ÖRNEK: Bay (H), 2024 yılında 440.000 TL serbest meslek kazancı ve yine tevkifata konu edilmeyen 360.000 TL ücret geliri elde etmiştir.

Bay (H) serbest meslek faaliyeti nedeniyle yıllık beyanname verecek olup bu beyannamede tevkifata konu edilmeyen ücret gelirini de bildirecektir.

Asgari Ücret İstisnası

Bilindiği üzere 7349 sayılı Kanunla, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenen (18) numaralı bent ile 01.01.2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere, hizmet erbabının ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir.

İstisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde, hizmet erbabının ilgili aydaki gelirine ilişkin verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenecektir.

İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi, ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşmayacaktır.

Hizmet erbabının ücret gelirlerinin Gelir Vergisi Kanunu’nun 86’ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre yıllık beyanname ile beyan edilmesinin gerekmesi durumunda, yıl içinde istisna uygulamasından faydalanıldığı için yıllık beyannamede söz konusu istisna uygulamasına yer verilmeyecek ve yıllık beyannamede ücret gelirlerinin toplamı üzerinden hesaplanan vergiden, yıl içinde istisna öncesi hesaplanan vergiler mahsup edilecektir.

Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler beyan edilmeyecektir.

Söz konusu, gelirlerin asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşması halinde ise bu gelirlerintamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücretin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim konusu yapılacaktır.

Hizmet erbabının elde ettiği ücret ve ücret sayılan gelirlerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 31 ve 63’üncü maddesinde yer alan indirimler düşülecek ve varsa Kanunun 23’üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendi hariç 23 ve müteakip maddelerinde düzenlenen istisna kapsamındaki ücret ödemeleri gelir vergisi matrahına dahil edilmeyecektir.

Bu şekilde belirlenen gelir vergisi matrahına gelir vergisi tarifesi uygulanarak vergi hesaplanacaktır. Bu suretle hesaplanan vergiden istisna tutara isabet eden vergi düşülmek suretiyle ödenecek vergi belirlenecektir. Bu istisna suretiyle sağlanan menfaat asgari ücretin ilgili ayda hesaplanan vergisini geçemeyecektir.

Ücret Geliri İçin Hesaplanan Verginin Ayrıştırılması

Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddesinde ücret gelirleri için farklı dilimler belirlendiğinden toplam matrah içindeki ücret gelirlerinin de ayrı vergilendirilmesi gerekmektedir. 75No.luGelir Vergisi Sirkülerinde bu konuya ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

Buna göre 2014 takvim yılına ilişkin olup, yıllık gelir vergisi beyannamesinde 580.000 TL'yi aşacak şekilde ücretle birlikte diğer gelirlerin de beyan edilmesi durumunda, 580.000 TL'yi aşan tutarın ücret gelirine isabet eden kısmına daha düşük vergi oranının uygulanması gerekmekte olup, ücret geliri nedeniyle eksik hesaplanması gereken vergi tutarı aşağıda gösterilen şekilde hesaplanabilecektir.

- Beyannameye dahil edilen tüm gelirlerin toplamından oluşan Vergiye Tabi Gelir (Matrah) üzerinden,tarifenin ücret dışındaki gelirler için geçerli olan vergi oranları esas alınarak gelir vergisi hesaplanacak,

- Beyannameye dahil edilen ücret gelirinin, beyan edilen toplam gelir içindeki oranı bulunarak, bu oranın toplam Vergiye Tabi Gelirin (Matrah)580.000 TL'yi aşan kısmına uygulanması sonucunda ulaşılacak tutara (Bu tutar en fazla 290.000 TL olabilecektir.) %8 oranınınuygulanması suretiyle, beyan edilen ücret geliri dolayısıyla toplam vergiden indirilecek gelir vergisi tutarı hesaplanacak,

- Ücret geliri dolayısıyla eksik hesaplanması gereken vergi tutarının, beyannamedeki tüm gelirlerin toplamından oluşan matrah üzerindenhesaplanan vergi tutarından düşülmesi suretiyle, beyannamede gösterilecek"hesaplanan gelir vergisi"tutarı bulunmuş olacaktır.

Bu Sirküler'de belirlenen "hesaplanan gelir vergisi" tutarının tespitine ilişkin yöntemin dışında doğru sonucu verecek başka hesaplama şekillerinin de kullanılması mümkündür.

Hesaplama şu şekilde yapılacaktır

Ücret:360.000,00 TL

Serbest Meslek Kazancı:440.000,00 TL

Vergiye Tabi Gelir(Matrah):800.000,00 TL

Beyan Edilen Vergiye Tabi Gelir(Matrah) Üzerinden Hesaplanan Vergi:212.000,00 TL

Beyan Edilen Ücret Gelirinin Beyan Edilen Toplam Gelir İçindeki Oran :

(360.000 TL / 800.000 TL) % 45

580.000 TL’yi Aşan Vergiye Tabi Gelirin(Matrah) Beyan Edilen Ücret Gelirine Tekabül Eden Kısmı:

[(800.000 TL - 580.000 TL) x %45 99.000,00 TL

Beyan Edilen Ücret Geliri Dolayısıyla Eksik Hesaplanacak Gelir Vergisi:

(99.000 TL x 0,08) 7.920,00 TL

Hesaplanan Gelir Vergisi:(212.000 TL – 7.920 TL) 204.080,00 TL

Asgari Ücret İstisnası Nedeniyle Mahsup Edilecek Verginin Hesaplanması

Asgari ücret 2024 yılında aylık 17.002,12 TL olarak uygulanmış olup 2024 yılı kümülatif matrah ise204.025,44 TLolmuştur.

Bu kapsamda öncelikle asgari ücret üzerinden hesaplanan verginin tespit edilerek mükellef tarafından beyan edilen ücret matrahı üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilmesi gerekmektedir.

Asgari ücret üzerinden hesaplanan vergi=[(204.025,44 -110.000 = 94.025,44 x0,20) + 16.500 ] 35.305,09 TL.

Bu çerçevede mükellef tarafından beyan edilen 800.000 TL matrah üzerinden hesaplanan204.080 TL’den Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenen (18) numaralı bendi gereğince hesaplanan35.305,09 TLmahsup edilerek ödenmesi gereken gelir vergisi168.774,91 TLolarak tespit edilecektir.

Ücret :360.000,00 TL

Serbest Meslek Kazancı:440.000,00 TL

Vergiye Tabi Gelir(Matrah):800.000,00 TL

Hesaplanan Gelir Vergisi:204.080,00 TL

Asgari Ücret Üzerinden Hesaplanan Vergi:35.305,09 TL

Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi (204.080,00-35.305,09):168.774,91 TL

1 Ocak 2024-31 Aralık 2024 döneminde elde edilen beyana tabi gelirlerin 2025 yılının Mart ayının başından aynı ayın son günü akşamına kadar (1 Mart-31 Mart) verilecek gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.

Beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi, 2025 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenecektir. Birinci taksit 01-31 Mart 2025, ikinci taksit ise 01-31 Temmuz 2025 tarihleri arasında ödenecektir. 

Hakan DEĞİRMENCİ