“Kimsenin mutsuzluğunu küçümseme, kendi hüznünü de büyütme…”

Reklam panolarında gören hemen herkeste önyargıya sebep olan bir soru ile girdi hayatımıza: ölünce beni kim yıkayacak?

TRT’nin dijital platformu Tabii’de yayınlanan, hüzünle komediyi bir araya getiren “Gassal” dizisi başlar başlamaz kendi yarattığı önyargıyı bir çırpıda sildi, attı. Tüm mecralarda dizi ile ilgili övgü dolu sözler duymaya başladık. Her bölüm sonunda Şahin Kendirci’nin seslendirdiği arabesk eserler ise unuttuğumuz şarkı sözlerini bize hatırlattı…

Dizinin konusu özetle şöyle:

"Kimi zaman kimsesiz insanların cenazesini yıkayan Baki, onlar gibi olmamak için çabalamaya başlar. Hayatı boyunca uzak kaldığı şeylerle yüzleşir. Sosyalleşmeyi, evlenmeyi, toplum içine karışmayı deneyimler. Fakat 30'lu yaşlarına kadar bilinçli uzak durduğu şeyler onun için gerçekten de anlamsızdır. Instagram için sürekli fotoğraf çekilen gençler, sırf adet yerini bulsun diye yapılan evlilikler, arkadaş çevresinde söylenen pembe yalanlar onun için saçmadır. Kendisini yıkayacak birilerini bulma telaşı ile giriştiği bu yolda toplumu objektif bir gözle inceleme imkanı bulur. Bu yolculuğun sonunda ise geçmişinde yaşadığı büyük travmalarla yüzleşerek, yaşadığı kaygının temelinde ölüm korkusunun olduğunu keşfedecektir."(AA)

Gassal’i izledikten sonra ölümün ağırlığı, yas, cenaze telaşı gibi nedenlerle ebediyete giden kişinin yakınlarının belki de aklına en son gelecek bir konuyu kaleme almak istedim. Hem kamu personeli ve emeklilik mevzuatı hem de sosyal güvenlik mevzuatında “cenaze yardımı”, “ölüm yardımı ödeneği” adları altında düzenlenen vefat eden kişinin yakınlarına sağlanan yardımlara kısaca değinelim.

Devlet memurları için öngörülen yardım ve destekler

Kendilerinin, eş veya çocuklarının ölmesi durumda, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda Devlet memurları için ‘ölüm yardımı ödeneği’ ve ‘cenaze giderleri’ adı altında iki ayrı ödenek öngörülmüştür.

Kanunun 208 inci maddesine göre, Devlet memurlarından: memur olmayan eşi ile aile yardımı ödeneğine müstehak çocuğu ölenlere en yüksek Devlet memuru aylığı (ek gösterge dahil) tutarında, memurun ölümü halinde sağlığında bildiri ile gösterdiği kimseye, eğer bildiri vermemiş ise eşine ve çocuklarına, bunlar yoksa ana ve babasına, bunlar da yoksa kardeşlerine en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) iki katı tutarında, ölüm yardımı ödeneği verilir.

Ölüm yardımı ödeneği, hiçbir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ve ödeme emri aranmaksızın saymanlarca derhal ödenir. Bu yardım borç için hacizedilemez.

Ölüm yardımı ödeneği, en yüksek ek gösterge olan 8000 ile en yüksek aylık gösterge olan 1500’ün toplamının her 6 ayda bir belirlenen memur aylık katsayısı ile çarpımı ile hesaplanır.

Ölüm yardımı ödeneği 2024 yılı ikinci altı ayı için (9500 x 0,907796 =)  8.624,06-TL’dir. Tahmini %11’lik artış ile 2025 yılı ilk altı ayı için bu tutar 9.550.-TL civarında gerçekleşecektir.

Memura, memur olmayan eşi ile aile yardımı ödeneğine müstehak çocuğunun ölümü durumunda bu tutar ödenecekken; memurun ölmesi durumunda, hak sahiplerine ödenecektir.

Aynı Kanunun 210 uncu maddesinde düzenlenen ‘cenaze giderleri’ düzenlemesi kapsamında ise, Devlet memurlarının ölümü halinde cenaze giderleri (cenazenin başka yere nakil dahil) kurumlarınca karşılanacaktır.

Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliğinin 46 ncı maddesine göre, cenaze ölenin ailesi veya yakınları tarafından defnedilmiş ise, bunların yaptıkları giderler de, gösterecekleri belgelere dayanılarak, yukarıdaki esaslar dairesinde kendilerine ödenir. Cenaze nakil hizmetleri, gassallik hizmetleri, mezar kazdırma hizmetleri, defin için kullanılan dayama tahtası, tuğla, mezar taşı gibi harcamaların tamamı belgelendirilmek koşuluyla kurumlarınca ödenir. Belgelendirme fatura, serbest meslek makbuzu, gider pusulası gibi belgeler ile yapılır. Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliğine göre, kanunen bu belgeleri düzenlemek zorunda olmayanlardan alınan Harcama Pusulası (örneği Yönetmelik ekinde mevcut) da belgelendirme sırasında kullanılabilir.

Yapılan cenaze masrafları, harcamalara ait belgelerin bir dilekçe ile sunulası suretiyle ölen memurun kurumundan tahsil edilebilir. Ölen memurun yıkanması için alınan gassallik hizmeti için dahi yapılan belgeli bir ödeme var ise kurumunca ödenir.

SGK’lı personel ve emekliler için öngörülen yardım ve destekler

Cenaze ödeneği, Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunca belirlenip Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından onaylanan tarife üzerinden ölen sigortalının ailesine bir defa yapılan yardımdır. Cenaze ödeneği; iş kazası veya meslek hastalığı sonucu, veya sürekli iş göremezlik geliri, malullük veya yaşlılık aylığı almakta iken, veya kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş iken ölen sigortalının hak sahiplerine verilir. 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm primi bildirilmiş olanların hak sahiplerine cenaze ödeneği verilmesi için ölüm tarihinde sigortalı olma şartı aranmayacaktır.

Cenaze ödeneği tutarı her yıl bir önceki yıl için Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı tarafından açıklanan Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) değişim oranında artırılarak belirlenmekte olup, 2024 yılı için cenaze ödeneği miktarı 3.385.-TL’dir. Tahmini %45’lik artış ile 2025 yılı için bu tutar 4.500.-TL civarında gerçekleşecektir.

Cenaze ödeneği sigortalının sırasıyla eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. Cenazenin bu kişiler dışında gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırıldığının belgelenmesi durumunda, masraflar gerçek veya tüzel kişilere ödenir.

Cenaze ödeneğinin sayılan kişilere ödenememesi ve sigortalının cenazesinin gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırılması durumunda, onaylanan tarifeyi geçmemek üzere belgelere dayanan masraflar, masrafı yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenir.

5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununa tabi emeklilerin ölüm yardımı kişinin emekli aylığından az olmamak üzere 657 sayılı Kanuna göre hesaplanan ölüm yardımı ödeneği kadardır.

Sonuç yerine

SGK mevzuatına tabi personel için ölüm durumunda sağlanan ödenek ve yardımların Devlet memuru ve emeklisine sağlananlardan daha az tutarlı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Devlete ‘sırtını dayamak’ yaşamda olduğu gibi ölümde de ayrıcalığını yapıyor.  

Bu yazıya, dizinin ilk bölümü sonunda Şahin Kendirci’nin seslendirdiği eserle son vermek yakışır, sanırım…

Hani en sevdiğini kaybettiğinde

İçin yanar yanar yanar yanar ya

Ben de seni kaybettim ağlarım şimdi

İçim yanar…

Murat BİRİNCİ

E. Vergi Müfettişi

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/olunce-beni-kim-yikayacak-yikayacak-belli-de-parasini-kim-odeyecek/789740