Kurumların aktiflerinde bulunan iştirak hisselerinin satılması, buradan elde edilen kazançların işletme sermayesine eklenerek bu değerin şirkete kazandırılmasıyla ticari faaliyetinde kullanılarak borçlanmaya gerek kalmadan öz kaynak ile mali yapının güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Gayrimenkul satış kazancı istisnası15.07.2023tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak iştirak hisseleri satış kazancı istisnası kurumlar vergisi mükelleflerine vergi avantajı sağlamaya devam etmektedir.

Tam mükellef anonim şirketlerin yurt dışı iştirak paylarını elden çıkarmalarından elde ettikleri kazançlar, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin (1-c) bendi ile belli şartlar altında kurumlar vergisinden İstisna edilmiştir.

Yurtdışı İştirak Hissesi Satış Kazançları İstisnasından Yararlanma Şartları

1.Yurtdışı İştirakin Anonim veya Limited Şirket Şeklinde Olması,

2.Sermayesine İştirak Edilen Şirketlerin Kanuni veya İş Merkezlerinin Türkiye’de Bulunmaması,

3.İştirak Oranı,

4.İştirak Eden Şirketin Tam Mükellef Anonim Şirket Olması,

5.İstisna Uygulamasına Konu Yurtdışı İştirak Hisselerinin En Az İki Tam Yıl Süreyle Elde Tutulması,

6.Yurtdışı İştirak Hissesi Satış Kazancının Elde Edildiği Tarih İtibariyle Aralıksız Olarak En Az Bir Yıl Süreyle Nakit Varlıklar Dışında Kalan Aktif Toplamının %75 veya Daha Fazlasının Yurtdışı İştiraklerinden Oluşması,

Bu şartlara sırası ile açıklık getirilmesi

·Yurtdışı İştirakin Anonim veya Limited Şirket Şeklinde Olması,

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda tanımlanan anonim ve limited şirket niteliğindeki şirketlerin sermayesine iştirak edilmesi amaçlanmıştır.

·Sermayesine İştirak Edilen Şirketlerin Kanuni veya İş Merkezlerinin Türkiye’de Bulunmaması,

İştirak edilen ANONİM veya LİMİTED şirket niteliğindeki bu şirketlerin kanuni veya iş merkezlerinin Türkiye’de bulunmamasıdır. Tam mükellefiyette kanuni ve iş merkezlerinden herhangi birinin Türkiye’de olması karşın, dar mükellefiyete tabi tutulmak için bu iki merkezin ikisinin de Türkiye’de bulunmaması gerekmektedir.

·İştirak Oranı

İştirak ilişkisinde ortaklık payının en az %10 olması gerektiği hususu. İştirak payını elinde tutan kurumun, iştirak kazancını elde ettiği tarih itibarıyla yurtdışı iştirakin ödenmiş sermayesinin en az %10’unu kazancın elde edildiği tarihten geriye doğru kesintisiz olarak bir yıl süreyle devam ettirilmiş olması da şarttır. Söz konusu %10’luk oran hangi tarih itibarıyla aranacağı hususu önemlidir, burada 1 yıl olarak belirtilen, elde tutulma süresinin bir takvim yılı olmadığı, 365 gün olduğu hususudur.

Sözü edilen %10’luk oran elde tutulan payların iştirak edilen şirketin sermayesine oranlanması suretiyle hesaplanmaktadır.

Örnek: yurtdışındaki şirketin sermayesi 250 para birimi ise ve iştirak eden şirketin elinde tuttuğu payların karşılığı 30 para birimi ise bu durumda iştirak oranı [(30 / 250)*100=] %12 olacaktır.

Bu hesaplama öz kaynaklar toplamı veya kâr yahut sermaye yedekleri dikkate alınmaksızın yapılacaktır.

Örnekteki elde tutulan payların 30 para birimi olduğu ancak bu tutarın

%50’sinin ödenmediğini varsayalım.

Bu durumda her ne kadar elde tutulan payların net defter değeri 12 para birimi olsa da sermayesine oranı [(12 / 200)*100=] %6 olacaktır. Böylece iştirak istisnasından yararlanılmayacaktır. Bu %10’luk oranın hesabında ödenmemiş sermaye hesaba katılmayacaktır.

İştirak edilen şirketin payları bir seferde olmayıp,  kısım kısım alındığında, dönem sonunda ortaklık oranı %10 ve üzerinde ise istisnanın uygulanmasına engel bir durum yoktur. Aynı şekilde iştirak hisseleri satıldıktan sonra ortaklık payının %10’un altında olması istisna uygulamasına engel olmayacaktır.

·İştirak Eden Şirketin Tam Mükellef Anonim Şirket Olması

Yurt iştirak hissesi satış kazancı istisnası tam mükellefiyete tabi anonim şirketlere tanınan bir haktır.

Şirketlerin şubeleri farklı kişiliklere sahiptir. Kurumlar vergisi mükellefi anonim şirketlerin gerek Türkiye içinde gerekse de Türkiye dışında şubelerinin bulunması olası bir durumdur. Bu durumda kurumlar vergisi mükellefiyeti şirket merkezi esas alınarak tesis edilmekte ve başta beyanname verme olmak üzere vergisel yükümlülükler merkeze göre belirlenmektedir.

·İstisna Uygulamasına Konu Yurtdışı İştirak Hisselerinin En Az İki Tam Yıl Süreyle Elde Tutulması

İki tam yıldan anlaşılması gereken iştirak eden şirketin bu iştirak hisselerine en az 730 gün süreyle sahip olmasıdır.

Örnek;  01.03.2021 tarihinde iktisap edilen yurtdışı iştirak hisselerinin 01.03.2023 tarihinden sonra satılması halinde ve söz konusu diğer şartların da sağlanması halinde istisna uygulanması mümkün olacaktır.

Yurtdışı İştirak Hissesi Satış Kazancının Elde Edildiği Tarih İtibariyle Aralıksız Olarak En Az Bir Yıl Süreyle Nakit Varlıklar Dışında Kalan Aktif Toplamının %75 veya Daha Fazlasının Yurtdışı İştiraklerinden Oluşması

Kazancın elde edildiği tarih itibarıyla, aralıksız olarak en az bir yıl süreyle nakit varlıklar dışında kalan aktif toplamının %75 veya daha fazlasının yurtdışı iştirak hisselerinden oluşması şarttır.

İstisnadan yararlanacak olan şirket satış anı itibarıyla bilançosunu çıkaracak ve bu bilanço yukarıda: yer verilen şartları sağlayacaktır.

Nakit Varlıklar:Nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevrilme imkânı bulunan varlıkları (finansal varlıklar hariç) kapsar. Kasa, alınan çekler, bankalar, verilen çekler ve ödeme emirleri, diğer nakit ve benzeri varlıklar gibi alt hesaplardan oluşur.

ÖRNEK UYGULAMA

Türkiye’de tam mükellef olan SANCAK A.Ş.’nin 31.12.2023 tarihi itibariyle aktif toplamı 12.000.000,00 TL olup, bunun 2.000.000,00 TL’lik kısmı nakit varlıklardan oluşmaktadır.

SANCAK A.Ş. üç yıldır aktifinde bulundurduğu, yurt dışı iştiraklerinin açıklayıcı bilgileri aşağıda verilmiştir.

“X “ Şirketinin sermayesi 5.000.000.00TL, Sancak Aşnın sermaye payı 2.500.000.00 TL, Katılma oranı %50

“Y”  Şirketinin sermayesi 3.000.000.00 TL,  Sancak Aşnın sermaye payı 1.200.000,00 TL. Katılma oranı %40

“Z” Şirketinin sermayesi 10.000.000.00 TL, Sancak Aşnın sermaye payı 500.000,00 TL. Katılma oranı %5

Burada Sancak A.Ş. yurt dışı iştirak hisselerini elden çıkarması nedeniyle bir kazanç elde etmesi halinde istisnadan yararlanabilecektir.

Şöyle ki. %10’luk sınırın üzerindeki yurt dışı iştirak hisselerinin toplam tutarı (2.500.000 + 1.200.000,00) = 3.700.000,00 TL’dir.

Z Şirketindeki iştirak hissesi, %10’luk sınırın altında olduğu için, %75’lik oran sınırının tespitinde dikkate alınmamıştır.

Bu tutarın nakit varlıklar dışındaki aktif toplamına oranı ise (8.000.000,00 / 10.000.000,00=) %80 tır.

YMM/BD HASAN SANCAK

Kaynakça

• 5520 Sayılı yasa
• YMM İRFAN VURAL