kamu idarelerinin il müdürleri, ilçe müdürleri, şube müdürleri vb.) ise makam aracından (ikametgâhları ile görev yerleri arasındaki geliş ve gidişler için) yararlanma hakkına sahip değildir.

Söz konusu yasal düzenlemelere göre yasal hakkı bulunmadığı halde kamu taşıtlarından yararlanılması halinde söz konusu taşıtlardan yararlananlar ile yararlanılmasına müsaade edenler hakkında yukarıda belirttiğimiz idari, adli ve mali yaptırımlar uygulanır.

Ahmet Arslan

CPA, MBA

Kaynakça

www.maliekonomim.com

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/kamuda-kimler-makam-aracindan-yararlanma-hakkina-sahip-kimler-degil/734526