Son zamanlarda giderek artan uçuş gecikmeleri ve bu gecikmelere bağlı olarak yaşanan mağduriyet ve şikâyetler yeni düzenlemelerin hayata geçirilmesine ön ayak oldu. Buna yönelik olarak Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik’te (SHY-YOLCU) değişiklik yaptı ve değişiklik yönetmeliği Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 

Yeni düzenleme, teknik ve operasyonel nedenlerle geciken uçuşlar için havayolu şirketlerine yolculara tazminat ödeme zorunluluğu getiriyor. Yolcular, uçuşlarının 3 saat veya daha fazla rötar yapması durumunda tazminat talep edebilecek.

Yolcuların tazminat hakkı ne kadar?

Söz konusu yönetmeliğe göre uçuşların teknik ve operasyonel nedenlerle tehir edilmesi ve yolcunun planlanan son varış yerine 3 saat ve daha fazla sürede ulaştırılması halinde, havayolu şirketi belirlenen tazminatları yolcuya ödeyecek.

Yeni düzenleme kapsamında, yolcuların alacakları tazminat, uçuşun iç hat veya dış hat olmasına ve uçuş mesafesine göre farklılık gösterecek. Yolculara iç hat uçuşlarında 100 Euro tazminat hakkı tanınırken dış hat uçuşlarında;

- 1.500 km kadar olan uçuşlarda 250 Euro,

- 1.500-3.500 km arası uçuşlarda 400 Euro,

- 3.500 km’den uzun uçuşlarda 600 Euro tazminat hakkı tanınacak.

Tazminat ödemeleri, ödemenin yapıldığı tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden Türk Lirası cinsinden hesaplanacak.

Bu düzenleme ile rötar nedeniyle yaşanan mağduriyetlerin önüne geçilmesi, yolcu haklarının korunması ve havacılık sektörünün standartların yükseltilmesi amaçlanıyor.

Hangi durumlarda tazminat alınabilir?

Söz konusu yönetmeliğe göre uçuşların teknik ve operasyonel nedenlerle rötar yapması durumunda havayolu şirketleri tazminat ödemek zorunda kalacak. Operasyonel nedenlerle gecikme, genel olarak havayolu şirketlerinin kontrolünde olan teknik, lojistik ve operasyonel süreçlerle alakalıdır.  Operasyonel nedenler, teknik arızalardan mürettebat eksiliğine ve hatta fazla rezervasyona kadar birçok farklı sorundan kaynaklanabilir.

Dolayısıyla havayolu şirketinin kontrolü dışında gerçekleşen mücbir sebeplerden dolayı uçuşların rötar yapması durumunda tazminat ödenmesi söz konusu olmayacaktır. Bazı mücbir sebeplerine; kötü hava koşulları, doğal afet, terör tehdidi, savaş vb. durumlar örnek verilebilir.

Ödenen tazminatlar kurum kazancında gider olarak kabul edilebilir mi?

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40/3 bendine göre işle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar ticari kazancın tespitinde gider olarak kabul ediliyor. Dolayısıyla havayolu şirketleri tarafından yolculara yapılan tazminat ödemelerinin kurum kazancında gider olarak dikkate alınması mümkün olup tazminatın;

- İşle ilgili olması,

- Mukavelename, ilam veya kanun emrine dayanması,

- Ödenmiş, olması şarttır.

Bununla birlikte GVK’nın 41/6 bendiyle her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatların (akitlere ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlar cezai mahiyette tazminat sayılmaz) gider olarak indirilmesinin kabul olunmayacağı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11/g bendinde, sözleşmelerde ceza şartı olarak konulan tazminatlar hariç olmak üzere kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının suçlarından doğan maddî ve manevî zarar tazminat giderlerinin kurum kazancından indirilemeyeceği belirtilmiştir. Dolayısıyla yukarıdaki maddelerde belirtilen şartları taşısa dahi kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanların kusurundan kaynaklanan bir durumunda ödenen tazminatlar kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır.

Yolculara yapılan tazminat ödemelerinin tevsiki için 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na (VUK) göre belgelerin düzenlenmesi gerekir. Dolayısıyla tazminat ödemesi yapılan yolcuların vergi mükellefi olmaması durumunda, ödemeyi yapan havayolu şirketi tarafından gider pusulası düzenlenmesi, gider pusulasında ödenen tazminatın tutarı ve ödemeye ilişkin detaylar belirtilmelidir. Eğer tazminat ödemesi bir vergi mükellefine yapılıyorsa (örneğin, bir tüzel kişilik ya da işletme), ödeme karşılığında mükellef tarafından fatura düzenlenmelidir.

Herhangi bir teslim veya hizmetin karşılığı olarak ortaya çıkmayan tazminat ve benzeri ödemeler prensip olarak Katma Değer Vergisi’nin (KDV) konusuna girmemektedir. Dolayısıyla bu kapsamda ödenen tazminatlar KDV’nin konusuna girmediğinden söz konusu düzenlenecek belgelerde KDV hesaplanması söz konusu olmayacaktır.

Sonuç ve öneriler

İşle ilgili olmak kaydıyla sözleşmeye, kanun emrine veya ilama istinaden ödenen tazminatların gider yazılabileceği vergi sistemimizce kabul edilmektedir. Dolayısıyla havayolu şirketlerince yolculara ödenen tazminatlar gider yazılabilecektir. Ancak tazminat ödemesi; kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının  kusurundan kaynaklanması durumunda indirim konusu yapılamayacaktır. Ayrıca, yolculara yapılan tazminat ödemelerinin gider olarak kaydedilmesi için VUK’ a göre tevsik edici belgelerin düzenlenmesi gerekmektedir.

Havayolu şirketleri için uçuş gecikmeleri nedeniyle yapılan tazminat ödemeleri, hem vergisel hem de finansal açıdan doğru bir şekilde yönetilmelidir. Rekabetin yoğun olduğu havacılık sektöründe, yürürlüğe giren söz konusu tebliğ ile yolcuların haklarına özen gösteren ve gecikme durumlarında sorumluluklarını yerine getiren şirketler, müşteri güvenini artırarak marka sadakatlerini ve sektördeki konumlarını güçlendirecektir. 

* (Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.)

Sercan Bakaç

VERGİ MÜFETTİŞİ

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/vergisel-acidan-ucus-gecikmelerine-bakis/787139