Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş kıymetlerin satışı halinde vergilendirilecek kazancın tespiti aksiyon filmlerini aratmıyor. Öncelikle satış zararının gider olarak dikkate alınıp alınmayacağı ya da ne kadarlık kısmının gider olarak dikkate alınabileceği hususu satışa konu parasal olmayan varlığın amortismana tabi olup olmamasına göre değişkenlik gösteriyor. Satışa konu kıymet amortismana tabi ise satış kazancının veya zararının tespiti çok basit. Satış bedeli ile satışın yapıldığı dönemde amortismana tabi kıymet ile bu kıymet üzerinden ayrılmış birikmiş amortismanların en son düzeltilmiş değerleri dikkate alınarak hesaplanacak net aktif değer arasındaki olumlu fark kazanç olarak vergiye tabi kazanca eklenecek, olumsuz fark zarar olarak vergiye tabi kazançtan indirilecektir.

Örneğin, düzeltme öncesi 31.12.2023 tarihli bilançoda iktisadi kıymetin değerinin 2.500.000,00 TL, birikmiş amortisman tutarının ise 500.000,00 TL olan bir makinanın enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda iktisadi kıymetin 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş değeri 3.750.000,00 TL, düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarı ise 750.000,00 TL olsun. Anılan kıymetler 30.09.2024 tarihinde tekrar düzeltme işlemine tabi tutulmuş ve iktisadi kıymetin düzeltilmiş değeri 4.708.000,00 TL’ye, birikmiş amortisman tutarı ise 941.000,00 TL’ye yükselmiştir. Faydalı ömrü on yıl olan bu iktisadi kıymet ile ilgili 2024 yılı 9 aylık dönemde ayrılan amortisman tutarı ise 470.000,00 TL olsun.

Net aktif değer: (4.708.000,00-(941.000,00+470.000,00) =3.297.000,00 TL

İlgili iktisadi kıymetin 2024 Kasım ayında 4.950.000,00 TL’ye satılması durumunda satış kazancı (4.950.000,00-3.297.000,00=) 1.653.000,00 TL olacaktır.

Anılan kıymetin 3.000.000,00 TL’ye satılması durumunda ise (3.000.000,00-3.297.000,00=)-297.000,00 TL’lik zarar vergiye tabi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir.

ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ TUTULMUŞ DEĞERLERİN SATIŞI ÖZEL TAKİP İSTEYEN KONULARDAN BİR DİĞERİ-2

Amortismana tabi olmayan parasal olmayan varlıkların satış kazancının veya zararının tespiti biraz özel çaba gerektiriyor. Satış bedeli, amortismana tabi olmayan varlığın düzeltilmiş değerinin üzerinde ise satış kazancının tamamı vergiye tabi. Satış bedelinin, 31.12.2023 tarihli bilançoda yer alan düzeltme öncesi değerden düşük olması halinde, düzeltme öncesi değerle satış bedeli arasındaki fark gider olarak dikkate alınabilecekken, 31.12.2023 tarihli düzeltme öncesi değerle düzeltilmiş değer arasındaki farkın tamamı kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Örneğin, 31.12.2023 tarihli bilançoda düzeltme öncesi iştirakin değerinin 25.000.000,00 TL, 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş değeri ise 37.500.000,00 TL olsun.
İştirakin 2024 Nisan ayında 23.500.000,00 TL’ye satılması durumunda satış bedeli ile düzeltme öncesi tutar arasındaki fark olan (23.500.000,00-25.000.000,00=) -1.500.000,00 TL satış zararı kazancın tespitinde dikkate alınabilecekken,  düzeltilmiş değer ile düzeltme öncesi değer arasındaki fark olan (37.500.000,00-25.000.000,00=) 12.500.000,000 TL kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Satış bedelinin 31.12.2023 tarihli bilançodaki düzeltme öncesi değerin üstünde ancak düzeltilmiş değerinin altında olması halinde ise satış bedeli ile düzeltilmiş değer arasındaki tutar kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Örnekteki iştirakin 30.000.000,00 TL’ye satılması durumunda satış bedeli ile düzeltilmiş değer arasındaki fark olan (30.000.000,00-37.500.000,00=) 7.500.000,00 TL kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ TUTULMUŞ DEĞERLERİN SATIŞI ÖZEL TAKİP İSTEYEN KONULARDAN BİR DİĞERİ-3

Özetle, amortismana tabi olmayan kıymetlerin düzeltilmiş değerinin altında bir bedelle satılması halinde, 2023 hesap dönemi sonu itibarıyla düzeltilmiş değerinin altında kalan kısmı zarar olarak dikkate alınamayacaktır.  2024 hesap döneminden itibaren yapılan enflasyon düzeltmesi işlemleri çerçevesinde oluşan maliyet artışları nedeniyle bir satış zararı doğması halinde ise bu zararın tamamının mali zarar olarak kabul edilecektir.

Örneğin, 31.12.2023 tarihli bilançoda yer alan arsanın düzeltme öncesi değeri 2.500.000,00 TL, 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş değeri 3.750.000,00 TL olsun. Anılan kıymetin 30.09.2024 tarihli düzeltilmiş değeri ise 4.708.000,00 TL’dir.

İktisadi kıymetin 2024 Kasım ayında 3.000.000,00 TL’ye satılması durumunda satış zararının (3.000.000,00-3.750.000,00=)-750.000,00 TL kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacakken, 2024 düzeltmesinden kaynaklı kısmı (4.708.000,00-3.750.000,00=) 958.000,00 TL gider olarak dikkate alınabilecektir.

Söz konusu arsanın 2.000.000,00 TL’ye satılması halinde ise (2.000.000,00 – 4.708.000,00=) 2.708.000,00 TL’lik zararın 31.12.2023 tarihinde yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan (3.750.000,00-2.500,000,00=) 1.250.000,00 TL’lik kısmı kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacakken, kalan 1.458.000,00 TL’lik kısmı gider olarak dikkate alınabilecektir.

Arsanın 4.000.000,00 TL’ye satılması durumunda ise (4.000.000,00- 4.708.000,00=) 708.000,00 TL’lik zararın tamamı kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.

Dr. Soner Ülgen

Tax partner at Northwest Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş.