Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobiller hariç olmak üzere, kurumlar vergisi mükellefleri ile ticari kazanç ve serbest meslek kazancı elde eden gelir vergisi mükellefleri tarafından “kiralanan veya işletmeye dahil olup da işte kullanılan” binek otomobillere ilişkin kullanım giderlerinin kazancın tespitinden indirim konusu yapılacak kısmı, belgeli gerçek giderlerin en fazla %70’i ile sınırlıdır.

Ayrıca, bu mükellefler tarafından kiralanan binek otomobillere ilişkin indirimi kabul edilebilecek aylık kira gideri, binek otomobilin iktisabında ödenen KDV ve ÖTV tutarlarının doğrudan giderleştirilebilecek kısmı,  binek otomobillerin üzerinden amortisman ayrılabilecek tutarlar da Gelir Vergisi Kanunu (GVK) kapsamında belli kısıtlamalara tabi tutulmaktadır.

Köşe yazımızda; vergi camiası tarafından bilinen bu gider kısıtlamasına ilişkin bazı önemli kısımlara, dikkat edilmesi gereken hususlara ve Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilmiş güncel özelgelere yer vereceğiz.

Binek Otomobilden Ne Anlamamız Gerekir?

Kanunda geçen binek otomobil ifadesinden ne anlamamız gerektiğini tespit edebilmek için 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne bakmamız gerekmektedir. Genel Tebliğin 12. Maddesi;

“Kanun maddesinde yer alan binek otomobil ifadesinden Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonunda yer alan motorlu taşıtların anlaşılması gerekmektedir.

Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilme zorunluluğu bulunmayan ve sadece havalimanı apron bölgesi gibi belli alanlarda kullanılan taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakla birlikte binek otomobil kapsamında değerlendirilmeyecektir.

Binek otomobiller,  87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller ile esas itibarıyla insan taşımak üzere imal edilmiş (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dâhil) hem insan hem eşya taşıyabilen motorlu araçlar gibi çok amaçlı araçları kapsamaktadır.” Şeklindedir.

Peşin Ödenen Kira Giderlerinde Mükellefler Arasındaki Farklılık

Kurumlar vergisi mükellefleri ile ticari kazanç elde eden gelir vergisi mükellefleri tahakkuk esasına, serbest meslek kazancı elde eden mükellefler ise tahsil esasına tabidir. Bunun sonucu olarak peşin ödenen binek otomobil kiralarında yıl değişmesi durumu, gider olarak dikkate alınacak kira ödemelerinde farklılığı gündeme getirmektedir.

Örnek 1: 01.09.2023 tarihinde aylık 20.000 TL’ye 6 aylığına araç kiralayan ve kiralama tarihinde 6 aylık kira tutarı olan 120.000 TL’yi peşin olarak ödeyen ticari kazanç sahibi ve mesleki kazanç sahibi iki mükellefi ele alalım. (Binek otomobil aylık kira üst sınırı 2023 takvim yılı için 17.000 TL, 2024 takvim yılı için 26.000 TL’dir.)

- Ticari kazanç sahibi mükellef, tahakkuk esasında vergilendirildiği için 2023 takvim yılı için 4 aylık kira giderini indirim konusu yapacak olup 2023 takvim yılı aylık kira üst tutarı olan 17.000 TL’yi dikkate alacaktır. 2024 takvim yılına tekabül eden 2 aylık kira giderinde ise 2024 takvim yılı aylık kira üst tutarı olan 26.000 TL’yi dikkate alacaktır. Bunun sonucu olarak ticari kazanç sahibi mükellef 2023 takvim yılı için 68.000 TL (17.000 TL x 4 ay), 2024 takvim yılı için ise 40.000 TL (20.000 TL x 2 ay) binek otomobil kira giderini ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapabilecektir.

- Serbest meslek kazanç sahibi mükellef ise tahakkuk esasında vergilendirildiği için 6 aylık kira giderini peşin olarak 2023 takvim yılında ödediği için 2023 takvim yılı aylık kira üst tutarı olan 17.000 TL’yi dikkate alarak hesapladığı 102.000 TL’yi (17.000 TL x 6 ay), 2023 takvim yılı mesleki kazancının tespitinde indirim konusu olarak yapabilecektir.

Binek Otomobillerin Günlük Kiralanmasında Gider Kısıtı

Mükelleflerin, günlük şekilde binek otomobil kiralamasında aylık kira bedeli değil günlük kira bedeli üst sınırına dikkat etmesi gerekmektedir. Böylesi durumlarda ayın belli bir bölümünde günlük olarak binek otomobil kiralanması halinde, aylık binek otomobil kira gideri üst sınırı aşılmasa da günlük olarak ödenebilecek kira giderinin üst sınırına göre hesaplama yapılmalıdır..

Örnek 2: 01.09.2024 tarihinde günlüğü 2.000 TL’den 10 günlüğüne binek otomobil kiralayan mükellef, araç kiralama firmasına toplamda 20.000 TL (2.000 TL x 10 gün) ödeme yapmıştır. Her ne kadar mükellefin ödediği kira tutarı, 2024 takvim yılında geçerli olan 26.000 TL’lik aylık kira ödemesi üst sınırını aşmasa da günlük ödediği 2.000 TL kira tutarı, günlük kira üst sınırı olan 866,67 TL’yi (26.000 TL / 30 gün) aşmaktadır. Böyle bir durumda mükellef tarafından kazancın tespitinde indirim konusu yapılabilecek binek otomobil kira ödemesi tutarı 8.676,70 TL (867,67 TL x 10 gün) olacaktır. Kalan 11.323,30 TL (20.000 TL – 8.676,70 TL) ise kazancın tespitinde indirim konusu yapılamayacaktır.

Amortisman Gideri KKEG Olan Binek Otomobilin Satılması

Mükellefler, iktisap ettikleri binek otomobiller için gerçek satın alma bedeli üzerinden değil kanunun her yıl belirlediği üst limitler üzerinden amortisman ayırmakta, kalan kısma isabet eden amortisman giderleri ise kazancın tespitinde indirim konusu yapılamamaktadır.

2024 takvim yılında ilk iktisap kapsamında edinilen binek otomobillerin; KDV ve ÖTV tutarlarının doğrudan giderleştirilmesi halinde (KDV ve ÖTV toplamının 690.000 TL’yi aşmaması kaydıyla) üzerinden amortisman ayrılacak tutar en fazla 790.000 TL, KDV ve ÖTV tutarlarının binek otomobilin maliyetine eklenmesi veya ikincil el binek otomobil alınması halinde ise üzerinden amortisman ayrılacak tutar en fazla 1.500.000 TL olacaktır.

Aktife kayıtlı binek otomobiller için amortismana esas bedelden daha fazla tutar üzerinden amortisman ayrılması durumunda ise aradaki fark kanunen kabul edilmeyen gider sayılmaktadır.

Burada dikkat edilmesi gereken kısım binek otomobilin satışı esnasında karşımıza çıkmaktadır.

Binek otomobillerin mükellefler tarafından satılması halinde durumunda; ilgili yıllarda kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınan amortisman giderleri, satışın yapıldığı yıla ilişkin gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde “Diğer İndirimler” satırında gösterilmek suretiyle elde edilen indirim konusu yapılabilecektir.

Son 3 Yıla İlişkin Verilen Özelgeler

1- Envantere Kayıtlı Olmayan Araç Giderleri: Serbest meslek erbabı olarak mesleki faaliyette kullanılan ancak envantere kayıtlı olmayan ve mükellefin kardeşi adına kayıtlı araca ilişkin bakım onarım, yakıt vb. giderlerin serbest meslek kazancından indirim konusu yapılıp yapılmayacağı hususunda verilen özelgede; mesleki faaliyet ile ilgili olarak kullanılsa dahi envantere kayıtlı bulunmayan araca ait bakım, onarım ve yakıt giderlerinin kazancın tespitinde indirim konusu yapılamayacağı ve buna paralel olarak da söz konusu aracın giderlerine ilişkin KDV’nin de indirim konusu yapılmasının mümkün olmadığı görüşü verilmiştir. (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 13.05.2024 tarihli özelgesi)

2- Elektrikli Aracın Elektrik Tüketim Giderleri: Serbest muhasebeci mali müşavirlik faaliyeti ile iştigal eden mükellefin envanterine kayıtlı elektrikli araca ait elektrik tüketim bedeli giderlerinin kazancın tespitinde indirim konusu yapılıp yapılamayacağı hususunda verilen özelgede; serbest meslek faaliyetinin ehemmiyet ve genişliği ile mütenasip olması kaydıyla mali müşavirlik faaliyetinde kullanılan elektrikli araca ilişkin elektrik tüketim bedeli giderlerinin tevsik edilmesi kaydıyla %70’inin, serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılmasının mümkün olduğu görüşü verilmiştir. (Bursa Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 06.02.2024 tarihli özelgesi)

3- Akaryakıtın İhale Sahibi Kurum Tarafından Karşılanması: Şehir İçi Banliyö ve Kırsal Alanlarda Kara Yolu ile Personel, Öğrenci vb. Grup Taşımacılığı faaliyeti ile iştigal eden mükellefin, “… Belediyesi Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü” tarafından düzenlenen ihale neticesinde ihaleyi kazanan firma ile sözleşme imzaladığı, 87.03 Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon (GTİP) numarasında sınıflandırılan mükellef adına kayıtlı binek otomobilin belediye personeli taşıma işinde kullanılacağı, binek otomobil sürücüsünün mükellefin kendisi olduğu, sözleşme gereği araca ilişkin yakıt bedelinin her 100 km’de 7 litre olmak kaydıyla “… Belediye Başkanlığı” tarafından verileceği ve araca ait tüm masrafların (tamir-bakım, sigorta, vergi vb.) ruhsat sahibine ait olduğu, mükellefin kendisi tarafından nakit olarak alınan yakıta ait faturanın Belediye Başkanlığı’na ibraz edilerek tahsil edileceği durumda araca ait akaryakıt, tamir, bakım, onarım vb. giderlerin %70’lik gider kısıtlamasına tabi olup olmayacağı hususunda verilen özelgede; Mükellefin aktifine kayıtlı araca ait yakıt giderleri için mükellef tarafından ödenen bedelin ödendiği tarihte gider olarak, söz konusu yakıta ait fatura bedelinin Belediye Başkanlığına yansıtılması halinde anılan Belediye Başkanlığınca mükellefe ödenen yakıt bedelinin ise ödendiği tarihte gelir olarak kayıtlara alınması gerektiği, yolcu taşımacılığı faaliyetinde kullanılan araca mahsus olmak üzere, işletmenin aktifine alınması, bilfiil ilgili faaliyette kullanılması, ticari faaliyetin ehemmiyet ve genişliği ile mütenasip olması şartıyla söz konusu araca ait akaryakıt dışındaki onarım, bakım, tamir vb. giderlerin tamamının safi kazancın tespitinde indirim konusu yapılmasının mümkün olduğu görüşü verilmiştir. (İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 27.12.2023 tarihli özelgesi)

4- Otopark Bedeline İlişkin ÖKC Fişlerinin Gider Kaydedilmesi: Serbest muhasebeci mali müşavirlik faaliyeti ile iştigal eden mükellefin, mesleki faaliyetin icrasında kullandığı aracı için ödediği otopark ücreti karşılığında aldığı ödeme kaydedici cihaz fişlerinin serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılıp yapılamayacağı hususunda verilen özelgede; serbest meslek faaliyetinin ehemmiyet ve genişliğiyle mütenasip olan ve işte kullanılan aracın envantere dahil edilmesi ve Vergi Usul Kanununda belirtilen belgelerle tevsik edilmesi şartıyla otopark giderlerinin en fazla %70’inin, mesleki kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmasının mümkün olduğu görüşü verilmiştir. (İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 06.06.2023 tarihli özelgesi)

5- ÖTV İstisnası Kapsamında Alınan Binek Otomobilin Gideri: Spor tesisi inşaatı faaliyeti ile iştigal eden mükellefin, sağlık problemi nedeniyle % 100 ÖTV istisnasından yararlanarak binek otomobil edindiği, ÖTV istisnası kapsamında satın alınan otomobilin ticari işletmeye dâhil edilip edilemeyeceği ve söz konusu araca ait giderlerin ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılıp yapılamayacağı hususunda verilen özelgede; ÖTV istisna hükmünün, engellinin bizzat kullanmak üzere veya engellinin istifadesine sunulmak üzere iktisap edilen taşıtlar bakımından mümkün olduğu, ticari işletmeler tarafından istisna kapsamında araç iktisabının mümkün bulunmadığı ve iktisap edilen engelli araçlarının şirket aktifine alınarak ticari faaliyetlerde kullanılmak istenmesi halinde adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan ÖTV’nin aranması gerektiği, ÖTV istisnası kapsamında edinilen binek otomobilin ÖTV’sinin ödenerek ticari işletmeye dahil edilmesi ve işte kullanılması halinde bu binek otomobile ilişkin tamir, bakım vb. cari giderlerin Gelir Vergisi Kanununun 40. maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendi uyarınca %70’inin, amortisman giderlerinin ise yine aynı fıkranın (7) numaralı bendi uyarınca belirlenen tutarlarının ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmasının mümkün olduğu görüşü verilmiştir. (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 01.06.2023 tarihli özelgesi)

6- Eş Adına Kayıtlı Aracın Ticari Faaliyette Kullanılması: Elektrik tesisatı ve tamiratı, fabrikalara ait vinçlerin elektrik bakım ve onarım işi ile iştigal eden mükellefin, işletmesinde sigortalı olarak çalışan eşi adına kayıt ve tescil edilen kamyonet tipi panelvan taşıtın (G.T.İ.P 87.04), kira sözleşmesi yapılmadan veya işletmeye dahil olmadan işte kullanılan bu araca ilişkin harcamaların Gelir Vergisi Kanunu açısından gider ve Katma Değer Vergisi Kanunu açısından indirim olarak dikkate alınıp alınamayacağı hususunda verilen özelgede; ticari işletmeye dahil olma ifadesinden; kurumlarda ve bilanço esasına tabi olan işletmelerde bilançonun aktifinde kayıtlı mal ve hakların, işletme hesabı esasına göre defter tutan ferdi işletmelerde ise işletme faaliyetiyle doğrudan ilgisi olan ve envantere alınmış bulunan iktisadi kıymetlerin anlaşılması gerektiği, bir taşıta ait giderlerin kazancın tespitinde indirim konusu yapılabilmesinin, taşıtın kiralanması veya envantere dahil edilmesi ve işte kullanılması halinde mümkün olduğu,  kiralama yoluyla edinilmeyen veya işletmeye dahil olmayan kamyonet tipi panelvan taşıt için yapılan giderlerin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılmasının ve eş adına kayıt ve tescil edilmiş olan bu taşıtın giderlerine ilişkin KDV’nin indirim konusu yapılmasının mümkün olmadığı görüşü verilmiştir. (İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 02.04.2023 tarihli özelgesi)

7- Test Sürüşünde Kullanılan Araçların Yakıt Giderleri: İkinci el otomotiv alım-satımı faaliyetinde bulunan mükellefin, satın aldığı bu araçlar için “test sürüşünde, müşteriye gösterme durumunda, şehir dışından getirilmesi aşamasında” katlandığı yakıt giderlerinin Gelir Vergisi Kanununun 40. maddesinde hüküm altına alınan gider kısıtlamasına tabi olup olmayacağı hususunda verilen özelgede; kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi faaliyetiyle iştigal edilmediği, satışa konu edilmek üzere “153-Ticari Mallar” hesabında izlemek suretiyle işletmeye kayıtlı olan ve işte kullanılan binek otomobillerin test sürüşü ve müşteriye gösterilmesi esnasında katlanılan yakıt giderlerinin en fazla %70’inin ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmasının mümkün olduğu, ikinci el araç ticareti faaliyeti kapsamında satılmak amacıyla iktisap edilen araçların, emtia olarak maliyet bedeli ile kayıtlara alınmasının gerektiği, şehir dışından alınan araçların işyerine getirilmesi için katlanılan yakıt giderlerinin de söz konusu araçların maliyetinin hesabında dikkate alınmasının icap ettiği görüşü verilmiştir. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 16.02.2023 tarihli özelgesi)

8- Seyahat Acentelerinin Taşımacılık Hizmetinde Kullandığı Binek Otomobillerin Giderleri: Seyahat acenteliği belgesine sahip olarak havayolu ve karayolu taşımacılığı sektöründe biletleme ve diğer firmalardan kiralanan araçlarla havaalanı-şehir merkezi, oteller-kongre merkezi vb. arasında ücret karşılığı taşımacılık (transfer) hizmeti veren mükellefin, faaliyetinde kullandığı binek otomobillere ilişkin kira ödemelerinin ve genel giderlerin Gelir Vergisi Kanununun 40. maddesinde yer alan gider kısıtlamasına tabi olup olmadığı hususunda verilen özelgede; şirket faaliyetlerinde kullanılmak amacıyla kiralama yolu ile edinilen taşıtların 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin 12. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “binek otomobil” tanımına uyması durumunda, Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan “Seyahat Acentesi İşletme Belgesi” ile seyahat acentesi olarak yapılan taşımacılık (transfer) faaliyeti “kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi” kapsamında değerlendirileceğinden, bu faaliyetlerde kullanılan binek otomobillere ilişkin giderlerin gider kısıtlamasına tabi tutulmayacağı, binek otomobil kapsamda değerlendirilmeyen ve faaliyetlerde kullanılan ticari taşıtlara ilişkin giderlerin ise herhangi bir kısıtlamaya tabi tutulmaksızın tamamının ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabileceği görüşü verilmiştir. (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 19.12.2023 tarihli özelgesi)

9- Motosiklete Ait Giderler: Mali müşavirlik faaliyetiyle iştigal eden mükellefin, ev ile ofis arasında ve müşteri ziyaretlerinde kullanmak üzere almış olduğu motosiklete ilişkin katma değer vergisinin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı, motosiklete ait yakıt, tamir, bakım vb. Giderlerin mesleki kazancın tespitinde gider olarak alınıp alınamayacağı ve söz konusu giderlerin binek otomobillere ilişkin uygulanan gider kısıtlaması kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceği hususlarında verilen özelgede; motosikletin Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.11 pozisyonunda yer alan motorlu taşıtlar arasında sayıldığı, motosikletin işletmeye dahil edilmesi ve işte kullanılması kaydıyla yapılan yakıt, tamir ve bakım harcamalarının, Gelir Vergisi Kanununun 68. Maddesinin (5) numaralı bendi kapsamında binek otomobillere ilişkin gider kısıtlamasına tabi olmaksızın safi kazancın tespitinde indirim konusu yapılabileceği ve bu giderlere ilişkin KDV ile motosikletin alış faturasında gösterilen KDV’ nin de takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak kaydıyla kanuni defterlere kaydedilmesi halinde indirim konusu yapılmasının mümkün olduğu görüşü verilmiştir. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 15.03.2022 tarihli özelgesi)

Yusuf Cihad DEMET / Vergi Müfettişi

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/binek-otomobillerin-gider-kisitlamasina-iliskin-ozellikli-hususlar-ve-son-3-yilin-ozelgeleri/789741