I- GİRİŞ

Yıllık ücretli izin hakkı, çalışanların korunması amacına yönelik, Anayasal kaynaklı ve sosyal nitelikli bir haktır. Nitekim Anayasa’nın 50. maddesinde “Çalışma şartları ve dinlenme hakkı” güvence altına alınmış, yıllık izin hakları İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu çerçevede kısmi süreli çalışanların yıllık izin hakları da İş Kanununa dayalı olarak yürürlüğe giren Yönetmeliklerde düzenlenmiş, yıllık ücretli izin bakımından tam süreli çalışanlardan farklı işleme tabi tutulamayacakları güvence altına alınmıştır.

II- KISMİ SÜRELİ ÇALIŞAN İŞÇİLERİN YILLIK İZİN HAKKI

Kısmi süreli çalışanların yıllık ücretli izin hakları ile ilgili yasal düzenlemelere, 4857 sayılı İş Kanunu eki Yönetmeliklerde rastlanmaktadır.

Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin “Kısmi Süreli ve Çağrı Üzerine Çalışmalarda Yıllık Ücretli İzin” başlıklı 13. maddesine göre; “Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz.”

İş Kanunu 13. maddesine ilave edilen fıkralarla getirilen kısmi süreli çalışmayla ilgili olarak yürürlüğe giren Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik’in “Çalışma zamanının belirlenmesi” başlıklı 15. maddesinin (2) numaralı fıkrasında “Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.” hükmüne yer verilmiştir.

III- KISMİ SÜRELİ ÇALIŞAN İŞÇİLERİN YILLIK İZİN SÜRELERİNİN HESAPLANMASI

Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik’in 15. maddesi dikkate alındığında, kısmi süreli işçinin yıllık izin hakkı, tam zamanlı olarak çalışsaydı hak kazanacağı izin süresi esas alınarak, çalıştığı süreye orantılı olarak belirlenecektir. Örneğin 1 yıllık hizmet süresini doldurmuş yarı zamanlı çalışan işçinin yıllık izin hakkı, tam zamanlı çalışsaydı hak kazanacağı 14 gün yerine yarı zamanlı çalışması oranında (½) (14/2)=7 tam güne karşılık gelecektir.

Kısmi süreli çalışan işçinin tam süreli çalışmaya oranla hak kazanacağı izin süresini, nasıl /hangi günlerde kullanacağı ise, Yıllık İzin Yönetmeliği’nde açıkça düzenlenmiştir.

“Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır.”

Yıllık İzin Yönetmeliği dikkate alındığında, kısmi süreli çalışan işçinin tam süreli çalışmaya oranla hak kazanacağı izin süresinin, işçinin iş günleri dikkate alınarak, bu işgünlerinde kullandırılması gerektiği anlaşılmaktadır. Yani 1 yıllık hizmet süresini doldurmuş kısmi süreli işçinin yıllık izin hakkı da, tam süreli işçi gibi 14 gün /işgünü içindeki çalışma sürelerinin karşılığı olan süredir.

1 yıllık hizmet süresini doldurmuş kısmi süreli çalışan işçiye hak kazandığı izin süresinin, tam gün olarak değil işgünlerinde ve iş saatlerinde çalıştırılmayarak kullandırılması gerekir. Bu durumda örneğin yarı zamanlı çalışmayı esasına göre çalışıp 7 gün yıllık ücretli izne hak kazanan işçiye, ardı ardına 7 gün yıllık izin verilmesi hatalı olacaktır. Haftanın 6 günü yarı zamanlı çalışan işçi hak kazandığı 7 günlük iznini, ilk hafta 6 işgünü yarı zamanlı çalışmayarak, ikinci hafta da 6 işgünü yarı zamanlı çalışmayarak, hafta tatili günleri izin süresinden sayılmayacağından,  üçüncü hafta ise iki işgünü yarı zamanlı çalışmayarak, kullanacaktır. Yani toplam 16 gün içinde 14 işgünü yarı zamanlı çalışma süresinde çalışmayarak yıllık iznini kullanacaktır. 14 işgünü izin kullandığı saatler karşılığı, 7 tam gün olup, 7 tam günlük ücreti ödenmelidir.

Yine yarı zamanlı çalışmayı esas alırsak, haftanın 6 günü değil de haftanın 3 tam günü çalışıp, 3 tam günü çalışmayarak yapılan kısmi süreli çalışmada da, yine haftanın çalışılan işgünlerinde işçiye izin verilerek hak kazandığı izin süresinin kullandırılması gerekir. Buna göre; haftada 3 tam gün çalışan işçi yıllık izini, ilk hafta 3 işgünü çalışmayarak, ikinci hafta da 3 işgünü çalışmayarak, hafta tatili günleri izin süresinden sayılmayacağından, üçüncü hafta ise bir işgünü çalışmayarak, kullanacaktır. Yani toplam 15 gün içinde 7 işgünü çalışmayarak iznini kullanacaktır.

IV- KISMİ SÜRELİ ÇALIŞAN İŞÇİNİN YILLIK İZİN ÜCRETİ

Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 21. maddesine göre, kısmi süreli ve çağrı üzerine çalışanlara; izin dönemine rastlayan çalışması gereken sürelere ilişkin ücretleri, yıllık izin ücreti olarak ödenir. Ödenen yıllık izin ücreti, işçinin normal haftalık çalışma saatinin ücretidir.

Eğer kısmi süreli çalışan işçi yıllık izin hakkını kullanmadan iş sözleşmesi sona erdiyse, iş sözleşmesinin sona erme tarihinde hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin süresine ilişkin ücreti ödenir.

V- BİRDEN FAZLA İŞVERENE BAĞLI OLARAK KISMİ SÜRELİ ÇALIŞAN İŞÇİNİN YILLIK İZİN HAKKI

Kısmi süreli çalışan işçi aynı anda birden farklı işyerinde çalışabilir. Biden fazla işyerinde kısmi süreli çalışan işçinin yıllık izin süreleri hesaplanırken ayrı ayrı hesaplanır. Birden fazla işverene ait farklı işyerlerinde çalışan işçinin hak kazandığı yıllık izin süresi,  her işyeri özelinde çalışma süreleri dikkate alınarak hesaplanır. Ancak aynı işverene ait başka bir işyerinde çalışması durumunda çalışma süreleri birleştirilir ve yıllık izin hakkı bu çalışma sürelerine göre hesaplanır.

Yasemin YÜCESOY*

E-Yaklaşım / Temmuz 2024 / Sayı: 379

___________

* İş Başmüfettişi